Ο Ιμπραήμ στον Μοριά: Οι επιτυχίες και οι αποτυχίες του και η δράση του μετά το Ναβαρίνο

Την περασμένη Κυριακή γράψαμε στο protothema.gr ένα άρθρο για τις αποτυχίες του Ιμπραήμ από την αναχώρησή του από την Αίγυπτο ως την αποβίβασή του στην Πελοπόννησο. Τα περισσότερα από τα στοιχεία αυτού του άρθρου ήταν άγνωστα στο ευρύ κοινό και προέρχονται από το βιβλίο του αείμνηστου ιστορικού και ακαδημαϊκού Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου ‘’Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο’’. Το βιβλίο είχε γραφτεί ουσιαστικά μεταξύ 1939-1942, ωστόσο μόλις το 2007 ο Μ. Σακελλαρίου το αναθεώρησε και το ολοκλήρωσε και το 2016 ,δύο χρόνια μετά τον θάνατό του κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Υπήρξαν ορισμένα σχόλια από αναγνώστες ,για το γεγονός ότι μοναδική μας πηγή ήταν το βιβλίο του Μ. Σακελλαρίου ο οποίος ήταν μπολσεβίκος κλπ.

Να γράψουμε μόνο ότι ο Μ. Σακελλαρίου χρησιμοποίησε πλήθος πηγών που τις αναφέρει στην αρχή του βιβλίου του. Ανάμεσά τους απομνημονεύματα αγωνιστών του 1821 (Κασομούλης, Μακρυγιάννης, Ορλάνδος, Σπηλιάδης, Τρικούπης, Φραντζής, Φωτάκος κ.α.) καθώς και επιστολές και ημερολογιακές και αφηγηματικές πηγές ξένων στρατιωτικών και άλλων που έζησαν από κοντά τα γεγονότα (Giovanni Romei Ιταλός αξιωματικός του αιγυπτιακού στρατού, Giacinto Collegne ,Ιταλός φιλέλληνας που ακολούθησε τον Σανταρόζα στην Ελλάδα και αργότερα έγινε Στρατηγός και Υπουργός στην πατρίδα του,Jullius Millingen ,Βρετανός γιατρός που είχε έρθει στην Ελλάδα με τον λόρδο Βύρωνα, έζησε την πολιορκία του Νεόκαστρου και στη συνέχεια προσέφερε τις υπηρεσίες του στον αιγυπτιακό στρατό, ανώνυμος Ιταλός αξιωματικός (χειρόγραφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης αρ. 2388), στοιχεία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους κ.α. Συνεπώς δεν νομίζουμε ότι υπάρχει θέμα για χρήση μίας μόνο πηγής για το προηγούμενο άρθρο μας. Σχετικά με το αν ήταν μπολσεβίκος ή οτιδήποτε άλλο ο Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου αυτό δεν νομίζουμε ότι έχει καμία απολύτως σημασία, καθώς στο βιβλίο του παραθέτει γεγονότα από πρωτογενείς πηγές και δεν προβαίνει σε πολιτικές αναλύσεις κλπ.

Ο στρατός του Ιμπραήμ

Παρά τον φόβο και τον πανικό που δημιουργούσε στους Έλληνες ο Ιμπραήμ δεν ήταν στρατηγός. Η στρατιωτική του μόρφωση ήταν η κατώτατη δυνατή: ήξερε μόνο γυμνάσια ενωμοτίας (ομάδα 10-12 ανδρών πεζικού ή ιππικού που διοικούνταν από δεκανέα). Δεν είχε διοικήσει ποτέ ούτε ένα τάγμα και ξαφνικά βρέθηκε να διοικεί ένα στρατό από είκοσι τάγματα. Δεν είχε επιτελική μόρφωση, δεν διέθετε χάρτες των περιοχών όπου διεξάγονταν οι επιχειρήσεις. Άλλωστε δεν καταλάβαινε την αξία τους. Δεν ήταν σε θέση να καταστρώσει κάποιο στρατηγικό σχέδιο, δεν είχε κρίση, σύνεση και προνοητικότητα. Τα ηγετικά προσόντα του ήταν το θάρρος, το πείσμα και ο δυναμισμός όπως γράφει ο Romei στον Rosarol. Αντίθετα ο Νικόλαος Σπηλιάδης, γράφει ότι «μπορεί να συγκριθεί κατά πολλά με τους εξόχους πολεμικούς άνδρας». Ο Ιμπραήμ περιστοιχιζόταν από διάφορους Ανατολίτες αξιωματούχους. Οι συμπατριώτες του, διοικητές των συνταγμάτων ήταν ανάλογης αξίας με τον Ιμπραήμ: ο Χουρσίτ ήταν τολμηρός και γενναίος, ο Χουσεΐν αναποφάσιστος και δυσκίνητος και ο Σελίμ στενοκέφαλος και νωθρός. Και οι τρεις είχαν διδαχθεί χωρίς μέθοδο και από μετριότατους εκπαιδευτές, ξεπερασμένες πολεμικές θεωρίες. Αντίθετα ο Γάλλος εξωμότης Σουλεϊμάν ήταν σπουδαίος αξιωματικός. Αν οι απόψεις του γίνονταν δεκτές από τον Ιμπραήμ τα προβλήματα για τους Έλληνες θα ήταν τεράστια. Ευτυχώς για εμάς κάτι τέτοιο δεν έγινε.

Δύο ακόμη ανώτεροι ξένοι στρατιωτικοί βρίσκονταν στην Πελοπόννησο. Ο Ιταλός Συνταγματάρχης του Μηχανικού Romei, παλαιός αξιωματικός του Ναπολέοντα και ο Πολωνός Συνταγματάρχης Schultz. Ο Romei ήταν στενοχωρημένος που υπηρετούσε στον αιγυπτιακό στρατό εναντίον των Ελλήνων και σχεδίαζε ν’ αποσυρθεί. Μαζί του συμφωνούσε και ο ικανότατος συμπατριώτης του Scarpa. Και οι δύο έγραψαν στον ομοεθνή τους Στρατηγό Rosarol παλιό φίλο και συμπολεμιστή τους στους ναπολεόντειους πολέμους ότι θλίβονται που είναι υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν έναν βάρβαρο τύραννο εναντίον της θρησκείας και της ελευθερίας λαμπρού και γενναίου έθνους. Και μάλιστα έστειλαν στον Παναγιώτη Ρόδιο, τον αρχηγό της πρώτης υποτυπώδους μονάδας ελληνικού τακτικού στρατού γράμμα με τα σχέδια του Ιμπραήμ (Επιστολή προς την Επιτροπή Ζακύνθου)(!). Αλλά και ο Πολωνός Schultz ένιωθε τύψεις καθώς μετά από τόσα χρόνια που είχε πολεμήσει για την ελευθερία ,τώρα πρόσφερε τις υπηρεσίες του εναντίον της. Άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματικοί του στρατού του Ιμπραήμ ήταν: ο Κορσικανός Muri, ατελής στη θεωρία, ο επίσης Κορσικανός Giacometti, ακατάρτιστος θεωρητικά και με περιορισμένη διάνοια, οι Ιταλοί Luchessi και Trona, αρκετά καλοί στη θεωρία αλλά μετρίων ικανοτήτων, οι Albertini, Bolognini και ο μικρόψυχος, ψεύτης και φλύαρος Luccoli υπασπιστής του Romei.

