Εθνικισμός,διεθνισμός, εθνομηδενισμός: Γνωρίζουμε τι σημαίνουν οι λέξεις που χρησιμοποιούμε;

Εξαίρεση σε αυτή την πρόοδο δεν θα μπορούσε να αποτελέσει η γλώσσα, η οποία εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες λέξεις, ενώ άλλες λέξεις με σχετικά μικρή χρήση στο παρελθόν, χρησιμοποιούνται ευρύτατα σήμερα ή αποκτούν και νέες σημασίες.

Η λέξη “γερμανοτσολιάς” για παράδειγμα, σήμαινε αρχικά το μέλος των Ταγμάτων Ασφαλείας που συνεργάστηκε με τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής στην Ελλάδα. Μετά το 2010, χρησιμοποιείται, κυρίως, για να δηλώσει τα άτομα που δεν υπερασπίζονται τα εθνικά μας συμφέροντα αλλά εξυπηρετούν τα συμφέροντα της Γερμανίας σε βάρος της Ελλάδας.
Η λέξη σανό(ς), προέρχεται από τη σλαβική seno. Η φράση “δεν τρώω σανό”, σημαίνει δεν είμαι αφελής, δεν μπορεί να με εξαπατήσει κάποιος εύκολα.

Τα τελευταία χρόνια, προέκυψε η λέξη “σανοφάγος”. Δεν υπάρχει βέβαια σε κανένα λεξικό και σημαίνει, προφανώς, μεταφορικά βέβαια, αυτόν που δεν τρώει σανό, τον αφελή, τον ευκολόπιστο.

Εκείνο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ότι υπάρχουν ορισμένες λέξεις, τις οποίες συναντάμε συχνά και στα σχόλια του protothema.gr, με ευρεία χρήση, που τείνουν να αποτελέσουν, από μόνες τους, επιχειρήματα.

Επανειλημμένα έχουμε ακούσει ή διαβάσει, να χαρακτηρίζεται κάποιος εθνικιστής, λαϊκιστής, φασίστας, ρατσιστής, σεξιστής κλπ. Βέβαια κάποιες από τις λέξεις αυτές (φασίστας, ρατσιστής, σεξιστής κλπ.), έχουν στο “περιεχόμενό” τους, αρνητική συνυποδήλωση, είναι θα λέγαμε κακόσημες. Τον τελευταίο καιρό όμως και η λέξη εθνικιστής, για παράδειγμα, έχει αρχίσει να αποκτά αρνητική σημασία, ίσως γιατί ταυτίζεται με άλλες, όπως οι κατά κόρον χρησιμοποιούμενες στο παρελθόν, σοβινιστής και ιμπεριαλιστής.

Θα ασχοληθούμε σήμερα με μερικές από τις λέξεις αυτές, δίνοντας ένα σαφή ορισμό τους και αναπτύσσοντάς τες σαν έννοιες. Παράλληλα, θα δούμε σε ποιες ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά) υπάρχουν και από πότε (όταν αυτό αναφέρεται κάπου). Πιστεύουμε ότι με το άρθρο αυτό, θα βοηθήσουμε ώστε να ξεκαθαρίσουν η ερμηνεία και η ορθή χρήση ορισμένων λέξεων.

Εθνισμός και Εθνικισμός

Σύμφωνα με το χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών, έκδοση 2014,, ο εθνικισμός είναι η δογματική προσήλωση στην ιδέα του έθνους με επιθετική προβολή της εθνικής ταυτότητας και υποτίμηση των άλλων εθνών, ειδικότερα έξαρση του εθνικού φρονήματος. Η λέξη πρωτοεμφανίζεται το 1859 και προέρχεται από το γαλλ. nationalisme (1789) ή το αγγλικό nationalism (1844). Η ιταλική λέξη nazionalismo(1858) και η γερμανική nationalismus, είναι οι αντίστοιχες της λέξης εθνικισμός στις δυο γλώσσες.

