Μισός αιώνας από το πρώτο βήμα του ανθρώπου στη Σελήνη

Ο Εντουιν Γιουτζίν Ολντριν ο νεότερος, γνωστότερος με το χαϊδευτικό «Μπαζ», είναι ο δεύτερος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη. Εξαιτίας αυτού του απίστευτου ανδραγαθήματος και της υπερπροβολής που μοιραία ακολούθησε, η ζωή του καταστράφηκε. Η μητέρα του αυτοκτόνησε και ο ίδιος κύλησε στον αλκοολισμό πρoτού καταφέρει να αναγεννηθεί ως ένα είδος σταρ της ποπ κουλτούρας, με εμφανίσεις ως guest σε κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Ολο αυτό όμως αποτελεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μεν, παράπλευρη δε ιστορία.

Αντίθετα από τον πρώτο άνθρωπο που βάδισε στη Σελήνη, τον Νιλ Αρμστρονγκ, ο οποίος απεβίωσε τον Αύγουστο του 2012, ο Μπαζ Ολντριν είναι σε θέση να ζήσει ξανά φέτος, αν και στα 89 του χρόνια πλέον, την παγκόσμια φρενίτιδα γύρω από την πρώτη επιτυχή επανδρωμένη αποστολή στο Φεγγάρι: Στις 20 Ιουλίου συμπληρώνεται μισός αιώνας από το απίθανο διαπλανητικό ταξίδι του «Apollo 11». Με πρωταγωνίστριες τη NASA και τις ΗΠΑ, ο άνθρωπος εστιάζει ξανά στην προαιώνια και αρχέτυπη διαστημική «ερωμένη» του, τη Σελήνη. Η αφορμή είναι η 50ή επέτειος ενός γεγονότος συνολικής διάρκειας 8 ημερών, 3 ωρών και 18 λεπτών. Το «Apollo 11» άλλαξε την παγκόσμια ιστορία, καθώς κατά τη μνημειώδη ρήση του Αρμστρονγκ ήταν «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα». Και γι’ αυτό η Γη ζει αυτές τις ημέρες ξανά από την αρχή τον παλιό καλό πυρετό της κατάκτησης του Διαστήματος. Διοργανώνονται εκδηλώσεις, εκθέσεις σε μουσεία και κάθε είδους αφιερώματα στον κοσμοϊστορικό άθλο του «Apollo 11». Εξυπακούεται ότι αναζωπυρώνεται και η παραφιλολογία γύρω από το αν ο άνθρωπος πάτησε στ’ αλήθεια στο Φεγγάρι ή ο όλος ντόρος έγινε γύρω από πλαστές, σκηνοθετημένες φωτογραφίες και βίντεο.

Ούτως ή άλλως, η παραγωγή των σεναρίων συνωμοσίας σχετικά με την επιχείρηση «Apollo 11» δεν σταμάτησε ποτέ - και μάλλον δεν πρόκειται να σταματήσει. Πέραν αυτών, προβάλλεται ήδη σε ΗΠΑ και Ευρώπη μια κινηματογραφική ταινία ειδικά για τον περιπετειώδη βίο του Νιλ Αρμστρονγκ. Τα συνδρομητικά δίκτυα κατακλύζονται από ντοκιμαντέρ, μίνι σειρές με -υποτίθεται- αρχειακό υλικό που για πρώτη φορά έρχεται στη δημοσιότητα, παρασκήνιο, λεπτομέρειες για το άγνωστο θρίλερ της αποστολής, π.χ. το πώς ο πρωτόγονος ηλεκτρονικός εγκέφαλος του σκάφους κράσαρε πέντε φορές μέσα σε τέσσερα λεπτά θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και τη ζωή των τριών αστροναυτών κ.λπ. Ολα αυτά δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να επιβεβαιώνουν την ακατανίκητη γοητεία που εξακολουθεί να ασκεί η Σελήνη στην επιστημονική και όχι μόνο κοινότητα.

