Η άγνωστη, τραγική σχέση της Άννα Αχμάτοβα με την Ελλάδα

Όλα ξεκίνησαν από μια πρόσκληση που πήραμε για μια συναυλία. Τη Δευτέρα, 6 Φεβρουαρίου 2017, ο "Σύνδεσμος Υποτρόφων Onassis", που οργανώνει τις "Συνηχήσεις 2017" – "Μουσικές διαδρομές χωρίς σύνορα", παρουσίασε στη "ΜΙΚΡΗ ΣΚΗΝΗ" της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, έργα των Shostakovich, Tavener, Henze και Βρόντου σε ποίηση της μεγάλης Ρωσίδας ποιήτριας Άννα Αχμάτοβα (Anna Akhmatova), με τον γενικό τίτλο "ON THE BORDER".

Η συναυλία

Στην εντυπωσιακή "Στέγη Ιδρύματος Ωνάση" λοιπόν, στη, σχεδόν, κατάμεστη "ΜΙΚΡΗ ΣΚΗΝΗ", παρακολουθήσαμε μια άρτια οργανωμένη συναυλία. Για να μην κουράζουμε τους αναγνώστες, παραθέτουμε αυτούσιο το πρόγραμμα και τους σολίστες που πήραν μέρος σ' αυτή.

Οι εντυπώσεις μας ήταν άριστες από όλους τους μουσικούς και τους ερμηνευτές. Ιδιαίτερη αναφορά θα κάνουμε σε τρεις κυρίες που, κατά την ταπεινή άποψή μας, ξεχώρισαν.


Ζωή Ζενιώδη

 Αναφερόμαστε στη μαέστρο Ζωή Ζενιώδη, την πρώτη Ελληνίδα με διδακτορικό στη διεύθυνση ορχήστρας που έχει εργαστεί για χρόνια στην Αμερική και την Ευρώπη και έχει συνεργαστεί με κορυφαίες ορχήστρες, τη σοπράνο Μάιρα Μηλολιδάκη, απόφοιτο του Ωδείου Αθηνών, με σπουδές σε Μιλάνο και Ρώμη και με ένα ευρύ φάσμα στο ρεπερτόριό της, με έμφαση στη σύγχρονη παραγωγή.


Μάιρα Μηλολιδάκη

Τέλος, ξεχώρισε, για μια ακόμη φορά, η νεαρή πιανίστα Νεφέλη Μούσουρα, ιδιαίτερα στην ερμηνεία των έργων του Σοστακόβιτς, όπου άλλωστε είχε την ευκαιρία να δείξει μερικές πτυχές του πλούσιου ταλέντου της.
Η Νεφέλη, κατάφερε να ''λειάνει'' με την απαράμιλλη ερμηνεία της, τον ''τραχύ'' ήχο από τα έγχορδα μουσικά όργανα και το αποτέλεσμα που έφτανε στ' αφτιά μας, ήταν άκρως μελωδικό και αρμονικό.


Νεφέλη Μούσουρα

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι υπερβάλλουμε ή ότι μεροληπτούμε, επειδή έχουμε γράψει κι άλλες φορές κολακευτικά σχόλια για τη Νεφέλη Μούσουρα, αλλά δύο γεγονότα, το τρίτο βραβείο που κατέκτησε στον παγκόσμιο διαγωνισμού πιάνου Campillos, στις αρχές Δεκεμβρίου 2016 στην Ισπανία (γράψαμε στο protothema.gr  γι' αυτό) και η συναυλία που θα δώσει στις 29/03/2017 στο "Dimmena Center", της Νέας Υόρκης, αποδεικνύουν περίτρανα ότι οι ειδήμονες της μουσικής, που σαφώς γνωρίζουν απείρως περισσότερα, μάλλον συμφωνούν μαζί μας…
Κλείνοντας, ν' αναφέρουμε ότι ο συνθέτης Χάρης Βρόντος, μόλις τελείωσε η παρουσίαση της, απαιτητικής, όπεράς του "Ρέκβιεμ Αχμάτοβα", μίλησε εμφανώς συγκινημένος για τη Ζωή Ζενιώδη και τη Μάιρα Μηλολιδάκη, στις οποίες οφείλεται το ανέβασμα της όπερας.

