«Καλά φάγαμε, καλά ήπιαμε. Το θέμα είναι τώρα τι λες...»

Η ποίηση είναι σίγουρα ένας τρόπος να εκφράζει κανείς μύχιες σκέψεις, περίπλοκες καταστάσεις, αλλά και ανείπωτες επιθυμίες. Δηλώνει πράγματα ασυνείδητα, είναι ένας εμπρηστικός καθρέφτης της ύπαρξης και της προσωπικότητας.

Πολλές φορές μάλιστα αποκαλύπτει έναν αλλόκοτο αλλά ακριβή τρόπο να βλέπει κανείς τα πράγματα - απόδειξη τα ποιήματα που του άρεσε τόσο να τσιτάρει σε νεαρή ηλικία ο φιλότεχνος τότε Γιώργος Παπακωνσταντίνου. Αποκαλυπτικό είναι το ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη, το οποίο βρέθηκε να συνοδεύει το αυτοβιογραφικό σημείωμα του πρώην υπουργού Οικονομικών στο λεύκωμα αποφοίτων του Κολλεγίου Αθηνών, το 1980 (το ποίημα ανακάλυψε η ανατρεπτική παρέα του περιοδικού «Unfollow»). Μάλιστα δεν είναι μόνο τραγικά προφητικό, αλλά και δηλωτικό της ιδιοσυγκρασίας του μετέπειτα «τσάρου» της ελληνικής οικονομίας. Ισως δε να εξηγεί και τις εμμονές μεγαλείου που συνόδευσαν την παραμονή του στην εξουσία, την αλαζονεία και την αμετροέπειά του. Δεν είναι να απορείς που ο μελλοντικός μπροστάρης του μνημονίου ήταν αυτός που κάποτε παρέθετε ανατρεπτικούς στίχους κατά του συστήματος. Ο,τι απεχθάνεται κανείς και φοβάται, τελικά είναι αυτό που αποζητά και πράττει («αυτοεκπληρούμενη προφητεία» το λέει ο Φρόιντ). Ετσι, από αρνητής του καθεστώτος, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου θα βρεθεί να διαχειρίζεται αδέξια και τραγικά τις τύχες της χώρας και να εκμεταλλεύεται κάθε ικμάδα της κρατικής δύναμης.

Αποκαλυπτικό είναι και το αυτο-ψυχογράφημα που συνοδεύει το ποίημα του Αναγνωστάκη στο λεύκωμα από το «αριστερό» κολεγιόπαιδο, ενδεικτικό του χαρακτήρα του. «Δυσκολεύεσαι πολύ να γράψεις ένα βιογραφικό σημείωμα όταν δεν το βλέπεις ούτε σαν ευκαιρία παράθεσης κολακευτικών επιθέτων για το άτομό σου», γράφει ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου στο λεύκωμα, γνωρίζοντας ότι δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα καλός μαθητής ώστε να αυτοεπαίρεται. Και συνεχίζει: «Ούτε πάλι σαν τον ιδανικό χώρο για την πρώτη εμφάνιση μιας χιουμοριστικής φλέβας» -πού τέτοια τύχη!- «αλλά πολύ απλά και πολύ σύνθετα σαν ένα κείμενο που προσπαθεί να μαζέψει, να συμπυκνώσει και να καταγράψει κριτικά τις σκόρπιες αναμνήσεις και εμπειρίες δέκα χρόνων. Και η δυσκολία μεγαλώνει καθώς ανακαλύπτεις πως στο κείμενο διεισδύει και ένας -λογικός μέχρι κάποιον βαθμό, αλλά ανεπιθύμητος- συναισθηματισμός, που πρέπει να εξαλείψεις αν θέλεις το σημείωμα αυτό να αποτελέσει κάποτε για σένα βάση κριτικής αντιμετώπισης μιας εποχής και όχι απλής συναισθηματικής αναπόλησής της. Τελικά εγκαταλείπεις την προσπάθεια και αρκείσαι να μεταφέρεις χωρίς τάξη πάνω στο χαρτί όσα έχουν σημαδέψει ζωηρά τη μνήμη σου: την ατμόσφαιρα των παρασκηνίων πριν από την παράσταση, τις ατελείωτες κουβέντες στο γρασίδι, τη διαλυμένη κοινότητα, τα ξεσπάσματα στα διαλείμματα, τα άγχη μας, τις αναλύσεις μας που ποτέ δεν κάναμε πράξη». 