Παρά την τεράστια πρόοδο που έχει σημειωθεί από το 1969 έως σήμερα στην αποκωδικοποίηση των μυστηρίων του σύμπαντος, ο συγκεκριμένος πλανήτης παραμένει σταθερά, μια μεγάλη πρόκληση. Μιμούμενος ίσως τον Τζον Κένεντι, τον JFK, ο οποίος το 1961 χάραξε επίσημα και συντεταγμένα το πρόγραμμα κατάκτησης της Σελήνης, ο Ντόναλντ Τραμπ απαιτεί την ταχύτερη δυνατή επιστροφή στο ετερόφωτο αυτό ουράνιο σώμα που συντροφεύει τη Γη από καταβολής του πλανητικού μας συστήματος. Και ενώ πασχίζει να οργανώσει ως το 2024 το νέο ταξίδι στο Φεγγάρι με βάση ένα ευρύτερο σχέδιο ανάπτυξης ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο Διάστημα, η NASA ταυτόχρονα πρωτοστατεί στην αναβίωση των γεγονότων του 1969. Για τον σκοπό αυτό αναπαλαιώθηκε ακόμη και το κέντρο ελέγχου της αποστολής στο Χιούστον με την επίπλωση και τον τεχνολογικό εξοπλισμό της εποχής.



Πόλεμος των άστρων, ξανά

Εκτός από τον Μπαζ Ολντριν, εν ζωή σήμερα βρίσκεται επίσης ο Μάικλ Κόλινς, ο τρίτος άνθρωπος του πρωτότυπου εγχειρήματος, ο οποίος όμως, ως κυβερνήτης του διαστημοπλοίου που θα επέστρεφε στη μητέρα Γη, δεν είχε την τύχη να πατήσει και αυτός στη Σελήνη. Στις 24 Ιουλίου του 1969 οι τρεις αστροναύτες επέστρεψαν σώοι και αβλαβείς στη Γη και έκτοτε άρχισε η αποθέωσή τους. Παρ’ όλα αυτά, ο Κόλινς με τον Ολντριν έτυχαν κατά τι μικρότερης δόξας, μια και αρχηγός της αποστολής ήταν ο Αρμστρονγκ. Σήμερα όμως, απόντος του επικεφαλής, οι δύο συνεργάτες του αποζημιώνονται τρόπον τινά με το επιπλέον μερίδιο θαυμασμού που θέλησε να τους αποδώσει η μοίρα. Και ήταν η μοίρα που αποφάσισε ότι ο Ολντριν θα ήταν εσαεί ο «Κύριος Νο 2» του «Apollo 11», μια και ήταν επιλογή ενός συγκεκριμένου ανώτατου στελέχους της επιχείρησης να μην είναι αυτός που θα βγει πρώτος από τη σεληνάκατο, αλλά ο Αρμστρονγκ, ο οποίος ήταν έτσι κι αλλιώς ιεραρχικά ανώτερος. Οπως αποκαλύπτει στο φιλμ «Armstrong» ένας από τους διευθυντές του εγχειρήματος ονόματι Κρίστοφερ Κραφτ, αρχικά είχε αποφασιστεί ότι η τιμή του να πατήσει πρώτος το πόδι του στη Σελήνη θα πήγαινε στον Ολντριν. Ο Κραφτ όμως θεωρούσε ότι η προσωπικότητα του Αρμστρονγκ ήταν η πλέον κατάλληλη για κάτι τόσο σπουδαίο, ενώ ο Ολντριν ήταν κάπως απρόβλεπτος. Η άποψη του Κραφτ επιβλήθηκε και εν τέλει δικαιώθηκε, εφόσον ο Ολντριν ξεσήκωσε επικρίσεις επειδή είχε την έμπνευση να τελέσει το μυστήριο της θείας μετάληψης στο Φεγγάρι, κάτι για το οποίο ακόμη και ο ίδιος μετανόησε αργότερα. Για πάρα πολλούς ήταν σκανδαλώδες το ότι με την ανοχή της NASA προβαλλόταν ένα συγκεκριμένο θρησκευτικό δόγμα αντί να μεταδίδεται το μήνυμα της πανανθρώπινης προόδου. Τουλάχιστον, ο Ολντριν κατάφερε να πει κι αυτός μια μεγαλειώδη και ιστορική φράση, όταν παρατήρησε αυθόρμητα ότι στο Φεγγάρι επικρατούσε «εξαίσια ερήμωση».