Η Αννα Αχμάτοβα

Φεύγοντας γοητευμένοι από τη συναυλία, με τα λόγια από τα ποιήματα της Άννας Αχμάτοβα, να ηχούν ακόμα μαζί  με τις εξαίσιες μελωδίες στα αφτιά μας, ήρθε στο μυαλό μας μια τραγική σχέση που συνδέει την, θεωρούμενη, κορυφαία Ρωσίδα ποιήτρια του 20ου αιώνα, με τη χώρα μας.
Η  Άννα Αχμάτοβα (Anna Akhmatova), το πραγματικό ονοματεπώνυμο της οποίας ήταν Άννα Αντρέγιεβνα Γκορένκο, γεννήθηκε στο Μπαλσόι – Φοντάν κοντά στην Οδησσό το 1889. Έκανε ανώτερες νομικές και φιλολογικές σπουδές και το 1910, παντρεύτηκε τον ποιητή Γκουμιλιόφ, πρωτοστάτη και θεωρητικού του "Ατελιέ ή συντεχνίας των ποιητών", λίκνου του ακμεϊσμού.
Οι πρώτες ποιητικές συλλογές της, ήταν "Το Απόβραδο" (1912) και το "Ροζάριο" (1914). Το 1917, κυκλοφόρησε η συλλογή "Η Λευκή Πτήση". Αντιστάθηκε στον πειρασμό της μετανάστευσης, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, την οποία είδε σαν μια δοκιμασία εξιλασμού και τις στερήσεις που της επιβλήθηκαν, σαν ευεργέτημα.
Το 1918, χώρισε τον Γκουμιλιόφ, με τον οποίο είχε αποκτήσει ένα γιο (1912). Το 1921, ο Γκουμιλιόφ εκτελέστηκε.

Την ίδια χρονιά, η Αχμάτοβα κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή "Πεντάνευρο" και το 1922 το "Σωτήριον Έτος".
Εν τω μεταξύ, οι πόρτες των εκδοτικών οίκων, είχαν αρχίσει να κλείνουν γι' αυτή. Έκανε και δεύτερο γάμο, με τον διαπρεπή ασσυριολόγο Βλαντιμίρ Σιλέικο, ωστόσο και αυτός δεν κράτησε πολύ. Το 1923, παντρεύτηκε τον ιστορικό τέχνης Νικολάι Πούνιν, ο οποίος πέθανε στα σταλινικά γκουλάγκ το 1953.
Από το 1923 ως το 1935, η Αχμάτοβα εργαζόταν ως βιβλιοθηκάριος, ενώ παράλληλα αφιερώθηκε στην έρευνα για την παλαιά αρχιτεκτονική της Αγίας Πετρούπολης και το έργο του Πούσκιν, τον οποίο θαύμαζε. Το σταλινικό καθεστώς "άρπαξε" τον γιο της Λεβ και τον δεύτερο άντρα της, τον οποίο δεν ξαναείδε ποτέ. Αυτό, την ώθησε να "σπάσει" τη σιωπή της και να εκδώσει το "Ρέκβιεμ" το 1935, το οποίο γνώρισε ευρεία διάδοση στα χρόνια του πολέμου. Η απήχηση των ποιημάτων, θορύβησε το καθεστώς, και ύστερα από εισήγηση του αρμόδιου για τον πολιτισμό γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ. της (τέως ΕΣΣΔ) Αντρέι Ζντάνοφ καταγγέλθηκε ως πράκτορας της "ιδεολογικής αποδιοργάνωσης" και αποκλείστηκε από την Ένωση Συγγραφέων. Αποκαταστάθηκε μετά τον θάνατο του Στάλιν. Το 1956, ο γιος της απελευθερώθηκε οριστικά. Από τα τελευταία έργα της ξεχωρίζει το "Ποίημα Χωρίς Ήρωες", που άρχισε να γράφεται από το 1940 – 1942 και διασκευαζόταν συνεχώς, ως το 1962. Η Άννα Αχμάτοβα, πέθανε από έμφραγμα το 1966.