Σύμφωνα με τον Romei το Πεζικό ήταν εκπαιδευμένο αλλά με απαρχαιωμένες μεθόδους. Ωστόσο υπερτερούσε απέναντι στους άτακτους Έλληνες και γι’ αυτό ο Seve(Σουλεϊμάν) είχε μεγάλη εμπιστοσύνη σ’ αυτό. Οι πυροβολητές ήταν μέτριοι. Δεν είχαν ούτε θεωρητική κατάρτιση ούτε είχαν κάνει την απαραίτητη πρακτική εξάσκηση. Επίσης ο εφοδιασμός τους ήταν ελλιπής. Οι περισσότεροι αξιωματικοί του Μηχανικού ήταν πολιτικοί μηχανικοί χωρίς στρατιωτική εμπειρία. Το καλύτερο από τα όπλα του Ιμπραήμ ήταν το ιππικό. Ήταν άτακτο αλλά άριστο ελαφρό ιππικό. Είχε εξαίρετα άλογα, οι άνδρες του ήταν οπλισμένοι με ντουφέκια, πιστόλια και σπαθιά. Η τακτική του ήταν να πολεμά διεσπαρμένο ενώ ήταν εξαιρετικό σε μάχες στις πεδιάδες.

Όπως γράφει ο Romei στον Rosarol η γενική κατάσταση του στρατεύματος ήταν άθλια. Οι στρατιώτες ήταν γυμνοί και ξυπόλυτοι και δεν είχαν πληρωθεί τους τελευταίους οχτώ μήνες. Δεν είχαν καθόλου ηθικό, ενώ η πειθαρχία επιβαλλόταν με σκληρές σωματικές ποινές. Γράφει χαρακτηριστικά ο Romei ότι ήταν δούλοι με βλακώδη όψη και πολεμούσαν σαν μηχανές. Η κατάσταση από υγειονομικής πλευράς ήταν οικτρή. Για όλο το στράτευμα υπήρχαν μόνο δύο χειρούργοι, δύο άλλοι γιατροί και δύο φαρμακοποιοί. Ο ιατρικός εξοπλισμός περιοριζόταν σε ένα μόνο κιβώτιο με χειρουργικά εργαλεία ενώ δεν υπήρχε άλλο υγειονομικό υλικό. Επίσης στο αιγυπτιακό στράτευμα δεν υπήρχε κανένα σύστημα και απουσίαζε κάθε οργάνωση, επικρατούσε δε απόλυτη σύγχυση και πλήρης αταξία.

Τα ελληνικά στρατεύματα στις αρχές του 1825

Κι από την άλλη πλευρά όμως, τα ελληνικά στρατεύματα δεν βρίσκονταν σε καλύτερη κατάσταση. Εκτός από τις μονίμως, ανεπαρκείς υλικές δυνάμεις τους, είχαν κλονισμένο ηθικό και ανύπαρκτη, ουσιαστικά, στρατιωτική και πολιτική ηγεσία. Οι δύο εμφύλιοι πόλεμοι (Μάρτιος-Ιούνιος και Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1824), ιδιαίτερα ο δεύτερος, είχαν αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια τους στους επαναστατημένους Έλληνες.

Τα ρουμελιώτικα στρατιωτικά σώματα που βρίσκονταν στην υπηρεσία της νικήτριας ηγεσίας και είχαν εισβάλλει στην Πελοπόννησο, συμπεριφέρονταν στους Μοραΐτες ως ξένοι κατακτητές και καθώς είχαν καθυστερήσει να λάβουν τους μισθούς τους, ήταν έντονα δυσαρεστημένοι.

