Γραφείο Προϋπολογισμού Βουλής: Το α' εξάμηνο του '15 «κόστισε» στην χώρα

«Είναι η εφαρμογή ανόητε!» αυτό λέει στην ουσία το εισαγωγικό σημείωμα της νέας έκθεσης του Γραφείου της Βουλής για την παρακολούθηση του κρατικού προϋπολογισμού επισημαίνοντας πως «σημασία έχει τώρα η εφαρμογή του νέου μνημονίου με όσες βελτιώσεις είναι ακόμα δυνατές. Αν αποτύχει, τότε η επιστροφή στην ανάπτυξη διακυβεύεται».

Οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι το 2016 πρέπει να διαφέρει από το 2015 ενώ δεν αφήνουν περιθώρια ερμηνειών για τις καταστροφικές επιπτώσεις που είχε η διακυβέρνηση κατά το πρώτο εξάμηνο του περασμένου έτους.  «Γεγονός είναι ότι το πρώτο εξάμηνο του 2015 θα καταγραφεί στην ιστορία ως μια διαδικασία πολιτικής προσαρμογής που, παρ’ όλο που βελτίωσε ορισμένους στόχους (πχ στα πρωτογενή πλεονάσματα), κόστισε στη χώρα και περιέπλεξε τα προβλήματα.

Επίσης, εκφράζουν ανησυχία για δημιουργία δημοσιονομικού κενού εντός του 2016 και ανάγκη λήψης νέων επώδυνων μέτρων αναφέροντας πως «οι καθυστερήσεις που ήδη έχουν παρατηρηθεί με τη θέσπιση νομοσχεδίων που εκκρεμούν εξ αναβολής από το 2015 καθώς δεν συνδέθηκαν με πακέτα προαπαιτούμενων δημιουργούν ήδη κάποιες ανησυχίες καθώς πολλά από τα μέτρα αυτά έχουν δημοσιονομικό αποτέλεσμα το 2016. Κυρίως προέρχονται από το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που μεταφέρθηκε για τον Ιανουάριο. Επίσης προέρχονται από τις εκκρεμείς παρεμβασεις στο φορολογικό νομοσχέδιο (ενοίκια, αγρότες, νέα κλίμακα κλπ), αλλά και από τις εφαρμοστικές παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν ώστε να διασφαλιστεί η μείωση των αμυντικών δαπανών κατά πεντακόσια εκατομμύρια ευρώ μέσα στο 2016».

Αναφορικά με το ασφαλιστικό, οι συντάκτες επισημαίνουν:

«Με τα σημερινά του χαρακτηριστικά το ασφαλιστικό σύστημα δεν είναι βιώσιμο όπως έχουν επισημάνει από καιρό οι ειδικοί» και προσθέτουν «Κατά πρώτη εκτίμησή μας, οι προτάσεις της κυβέρνησης για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συνιστούν ένα πολιτικά επώδυνο (για την ίδια και την αντιπολίτευση) βήμα διόρθωσης του συστήματος (βλ. επόμενα τμήματα). Αν εφαρμοσθούν σωστά, επιφέρουν μερικές διορθώσεις στη σημερινή κατάσταση:

- Εξορθολογίζουν εν πολλοίς το σύστημα (αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, βαθμιαία έστω κατάργηση πρόωρων συντάξεων, επανεξέταση ποσοστών αναπλήρωσης, οροφές στις διπλές συντάξεις κλπ).

- Μειώνουν δυνητικά το «λειτουργικό» (= γραφειοκρατικό) κόστος ενοποιώντας Ταμεία (βλ. όμως πιο κάτω επιφυλάξεις), το κάνουν διαφανέστερο (ενιαιοποιώντας π.χ. τα κριτήρια συνταξιοδότησης), υπό όρους αποτελεσματικότερο (ως προς τα έσοδα), εν μέρει δικαιότερο καθώς επιβαρύνουν λιγότερο τους χαμηλοσυνταξιούχους (εν μέρει διότι π.χ. από την άλλη πλευρά ευνοεί του σημερινούς συνταξιούχους σε βάρος των σημερινών απασχολούμενων), συμβάλλουν εν μέρει στη βιωσιμότητα μειώνοντας τη συνταξιοδοτική δαπάνη και
αυξάνοντας τα έσοδα.

Τέλος, η νέα «αρχιτεκτονική» του συνταξιοδοτικού συστήματος που επαναφέρει και συμπληρώνει τις ρυθμίσεις νόμου 3863/2010 (νόμου Λοβέρδου)15 αποτελεί μια καλή βάση για συζήτηση. Και, οπωσδήποτε, η επάνοδος της χώρας στην ομαλότητα έχει προτεραιότητα.

