Οταν ο Γιάλομ συνάντησε (online) τον Τζαβάρα

Κανένα σκοτεινό σενάριο του Ιρβινγκ Γιάλομ, κανένα παράδοξο περιστατικό για σαλεμένους ψυχιάτρους και ασθενείς, καμία φανταστική συνάντηση ανάμεσα στον Νίτσε και τον Γιόζεφ Μπρόιερ δεν μπορεί να φτάσει το σκηνικό που στήθηκε στη 10η Διεθνή Εκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη: δεξιά καθόταν ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ανθιμος, στη μέση ο περιφερειάρχης με το ένδοξο επώνυμο Τζιτζικώστας, στην άκρη ο εκκεντρικός και πολυπράγμων δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης και στη μέση όλων αυτών ο εκπρόσωπος του ελληνικού πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας

Τίνα Μανδηλαρά

01.06.2013, 07:10

Το παράλογο σκηνικό που δεν μπορεί να χωρέσει σε καμία ευφάνταστη σελίδα του Γιάλομ εξελίχτηκε κατά την τελετή των εγκαινίων της έκθεσης βιβλίου που διεξαγόταν στους χώρους της Helexpo. Σε λίγη ώρα θα άρχιζε η συζήτηση ανάμεσα στον υπουργό, τον γνωστό ψυχίατρο και συγγραφέα μπεστ σέλερ βιβλίων Ιρβινγκ Γιάλομ και τους εκπροσώπους της Πολιτείας. Μόνο που ο διάσημος συγγραφέας αψηφώντας το ελληνικό κλέος προτίμησε να μιλήσει για το τελευταίο του βιβλίο, βάζοντας άλλον έναν πιο παράξενο επισκέπτη στην παρέα: τον φιλόσοφο Σπινόζα. Η μεγάλη αυτή φιλοσοφική μορφή του 17ου αιώνα ήταν το θεωρητικό κερασάκι στην τούρτα του πολιτισμού που τρώει κάπως ανόρεχτα, εδώ και κάποιο καιρό, ο άτυχος υφυπουργός κ. Τζαβάρας, ο οποίος βρέθηκε στο συγκεκριμένο πόστο κάπως από ατύχημα ή, όπως παραδέχτηκε πρόσφατα, επειδή του επιβλήθηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό.

Ο Γιάλομ, μιλώντας για μισή ώρα μέσω Skype, μάταια προσπαθούσε να βρει λέξεις κατανοητές από την ομήγυρη της Θεσσαλονίκης κάνοντας λόγο για τον ατυχή και άθεο Σπινόζα, για την καθολικότητα της σκέψης του, για το ανηλεές κυνηγητό που υπέστη από κάθε πλευρά - και ίσως αυτό να ήταν το μόνο σημείο με το οποίο ο κατατρεγμένος Τζαβάρας θα βρήκε μια κάποια ταύτιση. Και αυτό γιατί το «Πρόβλημα Σπινόζα», όπως έχει ονομάσει το ομώνυμο βιβλίο του ο Γιάλομ, είναι η παράξενη περίπτωση του μονίμως κυνηγημένου και τόσο παθιασμένου προασπιστή της ελευθερίας Βαρούχ Σπινόζα. Ευτυχώς, την αμήχανη κατάσταση ανάμεσα στον Σπινόζα/Γιάλομ και τον υπουργό κατάφερε να διασώσει ο μεσολαβητής στη συζήτηση, που έγινε μέσω Skype, Σταύρος Πετσόπουλος, εκδότης του οίκου Αγρα, από όπου κυκλοφορούν τα βιβλία του Γιάλομ.

Η κοινή συνιστώσα -όχι αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά της φιλοσοφίας- βρέθηκε τελικά στον αγώνα κατά του ρατσισμού, την οποία προασπίστηκε ο Γιάλομ, και έτσι η απάντηση του αναπληρωτή υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού στα όσα είπε ο Αμερικανός συγγραφέας είχε να κάνει με την ανεκτικότητα. «Αυτή η έκθεση έχει μια ιδιαιτερότητα», είπε στα ελληνικά κάνοντας προφανώς τον Γιάλομ να θυμηθεί το επικό «it’s all greek to me».

Κλείσιμο

Και συνέχισε: «Είναι η ταύτιση του πολιτισμού με έναν τόπο που επί σειρά ετών έδωσε ανθρώπους οι οποίοι λειτούργησαν ως υπηρέτες της ανεκτικότητας. Ανθρωποι με διαφορετικές θρησκευτικές και φυλετικές καταβολές έζησαν αρμονικά και αυτό είναι ένα πολιτισμικό συμβάν πέριξ του οποίου έπρεπε να διαμορφώσουν άλλη αντίληψη για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας».