Στο Λεξικό Μπαμπινιώτη (εκδ. 2012), διαβάζουμε ότι η λέξη φιλοπατρία, που δηλώνει την αγάπη κάποιου προς την πατρίδα του, εμφανίζεται για πρώτη φορά στον Αριστοφάνη. Στα τέλη του 18ου – αρχές 19ου αιώνα, άρχισε να αντικαθίσταται από τις λέξεις πατριωτισμός (αντιδάνειο από το γαλλ. patriotisme) που χρησιμοποίησαν πρώτοι ο Ρήγας Φεραίος και ο Ευγένιος Βούλγαρης και εθνισμός (πρώτη χρήση του από τον Ν. Σπηλιάδη το 1826). Η λέξη εθνικισμός, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1859 από τον Α. Πολυζωίδη, ο οποίος αναζητώντας μια λέξη που θα είναι ομόρριζη της λέξης εθνικός ειδωλολάτρης, επινόησε τη λέξη εθνικισμός, με αρχική σημασία “ειδωλολατρισμός”. Βαθμιαία, η λέξη αυτή, άρχισε να εκτοπίζει τη λέξη εθνισμός. Ο φανατικός, με επεκτατικές – εδαφικές βλέψεις πατριωτισμός, δηλώνεται και από τη λέξη σοβινισμός (<γαλλ. chauvinisme, 1832). Σήμερα, κατά το Λεξικό Μπαμπινιώτη, η λέξη εθνισμός, δηλώνει τον αγνό πατριωτισμό και εθνικισμός, τις εθνικιστικές, επεκτατικές βλέψεις.
Ο εθνισμός, κατά το ΧΛΝΓ, σημαίνει την πατριωτική συνείδηση με αποδοχή των εθνικών διαφορών.

Ας δούμε και δυο ακόμα ορισμούς της λέξης εθνικισμός: Ο Γεώργιος Α. Χασιάκος, στο “Ερμηνευτικό λεξικό των Ισμών”, γράφει:
Εθνικισμός: Αποκλειστική και σε υπερβολικό βαθμό προσήλωση στα εθνικά ιδεώδη, με προσπάθεια της επικράτησης του έθνους επί των άλλων και της εδαφικής του επέκτασης // Θεωρία που κηρύσσεται υπέρ των εθνικών παραδόσεων και ιδεωδών σε αντίθεση με τον διεθνισμό // Η κίνηση ατόμων, που αποκτούν επίγνωση ότι αποτελούν εθνική κοινότητα εξαιτίας των εθνικών, γλωσσικών, θρησκευτικών κ.α. δεσμών που τα ενώνουν.

Κατά το λεξικό αυτό, “ο σπουδαιότερος παράγοντας στο νεότερο εθνικισμό ίσως είναι η γλώσσα” και “άλλος σημαντικότατος παράγοντας στο νεότερο εθνικισμό είναι η θρησκεία που συμβάλλει στη διαμόρφωση αλληλέγγυας για τα μέλη της εθνικής ομάδας συνείδησης”.
Τέλος, στο “Λεξικό της Σύγχρονης Σκέψης”, διαβάζουμε:

Εθνικισμός (nationalism)

(1) Το αίσθημα του ανήκειν σε μια ομάδα που συνδέεται με κοινούς φυλετικούς, γλωσσικούς και ιστορικούς δεσμούς και συνήθως ταυτίζεται με μια συγκεκριμένη εδαφική επικράτεια.

(2) Η αντίστοιχη ιδεολογία που εξυμνεί το εθνικό κράτος ως ιδεώδη μορφή πολιτικής οργάνωσης, αξιώνοντας μετ’ επιτάσεως την αφοσίωση των πολιτών του.
Ο μεγαλύτερος “προφήτης” του ήταν ο Giuseppe Mazzini(1805-1872), ο οποίος θεωρούσε τα μεμονωμένα έθνη υποδιαιρέσεις μιας παγκόσμιας κοινωνίας που όφειλε να συμβιώνει ειρηνικά.

Αργότερα ωστόσο, ο εθνικισμός έλαβε επιθετικές και μισαλλόδοξες διαστάσεις, οι οποίες σχετίζονταν, μεταξύ άλλων και με τον ιμπεριαλισμό.
Κατά το “Λεξικό της Σύγχρονης Σκέψης”, ο εθνικισμός “κατά τον 20ο αιώνα υπήρξε ουσιαστικό στοιχείο του φασισμού και άλλων ολοκληρωτικών κινημάτων, αλλά και κινητήρια δύναμη της επανάστασης και της απελευθέρωσης των λαών των αποικιών και της αντίστασης εθνών και εθνικών μειονοτήτων που απειλούνταν με υποδούλωση από ισχυρότερα κράτη”.