Το «κλειδί» του Χόκινγκ

Ενα άλλο παράδοξο ειδικά σε ό,τι αφορά τον Ολντριν, είναι ότι ο ίδιος είναι φανατικός οπαδός της επιχείρησης κατάκτησης του Αρη και έχει προσπαθήσει σκληρά να συμβάλει στην οργάνωση μιας αποστολής στον αινιγματικό Κόκκινο Πλανήτη. Ωστόσο, συντονίστηκε αναπάντεχα με την τροχιά της Σελήνης χάρη στον Στίβεν Χόκινγκ. Κι αυτό γιατί λίγο πριν πεθάνει, τον Μάρτιο του 2018, ο Βρετανός αστροφυσικός και κοσμολόγος, ένα από τα πιο λαμπρά πνεύματα που υπήρξαν ποτέ, κατάφερε να πείσει με τα επιχειρήματά του τον Ολντριν ότι το κλειδί για τον εποικισμό του σύμπαντος εξακολουθεί να κρύβεται στη Σελήνη. Πριν από λίγο καιρό λοιπόν, στις 24 Ιουνίου 2019, ο Ολντριν βρισκόταν στη Ζυρίχη προκειμένου να παραλάβει το ειδικό βραβείο για τα διά βίου επιτεύγματά του στο επιστημονικό φεστιβάλ Starmus. Στην ευχαριστήρια ομιλία του αποκάλυψε ότι ενώ ο ίδιος εργαζόταν για τη δημιουργία διαστημικών δορυφόρων - βάσεων σε μόνιμη τροχιά ανάμεσα στη Γη και τον Αρη, ο Στίβεν Χόκινγκ «πληκτρολογώντας λέξεις με το μάγουλό του, μού είπε με την ψηφιοποιημένη φωνή του πως “πρώτα πρέπει να εποικιστεί η Σελήνη”. Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που πρέπει να κάνουμε πριν στείλουμε ανθρώπους στον Αρη.

Και το Φεγγάρι είναι το απολύτως καλύτερο σημείο αφετηρίας για τα εγχειρήματα που θα ακολουθήσουν». Ετσι, διά της τεθλασμένης, ο Στίβεν Χόκινγκ μέσω του Ολντριν δικαιώνει τόσο τον JFK όσο και τον Τραμπ, εν τέλει όμως και τη NASA: Η Αμερικανική Εταιρεία Διαστήματος σχεδιάζει το Lunar Gateway, τη Σεληνιακή Πύλη, το επιχειρησιακό κέντρο για την επίτευξη του τελικού στόχου, την εγκατάσταση στον Αρη. Το πρώτο και κρίσιμο στάδιο είναι η «Επιχείρηση Αρτεμις», στο πλαίσιο της οποίας προβλέπεται να ταξιδέψει στη Σελήνη, μεταξύ των άλλων, και η πρώτη γυναίκα αστροναύτης. Το πλήρωμα της «Αρτέμιδος», η οποία κατά την ελληνική μυθολογία ήταν δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, θα διαδραματίσει ρόλο προπομπού για τους επιστήμονες, αλλά και τους επιχειρηματίες, τους τουρίστες κ.λπ. στους οποίους θα βασιστεί η έκρηξη της λεγόμενης «διαστημικής οικονομίας». H NASA επεξεργάζεται ένα συνεργατικό πλάνο με ιδιωτικούς φορείς, εντός και εκτός Αμερικής, ώστε το Lunar Gateway να αποτελέσει ένα πρότυπο βιώσιμης για τον άνθρωπο εγκατάστασης στη Σελήνη.

Ακόμη και ο Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός θα συμμετάσχει σε αυτή την προσπάθεια, φυσικά μεταξύ πολλών άλλων διεθνών οργανισμών υψηλής τεχνολογίας, οι οποίοι θα συνεισφέρουν με τη μελέτη και την κατασκευή επιμέρους εξαρτημάτων του σεληνιακού σταθμού. Ταυτόχρονα οι Ρώσοι φέρονται ως απολύτως αποφασισμένοι να αποκτήσουν τη δική τους αποικία στη Σελήνη έως το 2040. Θα προηγηθούν βεβαίως οι επανδρωμένες αποστολές του προγράμματος «Roscocosmos», το 2025 και το 2034. Αλλά και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος μελετά επισταμένως το ενδεχόμενο δημιουργίας με τη μέθοδο της τρισδιάστατης εκτύπωσης κτιριακών εγκαταστάσεων στο Φεγγάρι, ικανών να φιλοξενήσουν ανθρώπους. Πιθανώς για να προλάβει τον ανταγωνισμό, ο Ντόναλντ Τραμπ στις 14 του περασμένου Μαΐου ανακοίνωσε ότι «επικαιροποίησα την πρότασή μου για τον κρατικό προϋπολογισμό ώστε να συμπεριλάβουμε επιπλέον 1,6 δισ. δολάρια προκειμένου οι ΗΠΑ να επιστρέψουν στο Διάστημα και να σαρώσουν!»




