Οδοιπορικό στην ελεύθερη Παλμύρα

Όταν τον Μάιο του 2015 οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους προέλαυναν στην περιοχή της αρχαίας Παλμύρας, η παγκόσμια κοινή γνώμη δεν φανταζόταν ποτέ τα όσα θα συνέβαιναν στην αρχαία πόλη των 2.000 ετών. Τα βίντεο με εκτελέσεις υπαλλήλων του αρχαιολογικού, με ανατινάξεις μνημείων – συμβόλων του πανανθρώπινου πολιτισμού τα οποία αναρτούσε πανηγυρίζοντας η ηγεσία του ISIS στα social media ντρόπιαζαν όχι μόνο το δυτικό κόσμο, αλλά και τους ίδιους τους μουσουλμάνους. Έπειτα από 10 μήνες κατοχής, η ανακατάληψη του ιστορικού χώρου, από τις Συριακές δυνάμεις του Ασάντ, με την αεροπορική συνδρομή ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών, έφερε ανακούφιση και χαμόγελα.

Ο δημοσιογράφος Θανάσης Αυγερινός βρέθηκε στην Παλμύρα, αμέσως μετά την αποναρκοθέτηση της περιοχής, για να καλύψει τη συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο της αρχαίας πόλης, υπό τη διεύθυνση του 63χρονου διεθνούς φήμης μαέστρου, Valery Gergiev. Ο τίτλος της συναυλίας ήταν «Προσευχή για την Παλμύρα, η μουσική ξαναδίνει ζωή στα αρχαία τείχη».



Ποια ήταν τα πρώτα συναισθήματά σου αντικρίζοντας την απελευθερωμένη Παλμύρα;
Έντονα και ανάμικτα συναισθήματα άρχισαν να γεννιούνται όταν συνειδητοποίησα ότι η διαδρομή, που έπρεπε να διανύσουμε από τη σχετικά ήρεμη Λατάκεια στην πρόσφατα απελευθερωμένη από τους τζιχαντιστές Παλμύρα, θα ξεπερνούσε τις επτά ώρες. Κι αυτό γιατί το πρώτο αυτό μεγάλο κομβόι επισκεπτών, πρέσβεων της UNESCO, αρχαιολόγων, μουσικών, δημοσιογράφων από όλον τον κόσμο θα συνοδευόταν από τουλάχιστον τέσσερα τεθωρακισμένα οχήματα με πλήρη εξοπλισμό. Όταν στο κάθε λεωφορείο μας μπήκαν από δύο ένοπλοι Ρώσοι στρατιώτες κι ένας γιατρός, κι όταν εμφανίστηκαν στον αέρα δυάδες πολεμικών ελικοπτέρων να κάνουν συνεχώς δαχτυλίδια από πάνω μας και να εναλλάσσονται περίπου κάθε μιάμιση ώρα, δεν χρειαζόταν πολύ για να κατανοήσεις ότι τα πράγματα εκεί που πηγαίνουμε είναι ακόμη πολύ σοβαρά. Οι βάρβαροι, που όλο και λιγότερη σχέση έχουν πλέον με το κλασικό Ισλάμ, συνεχίζουν να μάχονται σε απόσταση 20-30 χλμ. από την περιοχή της Παλμύρας, μιας «αρχαίας νύμφης» στην καρδιά της ερήμου, που θα μαγέψει κάθε επισκέπτη, ακόμη και τώρα, που στέκει λαβωμένη. Εμπνέει σιωπηλό δέος μπροστά στο ανθρώπινο μεγαλείο. Αλλά και θλίψη για την απέραντη καφρίλα του είδους μας, που εκδηλώθηκε και τώρα με σχόλια, όπως αυτά Βρετανών αξιωματούχων, ότι μια συναυλία κλασικής μουσικής, «προσευχή στην ειρήνη» και μάλιστα στη μνήμη ηρώων, όπως ο αρχαιολόγος Χαλίντ Άσαντ, που αρνήθηκε να συνεργαστεί με τον ISIS, υπό τον διάσημο μαέστρο Γκέργκιεφ είναι τάχα μου «αντιαισθητική» παρέμβαση στο χώρο εν καιρώ πολέμου.