Όπως βλέπουμε, στη σύγχρονη εποχή, διαμορφώνεται η τάση η λέξη εθνισμός να ταυτίζεται με την εθνική συνείδηση, τον πατριωτισμό και τη φιλοπατρία, ενώ η λέξη εθνικισμός, τείνει να αποκτήσει αποκλειστικά αρνητική σημασία και να γίνεται σχεδόν συνώνυμη των λέξεων σοβινισμός και ιμπεριαλισμός.
Στη διαπραγμάτευση για το όνομα της FYROM, γίνεται συχνά λόγος για τον αλυτρωτισμό της γειτονικής χώρας. Σύμφωνα με το ΧΛΝΓ, αλυτρωτισμός, είναι ιδεολογικοπολιτική κίνηση που αποβλέπει στην προσάρτηση εδαφών και πληθυσμών, στο οποίο θεωρείται ότι ανήκουν. Η λέξη προέρχεται από το ιταλικό irredentismo(1884). Από το 1890, χρονολογείται η γαλλική λέξη irredentisme.


Διεθνισμός

Στον αντίποδα του εθνισμού, βρίσκεται ο διεθνισμός. Σύμφωνα με το ΧΛΝΓ, διεθνισμός είναι “ιδεολογία που προωθεί την ένωση των λαών πέρα από εθνικά στεγανά και σύνορα”. Σύμφωνα με το Λεξικό Μπαμπινιώτη, η λέξη εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1893.

Διεθνισμός, σύμφωνα με το ίδιο λεξικό, είναι:

1. η θεωρία σύμφωνα με την οποία πρέπει να επιδιώκεται η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ λαών και η κατάργηση των επιμέρους εθνικών συμφερόντων.

2. (στον μαρξισμό) δόγμα το οποίο πρεσβεύει την ένωση όλων των λαών και την κατάργηση των συνόρων (“προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε”).

Τέλος, σύμφωνα με το “Ερμηνευτικό λεξικό των Ισμών”, διεθνισμός είναι η τάση για την ανάπτυξη διεθνών σχέσεων σε επίπεδο επιστημονικό, οικονομικό, κοινωνικοπολιτικό κλπ., με τον παραμερισμό των στενών τοπικών αντιλήψεων.

Η λέξη προέρχεται από το γαλλικό internationalisme(1845). Το αγγλικό internationalism, πρωτοεμφανίζεται το 1851 και το ιταλικό internazionalismo to 1878 (προηγήθηκε το 1873 το internazzionalista = διεθνιστής).

Εθνομηδενισμός – Εθνομηδενιστής: Τι σημαίνουν και ποια είναι η προέλευσή τους;

Τα τελευταία χρόνια έχουν μπει για τα καλά στη γλώσσα μας οι λέξεις εθνομηδενισμός- εθνομηδενιστής. Πρόκειται για δυο λέξεις που δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα σε κανένα ελληνικό λεξικό, αλλά έχουν πολλές εμφανίσεις στο διαδίκτυο. Μοιραία, μοναδική μας πηγή για την προέλευση και τον ορισμό των δυο αυτών λέξεων θα είναι το ίντερνετ.
Ο εθνομηδενισμός είναι ιδεολογικό ρεύμα, που προωθείται μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και “δηλώνει τον ιστορικό αναθεωρητισμό, την αρνησιπατρία, την αποδόμηση της εθνικής συνείδησης και ταυτότητας στο πλαίσιο της κυρίαρχης παγκόσμιας νέας τάξης πραγμάτων” (ο ορισμός του Αντώνη Χ. Λαμπίδη στο pontosnews, θεωρούμε ότι είναι ένας από τους πλέον εύστοχους).

