Ποια εμβόλια, ποιοι και για ποιες αρρώστιες πρέπει να κάνουμε

Των Αντωνίου Δημητρακόπουλου* 

Κλείσιμο

        Αθηνάς Σούρδη**

        www.pathologia.eu


Μόνο το 1952, στις ΗΠΑ, η πολιομυελίτιδα προκάλεσε παράλυση σε περισσότερους από 21.000 ανθρώπους. Μέχρι το 1985, ο αιμόφιλος της ινφλουένζας τύπου b προκαλούσε σοβαρές λοιμώξεις σε 20.000 παιδιά ετησίως. Η ιλαρά έχει τεθεί υπό έλεγχο στις ΗΠΑ και στις περισσότερες περιοχές της Ευρώπης και λοιμώξεις όπως ο τέτανος, η διφθερίτιδα, η ερυθρά και η ηπατίτιδα έχουν σημειώσει δραματική μείωση.
Ο εμβολιασμός συμβάλλει επίσης στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη καθώς μειώνει τις νοσηλείες και τους θανάτους, την ανάγκη για ακριβές θεραπείες, τα περιστατικά αναπηρίας καθώς και τις μακροχρόνιες επιπλοκές των λοιμώξεων. Περιορίζει, ακόμη, τις επιδημίες και μειώνει την απώλεια παραγωγικότητας λόγω ασθενείας.
Ωστόσο, σήμερα 1 στα 5 παιδιά δεν έχει κάνει τα απαραίτητα εμβόλια και το ίδιο ισχύει για αρκετούς ενήλικες. Για το φαινόμενο αυτό ενοχοποιείται η έλλειψη γνώσης και επαρκούς ενημέρωσης πάνω στο θέμα του εμβολιασμού.
Γιατί πρέπει να εμβολιαστούν οι ενήλικες;
Ο σημαντικότερος λόγος είναι ότι τα εμβόλια της παιδικής ηλικίας δεν παρέχουν προστασία εφ’ όρου ζωής – σε αρκετά εμβόλια χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις για διατηρηθεί η ανοσία σε ικανοποιητικά επίπεδα. 
Ορισμένοι ενήλικες που δεν εμβολιάστηκαν ή εμβολιάστηκαν ανεπαρκώς κατά την παιδική ηλικία ενδέχεται να νοσήσουν σοβαρότερα από τις λοιμώξεις αυτές στην ενήλικη ζωή. 
Κάποια εμβόλια κυκλοφόρησαν πολύ αργότερα επομένως ορισμένοι ενήλικες δεν έχουν εμβολιαστεί με αυτά.
Οι ασθενείς που πάσχουν από χρόνια νοσήματα και οι ανοσοκατεσταλμένοι κινδυνεύουν περισσότερο από τις επιπλοκές συνήθων λοιμώξεων επομένως επιβάλλεται να εμβολιαστούν.
Επιπροσθέτως, η μεγάλη εισροή προσφύγων από τις χώρες της Μέσης Ανατολής δημιουργεί την ανάγκη δημιουργίας ενός «ανοσιακού τείχους». Οι περισσότεροι πρόσφυγες προέρχονται από χώρες με ανεπαρκές σύστημα υγείας με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, επομένως παρατηρείται υψηλή ενδημικότητα νοσημάτων που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό.

1. Γρίπη

Η καλύτερη προστασία απέναντι στον ιό της γρίπης είναι το αντίστοιχο εμβόλιο. 
Το εμβόλιο μειώνει την πιθανότητα λοίμωξης από τον ιό κατά 50%. Ακόμα και αν νοσήσετε από τον ιό, αν είστε εμβολιασμένοι, η διάρκεια και η σοβαρότητα της λοίμωξης θα είναι μειωμένη.
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο:  Όλοι –ανεξαρτήτου ηλικίας – πρέπει να κάνουν το εμβόλιο της γρίπης, ωστόσο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις εγκύους, τους ηλικιωμένους και τους ασθενείς με χρόνιες παθήσεις.
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Αν στο παρελθόν είχατε αλλεργική αντίδραση στο εμβόλιο της γρίπης, στα αυγά ή πάσχετε από σύνδρομο Guillain-Barre, ρωτήστε τον γιατρό σας αν μπορείτε να κάνετε το εμβόλιο.
Πότε πρέπει να χορηγείται το εμβόλιο: Το εμβόλιο πρέπει να γίνεται ετησίως καθώς έχει ίδια διάρκεια με την εποχή της γρίπης και ο ιός μεταλλάσσεται συνεχώς. Το εμβόλιο κάθε έτους προσφέρει ανοσοποίηση για τους ιούς του συγκεκριμένου έτους.
Τυπικά, ο ιός προκαλεί νόσηση μεταξύ των μηνών Νοεμβρίου και Απριλίου, επομένως ο εμβολιασμός είναι ιδανικό να γίνεται πριν τους μήνες αυτούς.