Οι ντόπιοι πληθυσμοί, έπνεαν μένεα εναντίον της κυβέρνησης αλλά και των Ρουμελιωτών. Οι σημαντικότεροι Πελοποννήσιοι πολιτικοί και οπλαρχηγοί, είχαν φυλακιστεί ή περιθωριοποιηθεί. Και στο εσωτερικό της “νικήτριας” παράταξης όμως, είχε δημιουργηθεί ρήγμα που βάθαινε. Όλη η εξουσία είχε συγκεντρωθεί σ’ έναν μόνο άνθρωπο, τον Πρόεδρο του Εκτελεστικού, Γεώργιο Κουντουριώτη, ο οποίος όχι μόνο δεν ήταν σε θέση να κυβερνήσει, αλλά βάθαινε τον διχασμό. Μάλιστα, ως Πρόεδρος του Εκτελεστικού ανέβηκε για πρώτη φορά στη ζωή του σε άλογο(!). Η προσπάθεια του και οι δυσκολίες που αντιμετώπισε για να το καταφέρει αυτό, προκάλεσαν τη θυμηδία όσων των παρακολουθούσαν. Ο ελληνικός στόλος, που θα μπορούσε να επιφέρει σοβαρό πλήγμα στον εχθρικό, δεν ήταν έτοιμος όταν ο Ιμπραήμ έφυγε από την Κρήτη για την Πελοπόννησο και μόνο αφού αποβιβάστηκε και το τρίτο “τμήμα” των Αιγυπτίων, έδρασε αποτελεσματικά εναντίον των αιγυπτιακών δυνάμεων.
Αντίθετα, κοντά στο σημείο της απόβασης των Αιγυπτίων, στη Μεθώνη, στην Αρκαδία συγκεκριμένα, υπήρχαν πολλοί Ρουμελιώτες πολεμιστές. Επίσημα, αυτοί ήταν 4.364, όμως ο αριθμός αυτός είναι υπερβολικός. Στην κεντρική και βόρεια Πελοπόννησο, υπήρχαν ακόμα 3.000 πολεμιστές. Τα ρουμελιώτικα σώματα, επικεφαλής των οποίων ήταν σπουδαίοι οπλαρχηγοί (Καραϊσκάκης, Καρατάσος, Μαυροβουνιώτης, Κίτσος Τζαβέλας κ.ά.), δεν κινήθηκαν καθόλου, γιατί δεν έλαβαν εντολή από τον Γ. Κουντουριώτη, που σκόπευε μ’ αυτά να αλώσει το φρούριο της Πάτρας, δεν είχαν πολεμοφόδια, ενώ και το ηθικό τους ήταν πεσμένο.

Παράλληλα, οι ελληνικές δυνάμεις έπασχαν από έλλειψη σχεδιασμού συντονισμού και ελέγχου.

Η εκστρατεία του Ιμπραήμ στον Μοριά

Όπως είδαμε, στις 12 Φεβρουαρίου 1825, τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, περίπου 5.500 άνδρες, αποβιβάστηκαν στη Μεθώνη. 50 από αυτούς, πνίγηκαν κατά την αποβίβαση.

Οι Έλληνες αιφνιδιάστηκαν. Μανιάτες και Μεσσήνιοι, ήταν οι πρώτοι που αντιμετώπισαν, με επιτυχία μάλιστα, μερικούς Αιγύπτιους που κινήθηκαν προς το εσωτερικό της Πελοποννήσου. Η κυβέρνηση θορυβημένη, ακύρωσε τα σχέδια της για την απελευθέρωση της Πάτρας. Επικεφαλής της εκστρατείας εναντίον του Ιμπραήμ, τέθηκε ο ίδιος ο Κουντουριώτης, παίρνοντας μαζί του τον Μαυροκορδάτο και προκαλώντας έτσι την οργή του Κωλέττη. Παραμερίζοντας ικανότατους οπλαρχηγούς, ο Γ. Κουντουριώτης, διόρισε αρχιστράτηγο τον ναυτικό Γεώργιο Σκούρτη, άνδρα με μικρές στρατιωτικές γνώσεις και ικανότητες. Μόλις το έμαθε, ο Κολοκοτρώνης διεμήνυσε στους Υδραίους προκρίτους, ότι “δεν λείπει τίποτε άλλο παρά να γίνει και ο ίδιος ναύαρχος για να καταστρέψουν μαζί τον Ιμπραήμ και να σώσουν την Ελλάδα”.