Τι σου προξένησε τη μεγαλύτερη εντύπωση;
Ένας μικρόσωμος τύπος, που μας αφηγήθηκε ότι είναι μισός Ρώσος και μισός Σύρος κι έζησε από κοντά ό,τι έγινε τους εννέα μήνες της κατοχής της Παλμύρας από τον ISIS, τη βουβή αντίσταση όσων πολιτών έμειναν στη γύρω περιοχή και βοήθησαν όπως μπορούσαν στις σφοδρές μάχες για την απελευθέρωσή της, που επιτεύχθηκε το Μάρτιο. Τα λόγια του ταίριαζαν απόλυτα με την εικόνα, που αντικρύσαμε. Γύρω από τα αρχαία μνημεία το μεγαλύτερο τμήμα της νέας και τουριστικής πόλης έχει κυριολεκτικά ισοπεδωθεί από τα πυρά. Όμως οι τελευταίοι λυσσασμένοι ισλαμιστές κυριολεκτικά «ξετρυπώθηκαν» από τα αρχαία μνημεία από καταδρομείς σε μάχες σώμα με σώμα, καθώς ούτε Σύροι, ούτε Ρώσοι δεν τόλμησαν ούτε για δείγμα να χρησιμοποιήσουν βαριά πυροβόλα όπλα εντός του αρχαιολογικού χώρου. Αρχαία και νέα πόλη έχουν πλέον καθαριστεί από 17.000 εκρηκτικούς μηχανισμούς, που άφησαν φυτεμένους παντού οι αρρωστημένοι εγκέφαλοι των τζιχαντιστών. Ευτυχώς χωρίς νέα θύματα. Μ’ ένα από τα τελευταία τον Αλεξάντρ Προχορένκο, έναν ανιχνευτή «παλαιάς κοπής», αν και μόλις 26 χρονών, που όταν είδε ότι είχε περικυκλωθεί και δεν υπήρχε δρόμος διαφυγής, ικέτευσε τους συναδέλφους του Ρώσους αεροπόρους να χτυπήσουν στις συντεταγμένες της θέσης του για να τον απαλλάξουν από τα μαρτύρια και να πάρει μαζί του όσο περισσότερους τζιχαντιστές μπορούσε.

Ποια η ψυχολογική κατάσταση των ντόπιους που συναντήσατε εκεί;
Γιόρταζαν, πανηγύριζαν! Φωτογράφιζαν τα παιδιά τους μετά από μήνες απουσίας, στο φόντο των μνημείων της γης, που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Στο αρχαίο αμφιθέατρο μια από τις συγκλονιστικότερες στιγμές ήταν ο «διάλογος», που επιχείρησαν παιδιά στολισμένα με λουλούδια στις κερκίδες, θέλοντας κάτι από τον δικό τους λαϊκό πολιτισμό να προσφέρουν ως αντίδωρο στους βιρτουόζους Ρώσους μουσικούς. Τραγούδησαν αραβικά λαϊκά τραγούδια και κέρδισαν το χειροκρότημα όλων μας, αλλά προπαντός των πεπειραμένων μουσικών, που κάποιοι δάκρυσαν κιόλας.



Σε ποια κατάσταση βρίσκονται αυτή τη στιγμή οι αρχαιότητες στην Παλμύρα;
Δεν μπορώ να απαντήσω με βεβαιότητα ειδικού, αλλά όλα δείχνουν ότι τελικά οι καταστροφές ήταν ευτυχώς μικρότερες του αναμενόμενου. Θαρραλέοι Σύροι αρχαιολόγοι πρόλαβαν κι έσωσαν πολλές σημαντικές αρχαιότητες από το Μουσείο της πόλης, έστω κι αν ήδη πουλήθηκαν στις αγορές του «πολιτισμένου» μας κόσμου έργα αξίας δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Οι βάρβαροι με τους συνεργάτες τους δεν είχαν τελικά το χρόνο να ισοπεδώσουν τα πάντα. Ανατίναξαν και γκρέμισαν κορυφαία μνημεία, όπως ο Λέοντας της θεάς Αλάτ, ο ναός του Μπελ ή Βάαλ-Δία, ο ναός του Βάαλ Σαμίν, όμως πεπειραμένοι συντηρητές πιστεύουν ότι με συντονισμένες πολυεθνικές προσπάθειες μεγάλα τμήματά τους θα αποκατασταθούν. Μακάρι να δώσουν το παρόν συντηρητές και αρχαιολόγοι από την Ελλάδα.

Διαβάστε περισσότερα στο PEOPLE που κυκλοφορεί μαζί με το ΘΕΜΑ.