Στα χνάρια του Ντεριντά

Υπόθεση μπουζούκι, λένε στη λαϊκή διάλεκτο, φιλοσοφική συνείδηση, θα έλεγαν οι λιγότερο κακεντρεχείς και περισσότερο επαΐοντες. Κι όμως, ο Κώστας Τζαβάρας δεν είναι ένας άνθρωπος που δεν γνωρίζει φιλοσοφία: είναι μαθητής του Γιώργου Βέλτσου, διαβάζει Γάλλους μεταστρουκτουραλιστές, μεταμοντέρνους και γενικότερα «μετά» και αντί για τις ματωμένες φράουλες της πατρίδας του Ηλείας, προτιμά το γαλλικό μπρι.

Οσο ανήκουστο κι αν ακούγεται, οι μεταπτυχιακές του σπουδές δεν έλαβαν χώρα στην ελληνική επαρχία, αλλά στα ένδοξα αμφιθέατρα της Ναντέρ, εκεί όπου ανάμεσα σε καπνούς δίδασκε ο Ντελέζ και από όπου βγήκαν οι ανατρεπτικοί αριστεροί στοχαστές του Μάη του ’68. Καταπονημένος, ωστόσο, από τις ώρες αριστεριστικής, ριζοσπαστικής παράδοσης και γαλλικής αβροφροσύνης, ο σημερινός υπουργός Πολιτισμού επέστρεψε με τα χρόνια στις γνωστές ελληνοπρεπείς συνήθειες ασκώντας δικηγορία και ξεχνώντας τις ανέμελες παρισινές στιγμές. Μάθε τέχνη και άσ' τηνε, λένε όμως στην πατρίδα, όπερ και εγένετο όταν στην πρώτη του αντιπαράθεση στο αμφιθέατρο του υπουργείου Πολιτισμού ο Τζαβάρας δεν δίστασε να επικαλεστεί τους αγαπημένους του Γάλλους φιλοσόφους και κοινωνιολόγους.

Με έκπληξη ακούσαμε, έτσι, ένα ωραίο πρωινό στην Μπουμπουλίνας τον υπουργό (για την ακρίβεια, αναπληρωτή υπουργό), ανάμεσα σε διάφορες κορόνες, να επικαλείται το όνομα του Ζακ Μποντριγιάρ, ο οποίος δόξασε, με τα βιβλία του, την εποχή της εικονικής πραγματικότητας ή αλλιώς virtual reality σαν αυτή όπου κατοικεί ο ίδιος ο κ. Τζαβάρας. Οσες μάταιες προσπάθειες, πάντως, έχει κάνει να έρθει κοντά στους εχθρικούς δημοσιογράφους, στους εκπροσώπους των διάφορων υπό κατάργηση οργανισμών, των απλήρωτων υπαλλήλων και των ανθρώπων που ξέρουν ότι ο πολιτισμός βρίσκεται σε ώρα μηδέν, ελάχιστοι ασπάζονται τις διακειμενικές αναφορές του.

Ο τσακωμός με τον Βέλτσο και ο Προυστ

Σε μια ύστατη προσπάθεια να επιδείξει τη θεωρητική του αρματωσιά, ο υπουργός επικαλέστηκε ακόμη και τον Προυστ. «Οπως ακριβώς ο Μαρσέλ Προυστ μέσα από τη γεύση ενός μπισκότου ξανακέρδισε τον χαμένο κόσμο, έτσι πρέπει να κινηθούμε κι εμείς. Δηλαδή να ξαναχρησιμοποιήσουμε τους ίδιους τρόπους που παλιά χρησιμοποιούσε η κοινωνία για τη διαχείριση των δασών, τη διαχείριση των λιμνών, την αξιοποίηση των νερών και κυρίως για να έχουμε τη δυνατότητα να ξανακερδίσουμε ό,τι χάσαμε μέσα από την ξέφρενη ανάπτυξη», (sic) έγραψε με ποιητικό οίστρο σε κάποια από τις γνωστές του ανακοινώσεις.

Φιλοσοφικά διαπιστευτήρια

Εναν οίστρο που έπεσε, εν προκειμένω, στο κενό της ακαταληψίας και ο ίδιος ο υπουργός χρειάστηκε να παραπέμψει στον Γιώργο Βέλτσο στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου για το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών, προκειμένου να εισπράξει τα απαραίτητα φιλοσοφικά διαπιστευτήρια.

Αλλά και εκεί είδε τον ίδιο τον δάσκαλό του, που παρεμπιπτόντως ήταν παρών, να αντιδρά λέγοντάς του ότι δεν είναι πια ο κυρίαρχος λαός που διαφεντεύει, αλλά το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Κατάσταση Μποντριγιάρ δηλαδή ή σουρεάλ για τις δύσκολες ώρες που περνάει ο Τζαβάρας με τους ανθρώπους της Τέχνης και τους παράξενους φιλοσόφους.