Ο Κουντουριώτης, στις 16 Μαρτίου ξεκίνησε από το Ναύπλιο για να βρεθεί κοντά στα στρατεύματα, έχοντας 1.500.000 γρόσια (από τα αγγλικά δάνεια), καβάλα σ’ ένα ωραίο άλογο, με μια γελοία πομπή. Καθώς, όπως αναφέραμε, δεν ήξερε να ιππεύει, δύο Αιγύπτιοι αιχμάλωτοι τον κρατούσαν από τα πλάγια για να μην πέσει, εκτελώντας χρέη ιπποκόμου και πίσω τους ακολουθούσαν 5-6 έμπιστοι Υδραίοι, οι σωματοφύλακές του, υπηρέτες κλπ. Μετά από τρεις ημέρες (!), έφτασαν στην Τριπολιτσά.

Ο Ιμπραήμ κινήθηκε προς το Νεόκαστρο (φρούριο της Πύλου), το Παλαιόκαστρο που ήταν ακατοίκητο και ανοχύρωτο και τη Σφακτηρία. Ξεκίνησε τις επιθέσεις του εναντίον του Νεόκαστρου, φέρνοντας σε δύσκολη θέση τους πολιορκημένους. Ο Ιώαννης (ή Κατσής), γιος του Πέτρου Μαυρομιχάλη, που βρισκόταν μέσα, κατάφερε να βγει και να φτάσει στους Γαργαλάνους όπου βρισκόταν ο Μακρυγιάννης, ο οποίος πρόθυμα έστειλε ενισχύσεις, που συνέτριψαν τους Αιγύπτιους, σκοτώνοντας 70 απ' αυτούς και τραυματίζοντας πολλούς. Στις 15 Μαρτίου, ο Ιμπραήμ έστειλε δυνάμεις εναντίον του Χατζηχρήστου, έξω απ' το Νεόκαστρο και του Καρατάσου, στον Σχοινόλακα. Οι Έλληνες στο Νεόκαστρο είχαν 150 νεκρούς, αλλά και οι Αιγύπτιοι σημαντικές απώλειες. Στον Σχοινόλακα, οι Μακεδόνες του Καρατάσου, συνέτριψαν τους Αιγύπτιους σκοτώνοντας πολλούς και παίρνοντας πολλά λάφυρα.

Στις 7 Απριλίου, ο Ιμπραήμ κατατρόπωσε τις ελληνικές δυνάμεις στο Κρεμμύδι, βόρεια του Νεόκαστρου. Στις 20 Απριλίου, ο ικανότατος Κιουταχής φτάνει με τον στρατό του στο Μεσολόγγι κι έτσι αρχίζει η δεύτερη πολιορκία της πόλης. Στις 26 Απριλίου 1825, ο Ιμπραήμ κατέλαβε τη Σφακτηρία. Στο πεδίο της μάχης, έπεσαν οι Τσαμαδός, Αναγνωσταράς και ο μέγας Ιταλός φιλέλληνας Σανταρόζα.

Μετά την πτώση της Σφακτηρίας, ο Ιμπραήμ κατέλαβε το Παλαιόκαστρο και το Νεόκαστρο. Στις 28 Απριλίου, ο, εφιάλτης του Ιμπραήμ, Μιαούλης, επιτίθεται εναντίον μοίρας του αιγυπτιακού στόλου στη Μεθώνη, προκαλώντας της τεράστιας ζημιές. Θορυβημένη η κυβέρνηση, στις 18 Μαΐου 1825, δίνει αμνηστία στον Κολοκοτρώνη και τους άλλους φυλακισμένους αντιπάλους της. Ωστόσο, στις 20 Μαΐου, ο Παπαφλέσσας σκοτώνεται στο Μανιάκι, πολεμώντας ηρωικά. Στις 11 Ιουνίου, ο Ιμπραήμ κατέλαβε την Τριπολιτσά, αλλά στις 13 Ιουνίου, ο Μακρυγιάννης, ο Δ. Υψηλάντης και ο Κ. Μαυρομιχάλης τον νικούν στους Μύλους, κοντά στο Άργος, εμποδίζοντάς τον να φτάσει στο Ναύπλιο και αναγκάζοντάς τον να επιστρέψει στην Τριπολιτσά. Τον Σεπτέμβριο του 1825, το μεγαλύτερο μέρος του Μοριά, εκτός απ' τη Μάνη, το Ναύπλιο και κάποιες ορεινές, είχαν περάσει στα χέρια του Ιμπραήμ.

Τον Οκτώβριο του 1825, ο Κιουταχής αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία του Μεσολογγίου. Τον ίδιο μήνα, νέες αιγυπτιακές δυνάμεις αποβιβάζονται στον Μοριά και ο Ιμπραήμ οργανώνει επιχειρήσεις στο ΒΔ τμήμα του.

Στα μέσα Δεκεμβρίου 1826, ο Ιμπραήμ με ισχυρές δυνάμεις φθάνει στο Μεσολόγγι, οπότε και αρχίζει η δεύτερη φάση της πολιορκίας της πόλης. Παρά τις επιτυχίες των Ελλήνων, όπως ο θρίαμβος στη μάχη της Κλείσοβας (25/3/1826), στις 10 Απριλίου γίνεται η ιστορική έξοδος του Μεσολογγίου. Από τους 3.000 άνδρες που έλαβαν μέρος σ' αυτή, μόνο 1.300 σώθηκαν, ενώ η πόλη πυρπολήθηκε.

Ο Ιμπραήμ, στράφηκε έτσι εναντίον της αδούλωτης Μάνης.

Όπως είχαμε γράψει σε ένα εκτενές άρθρο (21/10/2017), όχι μόνο έπαθε πανωλεθρία στη Βέργα, το Διρό και τον Πολυάραβο, αλλά ταπεινώθηκε καθώς τεράστιες απώλειες, είχε από τις ηρωικές Μανιάτισσες.

Κάποιες άλλες επιχειρήσεις του (Σουλιμοχώρια, Καλάβρυτα κ.ά.), το καλοκαίρι του 1826, ήταν επίσης αποτυχημένες. Βέβαια, υπήρχαν αρκετοί που "προσκύνησαν" τον Ιμπραήμ, τα στρατεύματα του οποίου έκαιγαν και λεηλατούσαν τα πάντα στο διάβα τους.

Ο Κολοκοτρώνης, που κυρίως με κλεφτοπόλεμο αντιμετώπιζε τον Ιμπραήμ, με δραστικές κινήσεις, πέτυχε να περιορίσει στο ελάχιστο το "προσκύνημα", δηλαδή τη δήλωση υποταγής μεμονωμένων ατόμων ή ολόκληρων ομάδων ή και περιοχών προς τον κυρίαρχο, εναντίον του οποίου είχαν εξεγερθεί. Ο Ιμπραήμ, συνέχιζε τη δράση του στον Μοριά, κυρίως με ληστρικές επιδρομές.

Οι πολιτικές αλλαγές στην Ευρώπη, οδήγησαν στην ναυμαχία του Ναβαρίνου (20 Οκτωβρίου 1827) και τη συντριβή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Μετά την άφιξη των γαλλικών στρατευμάτων υπό τον Μεζόν στον Μοριά (τέλη Αυγούστου-αρχές Σεπτεμβρίου 1828), αιφνιδιασμένος ο Ιμπραήμ, αναχωρεί για την Αίγυπτο (4 και 20 Σεπτεμβρίου 1828).

Ο Σπηλιάδης γράφει σχετικά: "και οι νικηταί επιστρέφουσιν ηττημένοι από την καρτερίαν των Πελοποννησίων, εις τα ίδια...".

Τι έγινε ο Ιμπραήμ μετά την αναχώρησή του απ' την Ελλάδα;

Κάπου εδώ, τελειώνουν όσα ξέρουν οι περισσότεροι για τον Ιμπραήμ. Η δράση του όμως συνεχίστηκε και μετά το 1828.