Ο Αντρέι Γκορένκο - Η απίστευτη ιστορία που τον συνέδεσε για πάντα με την Ελλάδα

Την ιστορία που ακολουθεί, έφεραν στο φως ο Γιάννης Πατίλης και ο Γιώργος Ζαβελάκης, μέσα από το τεύχος 45, του λογοτεχνικού περιοδικού "Πλανόδιον"(2009).
Όπως είδαμε στην αρχή της βιογραφίας της Άννας Αχμάτοβα, το πραγματικό της ονοματεπώνυμο, ήταν Άννα Αντρέγιεβνα Γκορένκο και ότι μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, προτίμησε να μην εγκαταλείψει τη χώρα της, όπως έκαναν πολλοί Ρώσοι διανοούμενοι, καλλιτέχνες, λογοτέχνες κλπ, εκείνη την εποχή.
Ο αδελφός της όμως, Αντρέι Γκορένκο με τη σύζυγό του Μαρία Σμουντσίλο, εγκαταστάθηκαν, με τον γιο τους, στην Ελλάδα ως πολιτικοί πρόσφυγες.
Λίγες βδομάδες μετά τον θάνατο του μοναχογιού τους όμως, ο Αντρέι και η Μαρία, που έμεναν στο ξενοδοχείο "Κρόνιον" της Ομόνοιας, αποφάσισαν να δώσουν τέλος στη ζωή τους με ενέσεις μορφίνης. Ήταν βράδυ, της 11ης Φεβρουαρίου 1920.
Μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο, όπου ο Αντρέι υπέκυψε την επόμενη μέρα, ενώ η Μαρία, διασώθηκε από τους γιατρούς.
Έκπληκτοι οι γιατροί, ανακάλυψαν ότι κυοφορούσε έμβρυο ενός μηνός, πράγμα που αγνοούσε και η ίδια! Μετά από οχτώ μήνες γεννήθηκε ο Ανδρέας, το παιδί του Αντρέι και της Μαρίας.
Πάλι σε μια καταπληκτική έρευνα στο τεύχος 46 του περιοδικού "Πλανόδιον" (2009), διαβάζουμε ότι η τότε βασίλισσα Όλγα, ρωσικής καταγωγής, φρόντισε η Μαρία, που πήρε το επώνυμο Σκορδούλη, να ελληνοποιηθεί και να εργαστεί ως νοσοκόμα στο Δημοτικό Νοσοκομείο Αθηνών.

Ο Ανδρέας, σπούδασε στη Σχολή Ικάρων, πήρε μέρος στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και τον πόλεμο της Κορέας, όπου διακρίθηκε και παρασημοφορήθηκε. Το 1952, αποστρατεύτηκε με τη θέλησή του και φοίτησε στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. Το 1958, παντρεύτηκε τη Λία Κοσσαρά. Το 1961, πήγε στην Ελβετία όπου εργάστηκε ως το 1967. Το 1965, συνάντησε για πρώτη φορά τη θεία του Άννα Αχμάτοβα, στην Αγγλία, όπου είχε μεταβεί η μεγάλη ποιήτρια για να ανακηρυχθεί ομότιμη διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Συγκινημένη η Αχμάτοβα, του αφιέρωσε την ποιητική της σύνθεση "Ρέκβιεμ".
Το 1967, ο Ανδρέας και η σύζυγός του, επέστρεψαν στην Ελλάδα. Το 1976, ο Ανδρέας Γκορένκο, που όχι απλά μιλούσε άπταιστα ελληνικά αλλά διόρθωνε όποιον έκανε κάποιο (εκ)φραστικό λάθος, έφυγε απ' τη ζωή.
Μια ακόμη απίστευτη ιστορία, που μόνο η ίδια η ζωή ξέρει να γράφει…