Η προδοσία του υπολογιστή

Από τον Δεκέμβριο του 1972, όταν ο Γιουτζίν Σέρναν και ο Χάρισον Σμιτ, αστροναύστες της αποστολής «Apollo 17» ολοκλήρωσαν τις τρεις εξορμήσεις τους επί σεληνιακού εδάφους, ο άνθρωπος δεν έχει επισκεφτεί τον πλανήτη. Οι επιστήμες του Διαστήματος έθεσαν νέους στόχους και πιο φιλόδοξες προτεραιότητες, αφήνοντας τη Σελήνη να μοιάζει με νηπιακό βήμα στην εξελικτική διαδρομή προς τη διερεύνηση του Διαστήματος.

Η καινούρια κούρσα για την επανακατάκτηση της Σελήνης εξυπηρετεί θαυμάσια τις φιλοδοξίες ανθρώπων όπως ο Μπαζ Ολντριν, ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στο Διάστημα. Αξιοποίησε άριστα τη φήμη του -ακόμη και τις λιγότερο ευτυχείς πτυχές της-, την άμεση εμπειρία που απέκτησε προνομιακά ως αστροναύτης αλλά και τις γνώσεις του στην Πυραυλική, καθώς είναι κάτοχος σχετικού διδακτορικού από το ΜΙΤ. Εδώ και δεκαετίες, ο Ολντριν δεν περιορίστηκε στο να περιφέρεται ως διασημότητα, εισπράττοντας παχυλές αμοιβές για πανηγυρικές ομιλίες ανά τον κόσμο. Μολονότι δεν σταμάτησε να συντηρεί τον μύθο του «Apollo 11», ίδρυσε και μαζί με τον γιο του πλέον διευθύνει τον δικό του οργανισμό για την κατάκτηση του Διαστήματος. Πέρα από την ικανοποίηση της εμμονής, η δραστηριοποίηση στον υπό διαμόρφωση επιχειρηματικό τομέα ανοίγει απέραντα -ενδεχομένως- περιθώρια κέρδους. Ο Ολντριν, ένας βετεράνος και δη παρασημοφορημένος πιλότος μαχητικών αεροσκαφών σε πραγματικές συνθήκες πολέμου (Κορέα) και αποδεδειγμένα προικισμένος με σπάνιες δεξιότητες, δεν είναι από τους τύπους που αφήνουν ευκαιρίες να περάσουν ανεκμετάλλευτες. «Το μόνο πρόβλημά μου είναι ο χρόνος» δήλωσε ο Μπαζ σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Δεν θα προλάβω να δω τα σχέδιά μας για τον Αρη να υλοποιούνται - εκτός κι αν ζήσω ως τα 110. Αντί για μένα, όμως, θα τα ζήσει ο γιος μου».

Αυτά που μάλλον δεν θα ζήσει ο γιος του Ολντριν είναι η αγωνία της πρώτης προσσελήνωσης με τα μέσα που μπορεί το 1969 να ήταν έτη φωτός μπροστά από την εποχή τους, με τα σημερινά δεδομένα όμως φαντάζουν παλαιολιθικά. Το άνοιγμα των αρχείων της NASA αποκαλύπτει τη χαοτική κατάσταση που επικράτησε όταν ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος που οδηγούσε το σκάφος των τριών αστροναυτών βάσει του εξαρχής προγραμματισμού του υπέστη απανωτά μπλακ άουτ. Παρά τις εξαντλητικές δοκιμές των μηχανημάτων και την άρτια εκπαίδευση των χειριστών, το κομπιούτερ του αυτόματου πιλότου αποφάσισε να παίξει με τη ζωή του «Apollo 11» αλλά και της τριάδας που πετούσε για το Φεγγάρι στη χειρότερη δυνατή στιγμή. Καθώς βρισκόταν σε ταχύτατη καθοδική πορεία με στόχο την προσσελήνωση, η διαστημάκατος έμεινε ακυβέρνητη. Ο κίνδυνος ήταν τεράστιος και, πλέον, άμεσος. Το σκάφος είτε θα διαλυόταν πέφτοντας με συντριπτική ορμή στο έδαφος είτε θα υφίστατο ζημιές που δεν θα μπορούσαν να επιδιορθωθούν επί τόπου και άρα οι Αρμστρονγκ και Ολντριν θα καταδικάζονταν σε αργό θάνατο, εντελώς αβοήθητοι στη μέση της κατάξερης «Θάλασσας της Γαλήνης», στο φεγγάρι. Ωστόσο, ο Νιλ Αρμστρονγκ, ένας μαχητής που είχε στο ενεργητικό του τις πιο παράτολμες πειραματικές πτήσεις με κάθε είδους αεροσκάφος, μέσα και έξω από την ατμόσφαιρα της Γης, ανέλαβε πρωτοβουλία και κατέβασε με ασφάλεια το σκάφος στο Φεγγάρι, αποτρέποντας άλλη μία ανθρωποθυσία στο Διάστημα.