Αυτή τη φορά μάλιστα, εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας! Κατά την επιστροφή του στην Αίγυπτο, μαζί με τον πατέρα του αποφάσισαν να επεκτείνουν την επιρροή τους στη Μέση Ανατολή.

Η αφορμή δόθηκε το 1832, με πρόφαση διαμάχες ανάμεσα σε τοπικές φυλές. Ο Ιμπραήμ κατέλαβε τη Γάζα, τη Χάιφα και πόλεις της Συρίας. Ο σουλτάνος προσπάθησε να περιορίσει τους Αιγύπτιους, όμως στη μάχη του Ικονίου, τα αιγυπτιακά στρατεύματα κατανίκησαν τα οθωμανικά, που είχαν επικεφαλής τον Κιουταχή!

Ο Ιμπραήμ κινήθηκε προς την Κωνσταντινούπολη, αλλά αυτό δεν έγινε μετά από παρέμβαση της Ρωσίας. Με τη Συνθήκη της Κιουτάχειας (1833), το σύνολο σχεδόν της Συρίας δόθηκε στην Αίγυπτο και ο σουλτάνος κρατούσε μόνο την ονομαστική κυριαρχία. Το 1839, Αιγύπτιοι και Οθωμανοί συγκρούστηκαν ξανά.

Τον Ιούνιο του έτους αυτού, ο Ιμπραήμ νίκησε ξανά τα οθωμανικά στρατεύματα στο Νουσάιμπιν (Νεζίπ). Ακολούθησε παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Αυστρία και Πρωσία), που βομβάρδισαν τις ακτές της Συρίας για να αποτρέψουν νέα προώθηση του Ιμπραήμ. Ορισμένες πηγές, αναφέρουν ότι στον βομβαρδισμό αυτό, πήραν μέρος και δύο ελληνικά πλοία. Το 1840, επιβλήθηκε στον Μοχάμετ Άλη, Συνθήκη που ευνοούσε την Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο Ιμπραήμ ανακλήθηκε στην Αίγυπτο, όπου και πέθανε από φυματίωση το 1848, λίγο πριν ή λίγο μετά τον θάνατο του πατέρα του.

Ο Ιμπραήμ και το σκάκι!

Όσοι έχουν δει την ταινία "Παπαφλέσσας", ίσως θυμούνται μια σκηνή όπου ο Ιμπραήμ παίζει "ευρωπαϊκό" σκάκι, με τον Joseph Antheme Seve (Soliman Pasha). Ίσως αυτό ξενίζει ή φαίνεται παράδοξο. Και όμως, ο φοβερός και τρομερός Ιμπραήμ, ήταν λάτρης του σκακιού!

Σύμφωνα με τον Ούγγρο Vincent Grimm ("Schach in Orient", DSZ, Δεκέμβριος 1865), ο Ιμπραήμ όταν το 1831 επαναστάτησε εναντίον των Οθωμανών, αναζητούσε στη Συρία ισχυρό αντίπαλο στο σκάκι. Πιθανότατα στο Χαλέπι, υπήρχε ένας δεινός σκακιστής και ο Ιμπραήμ τον επισκεπτόταν συχνά για να παίζει μαζί του σκάκι!
Μάλιστα, αυτός ο δεινός σκακιστής έδωσε την πληροφορία στον Grimm.

(Πηγή: ΠΑΝΑΓΗΣ Α. ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ, "Οι Άγνωστες Εποχές του Ελληνικού Σκακιού", εκδόσεις Οσελότος, 2017).
Για το υπόλοιπο άρθρο, αναφέρουμε, ενδεικτικά τις πηγές:
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τ. ΙΒ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
ΠΑΠΥΡΟΣ, “ΕΛΛΑΣ”, ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ.
Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, “Η Απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, καταλύτης για την αποδιοργάνωση της Ελληνικής Επανάστασης”, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ, 2016.