2. Tdap

Το εμβόλιο αυτό προστατεύει από τον τέτανο, τη διφθερίτιδα και τον κοκκύτη. Και οι τρεις αυτές νόσοι μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή νόσηση ή ακόμα και θάνατο. Τα περιστατικά τετάνου και διφθερίτιδας έχουν μειωθεί κατά 99% μετά την εισαγωγή των εμβολίων, ενώ τα περιστατικά κοκκύτη κατά 80%.
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο:  Όλοι. Η χορήγηση του εμβολίου είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους ασθενείς με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα καθώς αποτελεί ασπίδα προστασίας για τις νόσους αυτές. Ειδικά οι έγκυες, είναι σημαντικό να λάβουν το εμβόλιο γιατί προσφέρει βραχείας διάρκειας προστασία και στο έμβρυο.
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Αν στο παρελθόν είχατε αλλεργική αντίδραση στο εμβόλιο, πιθανώς πρέπει να το αποφύγετε.
Πότε πρέπει να χορηγείται το εμβόλιο: Στις έγκυες, το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται μεταξύ της 27ης και της 36ης εβδομάδας. Το εμβόλιο χρειάζεται επαναληπτική δόση για τον τέτανο και τη διφθερίτιδα (Td) κάθε 10 χρόνια, ή αν υπάρχει υποψία έκθεσης στο βακτηρίδιο του τετάνου. Αν δουλεύετε με παιδιά, βεβαιωθείτε ότι κάνατε το εμβόλιο τουλάχιστον 2 εβδομάδες πριν την έναρξη της εργασίας σας.

3. Ηπατίτιδα Α και Β

Οι δύο αυτοί ιοί προσβάλλουν το ήπαρ. Περίπου 2000-3000 άτομα νοσούν από ηπατίτιδα Α κάθε χρόνο. Περίπου ο ίδιος αριθμός νοσεί από ηπατίτιδα Β. Η προστασία που προσφέρει το εμβόλιο διαρκεί τουλάχιστον 25 χρόνια.
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Οποιοσδήποτε μπορεί να νοσήσει από ηπατίτιδα Α και Β, ωστόσο το εμβόλιο πρέπει να γίνεται σε άτομα που ανήκουν σε μία από τις παρακάτω ομάδες υψηλού κινδύνου:
Άτομα που ταξιδεύουν στο εξωτερικό
Ομοφυλόφιλοι άνδρες
Χρήστες απαγορευμένων ουσιών
Άτομα με διαταραχές της πήξης, όπως αιμορροφιλία
Άτομα που ζουν με ένα φορέα της ηπατίτιδας Α
Ασθενείς με χρόνιες ηπατοπάθειες
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Το εμβόλιο δεν πρέπει να γίνεται σε άτομα με αλλεργία στα συστατικά των εμβολίων. Επίσης, δεν πρέπει να κάνετε το εμβόλιο αν πάσχετε από κάποια άλλη λοίμωξη. Αν είστε έγκυος, ρωτήστε τον γιατρό σας πριν κάνετε το εμβόλιο της ηπατίτιδας Α.
Πώς χορηγούνται τα εμβόλια: Το εμβόλιο της ηπατίτιδας Α γίνεται σε δύο δόσεις με διαφορά 6 μηνών. Το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β χρειάζεται 3 δόσεις. Υπάρχει, επίσης, εμβόλιο και για τις 2 λοιμώξεις το οποίο γίνεται σε 3 δόσεις.

4. HPV

Η λοίμωξη από τον ιό αυτό (ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων – HPV) μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του τραχήλου, του αιδοίου και του κόλπου στις γυναίκες και καρκίνο του πέους στους άντρες. Μπορεί να προκαλέσει επίσης καρκίνο του πρωκτού ή του λαιμού καθώς και κονδυλώματα.
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Το εμβόλιο πρέπει να γίνεται στα αγόρια και κορίτσια ηλικίας 11-12 ετών με σκοπό να είναι ανοσοποιημένα πριν την έκθεση στον ιό. Ωστόσο, οι γυναίκες μέχρι την ηλικία των 26 ετών και οι άντρες μέχρι την ηλικία των 21 θεωρείται επίσης σκόπιμο να κάνουν το εμβόλιο. 
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο:  Όσοι έχουν αλλεργία σε αυτό ή οι έγκυες γυναίκες.
Πώς χορηγείται το εμβόλιο: Το εμβόλιο του HPV γίνεται σε 3 δόσεις. Η δεύτερη δόση γίνεται 1-2 μήνες μετά την πρώτη και η τρίτη δόση 6 μήνες αργότερα.