Οσες προθέσεις κι αν έχει καταβάλει να γίνει αρεστός, η πρόσφατη απόφασή του να κλείσει το ΕΚΕΒΙ (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου) για λόγους εξυγίανσης έχει προκαλέσει ανησυχία ανάμεσα στους παροικούντες τον χώρο του πολιτισμού ότι αυτοί θα είναι οι επόμενοι που θα πάρει η άστοχη μπάλα. Μάλιστα, σε μια απέλπιδα προσπάθειά του να δείξει ότι βρίσκεται κοντά στο βιβλίο ως προασπιστής του, μετά την πρόσφατη Εκθεση Θεσσαλονίκης, στη δεξίωση των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, συνάντησε και εκεί αντιδράσεις: ο Μένης Κουμανταρέας δίνοντας το βραβείο Λογοτεχνίας στον Γιώργο Συμπάρδη είπε: «Στο εξωτερικό σχηματίζουν ουρές για να πάρουν στα χέρια τους βιβλία βραβευμένων συγγραφέων, ενώ εμείς εδώ έχουμε ένα Κέντρο Βιβλίου και το διαλύουμε», ενώ η επίσης βραβευμένη Ερση Σωτηροπούλου συμπλήρωσε ότι «το βιβλίο έχει κατακρεουργηθεί, όχι μόνο με την περίπτωση του ΕΚΕΒΙ. Ελπίζω να μη συνεχιστεί», προκαλώντας άλλη μια άσχημη βραδιά για τον υπουργό.

Παρά τις αντιδράσεις ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι ο Κώστας Τζαβάρας είναι από τους ελάχιστους υπουργούς που δεν φοβούνται να παραστούν σε εκδηλώσεις και να τις τιμήσουν - επίσης ακούει όλες τις ερωτήσεις όλων όσοι του επιτίθενται. Σε αντίθεση με προηγούμενους υπουργούς οι οποίοι ήταν άφαντοι, εκείνος δεν αρνείται να υποστεί τα μαρτύρια του Αγίου Σεβαστιανού. Με μια απάθεια που προξενεί κατάπληξη στο φιλότεχνο κοινό, προασπίζεται με πάθος τις επιλογές του - όσο λανθασμένες κι αν είναι.

Ακόμη κι αν όλοι τού καταμαρτυρούν τα χείριστα, το σίγουρο είναι ότι ο υπουργός έχει γράψει ένα σημαντικό κεφάλαιο στη θητεία του στο υπουργείο, αλησμόνητη για πολλούς - με πολλές δόσεις φιλοσοφίας και ακόμη πιο έντονων -γαλλικώ τω τρόπω- συγκρούσεων.

«Αισθητικός ρατσισμός» και αναρτήσειςστο Facebook

Κρατάει χρόνια η κολόνια της αντιπαράθεσης ανάμεσα στον υπουργό και τον γνωστό τηλεπαρουσιαστή, από τότε που αντάλλαξαν on air αβρούς χαρακτηρισμούς όπως «καραγκιόζη» και «πουλημένε». Εκτοτε οι δύο αντίπαλοι δεν έπαψαν να αλληλοϋπονομεύονται μέσα από αντίστοιχα επίθετα και κολακευτικά σχόλια. Μέχρι που ο Γιάννης Πρετεντέρης ξαναχτύπησε πριν από λίγες μέρες κάνοντας λόγο για ανεπάρκεια του Κώστα Τζαβάρα, ο οποίος κατάγεται από την Ηλεία και δεν μπορεί να ηγείται του υπουργείου Πολιτισμού. Μιλώντας με τη σειρά του στο ραδιόφωνο της ΝΕΤ ο Τζαβάρας έκανε λόγο για τον «αισθητικό ρατσισμό» (sic) του παρουσιαστή, σε μια προσπάθεια να συνενώσει τις φιλοσοφικές αναφορές με τα αισθητικά πρότυπα του Πρετεντέρη. Το σχετικό σχόλιο ο υπουργός το ανήρτησε και μέσα από την προσωπική του σελίδα στο Facebook. «Αυτό είναι πολιτικός ρατσισμός. Καλείται ο πολίτης να αξιολογήσει το πρόσωπό μου όχι από αυτά που κάνω, αλλά ως εκ της καταγωγής μου από την επαρχία. Δηλαδή αν κάποιος δεν είναι από το Κολωνάκι δεν μπορεί να γίνει υπουργός Πολιτισμού. Να επικρίνεται κάποιος γιατί αποκλίνει από τα αισθητικά πρότυπα που υιοθετεί αυτός που ασκεί κριτική. Χρειάζεται τα πράγματα να μπουν επιτέλους κάτω από τον έλεγχο της λογικής και της ευπρέπειας». Βέβαια η ευχή ενός follower του υπουργού στην ίδια σελίδα «ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΦΙΛΕ ΚΟΣΤΑ ΚΑΙ ΠΑΝΤΑ ΕΠΥΤΗΧΙΕΣ» ίσως να μην ευνοεί τα αισθητικά πρότυπα του υπουργού - και εδώ μάλλον δεν βοηθούν οι γνωστοί αναγραμματισμοί και ανορθογραφίες του αγαπημένου του υπουργού, Ζακ Ντεριντά.

Τίνα Μανδηλαρά

01.06.2013, 07:10

Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr