Γνωρίζοντας την Έδεσσα

Έδεσσα δεν είναι μόνο οι καταρράκτες. Μπορεί η πόλη να είναι ευρύτερα γνωστή για το φυσικό αυτό φαινόμενο, όμως ο κάτοικος και ο επισκέπτης έχουν πολύ περισσότερα να δουν και να γνωρίσουν σε έναν τόπο όπου το χθες και το σήμερα συναντώνται μέσα από ένα σύνολο αρχαιοτήτων και νεότερων μνημείων, όπου το θρησκευτικό στοιχείο είναι ιδιαίτερα έντονο, όπου η πολιτιστική έκφραση αποκτά νέες μορφές.

Το γνωστό Γενί τζαμί, ένα υψηλής αισθητικής αξίας οθωμανικό κτίριο στο κέντρο της πόλης που αυτή τη στιγμή χρησιμοποιείται ως αποθήκη αρχαιοτήτων, αλλά και το Χουνκιάρ τζαμί, που βρίσκεται "κρυμμένο" μέσα στο σύγχρονο πολιτιστικό κέντρο "Αλέξανδρος", αποτελούν σημεία αιχμής για την 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τη ΙΖ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Κεντρική επιδίωξή τους, αλλά και των αρχών της πόλης και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, είναι η ανάδειξή τους σε βασικούς πόλους πολιτισμού, που μαζί με τον χώρο της αρχαίας Έδεσσας, κάτω από τους καταρράκτες και την παλαιά Μητρόπολη, συνθέτουν ένα πλούσιο μωσαϊκό πολιτισμού.

Το Γενί τζαμί

"Το Γενί τζαμί είναι ένα πολύ σημαντικό μνημείο για την Έδεσσα, για το οποίο η 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και η ΙΖ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων εκπόνησαν μελέτες αναστήλωσης, στερέωσης και συντήρησης" εξηγεί στο ΑΠΕ - ΜΠΕ η προϊσταμένη των δύο Εφορειών Αγγελική Κοτταρίδη.

Σύμφωνα με την ίδια, οι σχετικές μελέτες δίνουν έμφαση στην αποκατάσταση των προβλημάτων στατικότητας του τζαμιού, το οποίο διατηρεί σε πολύ καλή κατάσταση του διάκοσμό του. Ειδικά στον τρούλο του διασώζεται ο φυτικός διάκοσμος, ενώ αξιοσημείωτη είναι και η αρχιτεκτονική του. Επιπλέον οι μελέτες που έχουν ολοκληρωθεί και αναμένουν χρηματοδότηση μέσω της ένταξης του έργου σε κάποιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, προβλέπουν την αναδιάταξη του περιβάλλοντος χώρου όπου βρίσκεται ένα νηπιαγωγείο. Στόχος είναι η δημιουργία και η απόδοση στην πόλη ενός πάρκου που θα πλαισιώνει το τζαμί και φιλοδοξεί να φιλοξενήσει την έκθεση αρχαιοτήτων "Εδεσσαίων μνήμη".

   "Η πρόταση για την έκθεση αρχαιοτήτων και νεότερων μνημείων της πόλης αφορά την παρουσίαση μιας σειράς αντικειμένων από την πρώιμη εποχή του σιδήρου (8ος αι. π.Χ) μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ. αλλά και μέχρι το 1913, εποχή από την οποία διασώζονται κράνη και όπλα στρατιωτών από τον πόλεμο του 12. Παράλληλα θα γίνεται και μια διαχρονική παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων της Έδεσσας είτε μέσα από τα προσωπικά τους αντικείμενα (κοσμήματα, όπλα) είτε από επιγραφές, επιτύμβιες στήλες ή άλλα βυζαντινά και παλαιοχριστιανικά ευρήματα" προσθέτει.

Το Χουνκιάρ τζαμί

Λίγο μακρύτερα βρίσκεται το Χουνκιάρ τζαμί το οποίο κατά τη δεκαετία του '30 "καταλήφθηκε" από το κτίριο πολιτιστικών δράσεων με την ονομασία "Αλέξανδρος". Πρόκειται για ένα Τζαμί του 17ου αιώνα πιθανότατα, το οποίο έχει υποστεί διάφορες αλλοιώσεις και είχε ουσιαστικά "κρυφτεί" μέσα στα νεότερα κτίσματα. Η προϊσταμένη της 11ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της ΙΖ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων παρομοιάζει το Χουνκιάρ τζαμί με το Αλκαζάρ της Θεσσαλονίκης, όμως διευκρινίζει ότι πρόκειται για ένα μικρότερου μεγέθους κτίσμα, το οποίο είναι όλο ενσωματωμένο στον κινηματογράφο "Αλέξανδρο".

Το κτίριο, εκτός από το κινηματοθέατρο, στεγάζει επίσης τη βιβλιοθήκη, τα γραφεία καθώς και άλλες λειτουργίες του Φιλοπροόδου Συλλόγου ενώ κάτω από τις σύγχρονες μετασκευές διατηρούνται, σε μεγάλη έκταση και σε σχετικά καλή κατάσταση, τμήματα του αυθεντικού τεμένους, το οποίο, με βάση τις ιστορικές πηγές αλλά και τη μέχρι τώρα τεκμηρίωση των ευρημάτων, είναι σημαντικότατο μνημείο, γνωστό από τον περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή ως "Χουνκιάρ τζαμί", δηλαδή αυτοκρατορικό τέμενος.

Πριν από λίγες μέρες, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ενέκρινε τη σύναψη προγραμματικής σύμβασης με τον Δήμο Έδεσσας και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για τη στερέωση, συντήρηση και αποκατάσταση του τεμένους, ένα έργο προϋπολογισμού 746.000 ευρώ με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Μακεδονία - Θράκη 2007-2013".

''Με εργασίες του Δήμου αποκαλύφθηκε τμήμα του μνημείου. Η Εφορεία ασχολήθηκε αμέσως και μέσω της προγραμματικής σύμβασης θα κάνει τις απαραίτητες παρεμβάσεις. Τζαμί και πολιτιστικό κέντρο μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά και γι ΄αυτό συντάσσουμε αρχιτεκτονική μελέτη που θα υποβληθεί στο ΚΑΣ. Μόλις ολοκληρωθούν οι παρεμβάσεις θα φαίνεται ένα μεγάλο τμήμα του τζαμιού και συγκεκριμένα οι τρεις πλευρές του, ενώ στην τέταρτη πλευρά θα φαίνεται το νεότερο κτίσμα που θα εναρμονιστεί αισθητικά με το αρχαίο" γνωστοποιεί η κ. Κοτταρίδη.

Ο χώρος της αρχαίας Έδεσσας

Στο μεταξύ, μέχρι το τέλος του 2013 εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθούν οι εργασίες στον χώρο της αρχαίας Έδεσσας, γνωστό και ως "λόγγο", κάτω από τους καταρράκτες. Εκεί υλοποιείται ένα μεγάλο έργο που ξεκίνησε το 2008 για την ανάταξη, συντήρηση, στερέωση και ανάδειξη ενός τμήματος του τείχους, μιας στήλης, της οδού και των καταστημάτων γύρω από την οδό. Τα αρχαία ευρήματα χρονολογούνται από τα ελληνιστικά χρόνια μέχρι τον 4ο με 5ο αι μ.Χ.

Στα σημαντικότερα μνημεία της περιοχής περιλαμβάνονται η Νότια Πύλη, που απηχεί τις αρχές της οχυρωματικής τέχνης που περιγράφονται στα αρχαία εγχειρίδια, η μνημειακή πλακοστρωμένη οδός που διασχίζει όλη την πόλη και περιστοιχίζεται από μαρμάρινους κίονες και κτιστούς πεσσούς και το το τείχος της Εδεσσας, από τα καλύτερα διατηρημένα στη Μακεδονία που κατασκευάστηκε περίπου το 300 π.Χ. και σώζεται σε ύψος πέντε μέτρων.

Η παλιά Μητρόπολη της Έδεσσας

Προσφιλής χώρος για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης είναι και η παλιά Μητρόπολη της Έδεσσας, ο Παλαιολόγειος ναός της Παναγίας, στον οποίο έγιναν εργασίες συντήρησης μέσω του Γ΄ΚΠΣ ενώ ολοκληρώθηκε πέρσι και η συντήρηση του τέμπλου.

"Το μνημείο είναι πλέον επισκέψιμο, εκεί τελούνται Θείες λειτουργίες στις γιορτές της Παναγίας" σημειώνει η κ. Κοτταρίδη και αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στην τελευταία πανσέληνο, τουλάχιστον 250 άτομα βρέθηκαν εκεί για να απολαύσουν το χώρο, αλλά και την υπέροχη θέα.