Αν και όλοι θεωρούν ότι είναι νεολογισμός, λέξη δηλαδή που “μπήκε” στη γλώσσα μας τα τελευταία χρόνια, στη ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ διαβάζουμε, ότι “ο όρος εθνομηδενισμός απαντάται στο κομματικό εγχειρίδιο του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενώσεως, έκδοση του 1948, όπου χαρακτηρίζεται ως “… βασικός ιδεολογικός αντίπαλος του μαρξισμού – λενινισμού” και στη σελίδα 569 του έργου “Ιστορικός Υλισμός” της Ακαδημίας Επιστημών της Ε.Σ.Σ.Δ. …”.
Το σίγουρο είναι, ότι αντίστοιχη λέξη δεν υπάρχει σε καμία από τις, σημαντικότερες και γνωστότερες τουλάχιστον, ξένες γλώσσες, οπότε είτε πρόκειται για “δημιουργία” των τελευταίων ετών είτε για επαναφορά στο προσκήνιο μιας λέξης μετά από 70 περίπου χρόνια.

Οι εθνομηδενιστές (οπαδοί του εθνομηδενισμού όπως είναι ευκολονόητο), υιοθετούν τις απόψεις του, γνωστού κι από άρθρα μας, Φαλμεράιερ, ότι δεν υπάρχει αδιάσπαστη συνέχεια του ελληνισμού. Θεωρούν ότι το Βυζάντιο, δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα.

Προσπαθούν να μας πείσουν ότι Έλληνες και Τούρκοι συμβίωναν αρμονικά για 400 χρόνια (και περισσότερα σε ορισμένες περιοχές) και ότι οι επαναστάτες του 1821 ήταν κάποιοι τυχοδιώκτες, που δεν ήταν “βολεμένοι” και έκαναν την Επανάσταση για να αποκομίσουν προσωπικά οφέλη. Θεωρούν ότι το Κρυφό Σχολειό είναι ένας μύθος (έχουμε γράψει σχετικά άρθρα στο protothema.gr), το ίδιο και ο χορός του Ζαλόγγου, ότι δεν έγινε καμία γενοκτονία σε βάρος των Ποντίων, ότι στη Σμύρνη είχαμε απλά ένα συνωστισμό στην παραλία κλπ.

Αν οι απόψεις προέρχονταν από κάποιους γραφικούς, περιθωριακούς κλπ. τύπους, ίσως δεν είχαν ιδιαίτερη σημασία. Δυστυχώς όμως, επειδή φορείς τους είναι πολιτικοί (κάποιοι από τους οποίους ήταν ή είναι έως σήμερα υπουργοί), καθηγητές πανεπιστημίων, διανοούμενοι, καλλιτέχνες κλπ., τότε, κατά την άποψή μας, υπάρχει πρόβλημα…
Με επιλεκτικά ή ανύπαρκτα αποσπάσματα από ιστορικά κείμενα, τσιτάτα και χαρακτηρισμό ως “φασίστας”, “εθνικιστή” κλπ., οποιουδήποτε τολμά να αντιπαραθέσει μια διαφορετική, τεκμηριωμένη άποψη, προσπαθούν όχι μόνο να κάνουν το μαύρο άσπρο, αλλά και να πείσουν, ιδιαίτερα τη νέα γενιά, για την ορθότητα των απόψεών τους.
Και απ’ ότι φαίνεται, ο εθνομηδενισμός κυριαρχεί στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν ότι ο εθνομηδενισμός και η παγκοσμιοποίηση είναι έννοιες αλληλένδετες.

Το σημερινό άρθρο γράφτηκε για να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα για τη σημασία μερικών λέξεων. Αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός είναι να έχει οποιαδήποτε άποψη θέλει και να την εκφράζει δημόσια. Καλό όμως είναι, οι απόψεις να συνοδεύονται από επιχειρήματα και να δίνεται στους άλλους η δυνατότητα να εκφραστούν ελεύθερα. Η πολυφωνία και ο σεβασμός στη διαφορετική άποψη, αποτελούν βασικά στοιχεία μιας δημοκρατίας. Οι υβριστικοί χαρακτηρισμοί, οι άναρθρες κραυγές και οι εντάσεις που μοιραία δημιουργούνται, μόνο οδυνηρά αποτελέσματα μπορούν να έχουν…