5. Πνευμονιόκοκκος

Η λοίμωξη από το βακτηρίδιο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία, μηνιγγίτιδα, λοιμώξεις του αίματος, ακόμα και θάνατο. Υπάρχουν 2 εμβόλια για τον πνευμονιόκοκκο:
Το PCV13 (συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο)
Το PPSV23 (πολυσακχαριτιδικό πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο)
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Το εμβόλιο αυτό πρέπει να γίνεται σε όλους τους ηλικιωμένους άνω των 65ετών. Αν είστε 19 ετών και άνω πρέπει επίσης να κάνετε το εμβόλιο αν:
Πάσχετε από κάποια χρόνια νόσο
Έχετε δρεπανοκυτταρική αναιμία
Έχετε κοχλιακό εμφύτευμα
Έχετε λάβει όργανο από μεταμόσχευση
Πάσχετε από HIV ή κάποια άλλη νόσο που επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα
Το κάπνισμα αποτελεί επίσης επιβαρυντικό παράγοντα.
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Όσοι είναι αλλεργικοί σε αυτό.
Πότε πρέπει να χορηγείται το εμβόλιο: Όλοι οι ενήλικες άνω των 65 ετών πρέπει να κάνουν 2 δόσεις του εμβολίου. Πρέπει να χορηγηθεί αρχικά το PCV13 και ένα χρόνο αργότερα το PPSV23.

6. MMR (Ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα)

Το εμβόλιο MMR προστατεύει από τις 3 παραπάνω υψηλά μεταδοτικές νόσους. Ειδικά τα περιστατικά ιλαράς σήμερα παρουσιάζουν αύξηση καθώς όλο και περισσότεροι δεν εμβολιάζονται.
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Αν έχετε γεννηθεί μετά το 1957, δεν έχετε κάνει το εμβόλιο MMR και δεν έχετε νοσήσει από ιλαρά, πρέπει να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για να εμβολιαστείτε. Το εμβόλιο προτείνεται επίσης για:
Φοιτητές
Δασκάλους και καθηγητές
Εργαζόμενους στον τομέα της υγείας
Άτομα που ταξιδεύουν στο εξωτερικό
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Αν είστε έγκυος, πάσχετε από AIDS ή HIV, παίρνετε φάρμακα για τον καρκίνο ή έχετε διαταραχές του αίματος, αποφύγετε το εμβόλιο. Επίσης, αν έχετε κάνει κάποιο άλλο εμβόλιο πρόσφατα (4 εβδομάδες), κάνατε μετάγγιση αίματος ή νοσείτε, καλό είναι να καθυστερήσετε τον εμβολιασμό σας.
Πώς χορηγείται το εμβόλιο: Σε μία δόση.

7. Ανεμοβλογιά

Το εμβόλιο αυτό βρίσκεται στο πρόγραμμα εμβολιασμών για τα παιδία. Από την ένταξή του στο πρόγραμμα, τα περιστατικά ανεμευλογιάς έχουν μειωθεί δραματικά.
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Αν δεν κάνατε το εμβόλιο στην παιδική ηλικία, πρέπει να εμβολιαστείτε αν ανήκετε σε κάποια από τις παρακάτω κατηγορίες:
Δουλεύετε στον τομέα της υγείας
Δουλεύετε ή ζείτε με παιδιά
Είστε φοιτητής
Δουλεύετε σε φυλακή
Είστε στρατιωτικός
Είστε σε ηλικία τεκνοποίησης
Ταξιδεύετε στο εξωτερικό
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Αν είστε έγκυος, μπορείτε να κάνετε το εμβόλιο ένα μήνα μετά τον τοκετό. Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας αν:
Έχετε κάνει μετάγγιση αίματος
Έχετε HIV, AIDS ή καρκίνο
Παίρνετε φάρμακα για μία από τις παραπάνω νόσους
Πώς χορηγείται το εμβόλιο: Σε δύο δόσεις με διαφορά 28 ημερών.

8. Ερπης ζωστήρ

Το εμβόλιο αυτό προστατεύει από τον ιό του έρπητα ζωστήρα. Το εμβόλιο κυκλοφορεί από το 2006. Μετά την εισαγωγή του εμβολίου, τα περιστατικά έρπητα ζωστήρα μειώθηκαν κατά 51%. Το εμβόλιο προστατεύει επίσης από μία επιπλοκή της νόσου γνωστή ως μεθερπητική νευραλγία. Η τελευταία, προκαλεί καυστικό άλγος μετά την αποδρομή των συμπτωμάτων του έρπητα ζωστήρα.
Ποιος πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Οι ενήλικες άνω των 60 ετών. Το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται ακόμα και αν έχετε νοσήσει από ανεμευλογία (προκαλείται από τον ίδιο ιό). Ακόμα και αν έχετε ήδη νοσήσει από έρπητα ζωστήρα, η χορήγηση του εμβολίου προσφέρει προστασία από νέ έξαρση της νόσου.
Ποιος ΔΕΝ πρέπει να κάνει το εμβόλιο: Αποφύγετε το εμβόλιο αν είστε αλλεργικός στη ζελατίνη ή στο αντιβιοτικό νεομυκίνη. Η χορήγηση του εμβολίου πρέπει να αποφεύγεται, επίσης, από εγκύους και άτομα με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα. 
Πώς χορηγείται το εμβόλιο: Σε μία δόση.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  *Διευθυντής Γ΄Παθολογικού Τμήματος, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center
**Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Γ΄ Παθολογικού Τμήματος ENHC