Ο αριστερός της τάξης του ’80

Το μπερδεμένο και κάπως ασαφές αυτό σημείωμα είναι ίσως δηλωτικό των μετέπειτα πράξεων του Γ. Παπακωνσταντίνου: όντως οι αριστερές αναλύσεις δεν έγιναν ποτέ πράξη και το εξομολογητικό ποίημα ήταν η «βάση κριτικής αντιμετώπισης μιας εποχής». Το θέμα ακριβώς είναι, όπως λέει και το ποίημα, τι λέμε τώρα για τα «όσα φάγαμε και ήπιαμε». Ισως σε αυτή την περίπτωση το θέατρο να μη βοηθάει: ο μόνος τομέας στον οποίο οι παλιοί του συμμαθητές τον θυμούνται να είναι ιδιαίτερα καλός ο τότε κολεγιόπαις. Ο  μέτριος μαθητής με τα ισχυρά πολιτικά μέσα λόγω πολιτικής συγγένειας με τον πρώην υπουργό της κυβέρνησης Μητσοτάκη, Μιχάλη Παπακωνσταντίνου, με το αριστερό προφίλ και τους χαμηλούς τόνους, εξελίχθηκε σε ρέκτη των πιο σκληρών όρων του μνημονίου. Οι αλλοτινοί συμμαθητές της τάξης του ’80, μια χρονιά πριν από την πανηγυρική έλευση του ΠΑΣΟΚ και γεμάτη από έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις, έχουν πολλά να δηλώσουν για τις έντονες πολιτικά εποχές και τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου, ο οποίος τότε διαχώριζε τη θέση του από την παρέα των πιο παραδοσιακών και συντηρητικών συμμαθητών του. Ας μην ξεχνάμε ότι ανάμεσα στη θρυλική τάξη του Κολλεγίου Αθηνών του ’80 συγκαταλέγονται ονόματα όπως των Σταύρου Λαμπρινίδη (πρώην υπουργού Εξωτερικών), Κλέωνα Παπαδόπουλου (Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο), Νίκου Στυλιανίδη (πρώην συμβούλου στο υπουργείο Οικονομικών), Κ. Κουτρουμπή (βιομήχανου) κ.ά. Ηταν οι εποχές που ο «Ρήγας» δέσποζε στα φοιτητικά κινήματα αλλά και στις σχολικές φαντασιώσεις και κατηύθυνε τα διαβάσματα και τις διασκεδάσεις. Ηταν μάλιστα τέτοια η επιρροή του στις νεαρότερες ηλικίες, που ακόμη και στο Κολλέγιο Αθηνών είχε διαμορφωθεί μια παρέα από μαθητές που διάβαζαν αριστερούς διανοητές και ονειρεύονταν μια Ευρώπη πιο ριζοσπαστική πιο ανθρώπινη.

Αλλα πάλι «Ρηγόπαιδα» του Κολλεγίου, όπως ο ίδιος ο Παπακωνσταντίνου, εμπνέονταν από τους ριζοσπάστες της αμερικανικής και αγγλοσαξονικής κουλτούρας, στρέφοντας το ενδιαφέρον τους προς τα πυρακτωμένα ιδεολογικά αμφιθέατρα της Καλιφόρνιας ή της Νέας Υόρκης. Ενας τρόπος μάλιστα να εκφράζουν τα «πιστεύω» τους ήταν τα αριστερά έντυπα του Κολλεγίου - όλοι θα θυμούνται τον θρυλικό «Αθηναίο», που ήταν η είσοδος στην αρθρογραφία της ελίτ, μια σφραγίδα ότι η πένα μπορούσε να ανατρέψει συνειδήσεις. Μένοντας έξω από την ελίτ της Αριστεράς, ο νεαρός Γ. Παπακωνσταντίνου δεν φάνηκε να ανήκει στην ομάδα διανόησης του κολλεγίου. Το μόνο που κατάφερνε ήταν να αρθρώνει αριστερά ποιήματα για δυνατούς εκμεταλλευτές της εξουσίας και ανεύθυνους ποδηγέτες στο λεύκωμα αποφοίτων. Ποιος περίμενε ότι θα ήταν τόσο προφητικός. Ποιος θα ανέμενε ότι η ίδια η ζωή θα διεκτραγωδούσε ή, μάλλον καλύτερα, θα διακωμωδούσε τα ίδια τα γραπτά του;