Αυτή η κατ’ αρχάς θετική αξιολόγηση δεν μας εμποδίζει όμως να διακρίνουμε συζητήσιμες επιλογές και πιθανές αρνητικές παρενέργειες και, κυρίως, τις αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία ορισμένων επιλογών, ούτε ότι ορισμένες ρυθμίσεις εκπέμπουν λάθος μηνύματα
(π.χ. η «προσωπική διαφορά»). Βέβαια, σε ένα πολύπλοκο σύστημα, κάθε παρέμβαση σε οποιοδήποτε σημείο μπορεί να έχει και δυσμενείς επιπτώσεις σε άλλες παραμέτρους. Για παράδειγμα, οι σημερινές συντάξεις επιτρέπουν τη στήριξη των νέων ανέργων στο πλαίσιο της οικογενειακής αλληλεγγύη».

Οι διαβεβαιώσεις του αρμόδιου υπουργού για «διασφάλιση των σημερινών συντάξεων» δύσκολα υποκρύπτουν τις απώλειες

«Η συμβατική οικονομική ανάλυση υποδείχνει ακόμα πιθανές αρνητικές παρενέργειες διαφόρων μέτρων. Για παράδειγμα, οι υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές σε μια εποχή γενικότερων αυξήσεων της φορολογίας μπορεί να επιβραδύνουν την επιστροφή στην ανάπτυξη και επομένως να δημιουργήσουν προβλήματα στο μέλλον ανατρέποντας τις προβλέψεις για ρυθμούς μεγέθυνσης στις οποίες βασίζεται η εκτίμηση της βιωσιμότητας!» αναφέρουν σε άλλο σημείο και προσθέτουν « Επίσης, μπορεί να δημιουργήσουν περαιτέρω κίνητρα για απόκρυψη αποδοχών, να αυξήσουν τη μαύρη εργασία και εν τέλει να μην επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει αν θα υπερασπισθεί «κεκτημένα» συνταξιοδοτικά δικαιώματα σε βάρος των σημερινών απασχολούμενων (π.χ. στους εργαζόμενους με δελτίο παροχής υπηρεσιών)». Αναφορικά δε με τις δηλώσεις του κ. Κατρούγκαλου ότι δεν θα κοπούν οι κύριες συντάξεις, υποστηρίζουν: « Οι επαναλαμβανόμενες διαβεβαιώσεις του αρμόδιου υπουργού για «διασφάλιση των σημερινών συντάξεων» δύσκολα υποκρύπτουν τις απώλειες των σημερινών απασχολούμενων και επόμενων γενεών συνταξιούχων. Εκτός τούτου είναι αμφίβολο αν μπορούν να τηρηθούν μετά από 2-3 χρόνια!»

Ίσως χρειαστεί νέα ρύθμιση του ασφαλιστικού

Οι συντάκτες εκφράζουν ευθέως αμφιβολίες για την δραστικότητα του ασφαλιστικού σχεδίου της κυβέρνησης σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι «Δεν μπορούμε να απαντήσουμε ακόμα το ερώτημα αν η μεταρρύθμιση λύνει και σε ποιο βάθος χρόνου το ασφαλιστικό ή αν θα χρειασθεί νέα μεταρρύθμιση σε μερικά χρόνια μεταξύ άλλων και λόγω των δημογραφικών εξελίξεων δηλαδή του γεγονότος ότι η κοινωνία μας γηράσκει γρήγορα και λόγω των κινδύνων φτωχοποίησης».

Τα ληξιπρόθεσμα αυξάνονται με ρυθμό 1 δισ. ευρώ το μήνα

Καταπέλτης είναι τα στοιχεία και για την φορολογική διοίκηση καθώς παρά τις δηλώσεις της ηγεσίας του υπουργείου Οικονομικών, οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές έχουν εκτοξευτεί παρουσιάζοντας από τον Ιανουάριο έως τον Νοέμβριο 2015 ρυθμό ανόδου 1 δισ. ευρώ το μήνα! «Η απότομη άνοδος των ληξιπρόθεσμων οφειλών των φορολογουμένων είναι κακός οιωνός για το επόμενο διάστημα, καθώς οι υποχρεώσεις των πολιτών προς την εφορία αυξάνονται» αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Σε άλλο σημείο της έκθεσης τονίζεται ότι οι παράγοντες που περιόρισαν τις επιπτώσεις των capital controls και της «γενικότερης αναστάτωσης» του πρώτου επταμήνου του 2015 ήταν:

- η δυναμική που είχε αποκτήσει η ελληνική οικονομία κατά το 2014 (που μεταφέρθηκε και στα δύο πρώτα τρίμηνα του 2015), η ευνοϊκή χρονικά συγκυρία κυρίως λόγω του τουρισμού (ο οποίος και το 2015 κατέγραψε εντυπωσιακή επίδοση), και ο φόβος κυρίως των καταθετών για πιθανές απώλειες που τους οδήγησε σε αγορές διαρκών καταναλωτικών αγαθών (πχ αυτοκίνητα)».

Η κυβέρνηση μεταθέτει το τίμημα στο μέλλον

Σε άλλο κεφάλαιο ειδικά για το ασφαλιστικό αναφέρεται πως « από τη μία πλευρά η κυβέρνηση με τη σταδιακή μείωση της προσωπικής διαφοράς μεταθέτει το τίμημα στο μέλλον, με ένα στοίχημα υψηλού ρίσκου ότι η οικονομική μεγέθυνση θα καλύψει τις μειώσεις που θα επέλθουν. Από την άλλη πλευρά είναι θετική η προσπάθεια της κυβέρνησης για οροφές στις διπλές συντάξεις και για κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων».

Οι συντάκτες ξεκαθαρίζουν ότι το προωθούμενο σχέδιο δεν οδηγεί στην ανταποδοτικότητα των εισφορών – παροχών και συνεπώς υποκαθορίζει τα κίνητρα για εργασία. «Η αρχή της ανταποδοτικότητας δεν επιτυγχάνεται όταν προστατεύονται κυρίως όσοι έχουν χαμηλές αποδοχές και λίγα χρόνια ασφάλισης. Ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεων της κυβέρνησης με τους κλιμακούμενους συντελεστές δημιουργεί κίνητρα περαιτέρω αύξησης της μαύρης εργασίας, της εισφοροδιαφυγής αλλά και της φοροδιαφυγής» αναφέρουν για να συνεχίσουν «Υψηλές ασφαλιστικές εισφορές αποτελούν εμπόδια στη μείωση της ανεργίας και καθίστανται ανταγωνιστικό μειονέκτημα για τις επιχειρήσεις παρά τη διαπίστωση ότι σχετικά με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη η χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος βαραίνει περισσότερο τους εργαζόμενους και τα νοικοκυριά και όχι τους εργοδότες. Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να λησμονούμε και τις αρνητικές επιπτώσεις των κεφαλαιακών ελέγχων στην λειτουργία των επιχειρήσεων. Συνεπώς η αύξηση του μη μισθολογικού κόστους που δημιουργείται πρέπει να εξεταστεί συγκριτικά με την αναγκαία αναπτυξιακή και παραγωγική διαδικασία της χώρας».

Η κυβέρνηση μεταφέρει το βάρος στους συνεπείς φορολογούμενους και τις νέες γενιές

«Με το  νέο σχέδιο νόμου γίνεται αντιληπτό ότι αυτοί που θα σηκώσουν το βάρος της μεταρρύθμισης είναι οι συνεπείς ασφαλισμένοι, οι εργαζόμενοι με πολλά χρόνια εργασίας και οι νέες γενιές. Οι νέες γενιές θα εργάζονται για να πληρωθούν οι συντάξεις των προηγούμενων» επισημαίνουν και συνεχίζουν «Συνεπώς δε μπορούμε να μιλάμε για ένα εξ ολοκλήρου αλληλέγγυο και δίκαιο σύστημα αλλά για ένα σύστημα που ευνοεί την άνιση κατανομή των βαρών  χωρίς όμως να παραβλέπουμε ότι υπάρχουν και κάποια στοιχεία δικαιοσύνης».

Η καθυστέρηση φέρνει επώδυνα μέτρα

Εκτός των παραπάνω οι συντάκτες υποστηρίζουν ότι τα μέτρα του νέου ασφαλιστικού θα είναι πιο επώδυνα λόγω των καθυστερήσεων της κυβέρνησης.  «Η έκρηξη του ασφαλιστικού συστήματος είναι προ των πυλών και η μεταρρύθμισή του αποτελεί αδήριτη ανάγκη. Κύριο μέλημα θα πρέπει να είναι η διασφάλιση ενός βιοτικού επιπέδου για όλους τους πολίτες λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την γήρανση του πληθυσμού, τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, τον κίνδυνο των «ηλικιωμένων φτωχών» αλλά και το γεγονός ότι το ασφαλιστικό και η σύνδεσή του με την οικονομία καθορίζει τόσο το κοινωνικό όσο και το αναπτυξιακό μοντέλο, επηρεάζοντας τους ρυθμούς μεγέθυνσης. Είναι γεγονός ότι τα μέτρα θα είναι επώδυνα διότι η καθυστέρηση επίλυσης του ασφαλιστικού επιδείνωσε την κατάσταση» αναφέρεται. 

Δείτε την έκθεση εδω