Χαμένοι στο φεγγάρι

Ο έτερος των εν ζωή αστροναυτών του «Apollo 11», ο Μάικλ Κόλινς, συνομήλικος των άλλων, δύο δεν έχει ιδιαίτερη έφεση στη δημοσιότητα εξ ου και παγίως σχολιάζει με απέραντη μετριοφροσύνη ότι «δεν πιστεύω πως ήμασταν ήρωες. Κάναμε τη δουλειά που μας ανέθεσαν ως απλοί αστροναύτες». Παρ’ όλα αυτά, στην πιο κρίσιμη στιγμή της αποστολής ο Κόλινς βρέθηκε ενώπιον ενός διλήμματος από εκείνα που μειώνουν τον προσδόκιμο χρόνο ζωής όποιου έχει την ατυχία να τα αντιμετωπίσει. Οπως περιέγραψε στην αυτοβιογραφία του, η προσσελήνωση του οχήματος «Eagle» έγινε σε ένα σημείο εντελώς διαφορετικό από το αρχικώς προβλεπόμενο.

Ο Αρμστρονγκ, εν μέρει λόγω της προβληματικής λειτουργίας του αυτόματου πιλότου αλλά και λόγω των τεράστιων βράχων που διακρίνονταν στο έδαφος, πήρε την πρωτοβουλία να προσεδαφίσει το «Eagle» σε μια αχαρτογράφητη αλλά πολύ ομαλή περιοχή. Στην πραγματικότητα η NASA στο Χιούστον δεν είχε ιδέα πού βρίσκεται η σεληνάκατος επί 22 ώρες και 30 λεπτά. Οι επικεφαλής του επιχειρησιακού κέντρου ζητούσαν απεγνωσμένα από τον Κόλινς να εντοπίσει το «Eagle» με το τηλεσκόπιο, παρόλο που ο ίδιος, μέσα στο διαστημόπλοιο που θα παραλάμβανε τους άλλους δύο και θα επέστρεφε στη Γη, πετούσε με ταχύτητα περίπου 6.000 χιλιομέτρων την ώρα. Σε αυτές τις συνθήκες το «Eagle» έμοιαζε κυριολεκτικά με βελόνα σε αχυρώνα. Τελικά η επαφή με το Χιούστον αποκαταστάθηκε και η αποστολή ολοκληρώθηκε με επιτυχία.


Ωστόσο, υπήρξε ένα διάστημα 22 ωρών βασανιστικά και υπερβολικά μεγάλο για τον Κόλινς, ο οποίος είχε μείνει μόνος στο σύμπαν να αναρωτιέται «τι θα έκανα εάν ο Νιλ και ο Μπαζ δεν κατάφερναν να σηκώσουν το “Eagle” από τη Σελήνη ή αν κάτι πήγαινε στραβά και έπεφταν; Το να αυτοκτονούσα δεν θα βοηθούσε σε τίποτα. Θα επέστρεφα μόνος μου στη Γη και θα ζούσα στιγματισμένος για το υπόλοιπο της ζωής μου». Η εκδοχή αυτού του σεναρίου, ευτυχώς για την «αγία τριάδα» των Αρμστρονγκ, Ολντριν και Κόλινς, αλλά και για την ανθρώπινη ιστορία, δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα.