Τα 150 κεντήματα του Σταύρου Μιχαλαριά

Στο χρηματιστήριο της τέχνης ο Σταύρος Μιχαλαριάς ξέρει να ταράζει πάντα τα λιμνάζοντα νερά. Συντηρητής έργων τέχνης και γκαλερίστας εδώ και χρόνια, ήταν από τους πρώτους που έβαλαν αξιόλογους ζωγράφους αλλά και αξιοπρόσεκτα αντικείμενα εποχής σε κάθε σπίτι της καλής αθηναϊκής κοινωνίας.

Είναι κοσμογυρισμένος, διαθέτει απίστευτες γνώσεις και έχει συνεργαστεί με τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. Κι όμως, παρόλο που αναγνωρίζει, εκτιμά τις καλές πινελιές και έχει τη δύναμη να επιβάλλει στο καλλιτεχνικό σταρ σίστεμ ζωγράφους, η προσωπική του συλλογή είναι αρκετά πρωτότυπη: δεν περιλαμβάνει πίνακες ζωγραφικής αλλά κεντήματα.

«Τη δεκαετία του 60, πολύ νέος ακόμη, πριν εργαστώ για τον Λούβρο, δούλευα στο Βυζαντινό Μουσείο. Είχε έρθει τότε επίσκεψη μια γνήσια αριστοκράτισσα, η κυρία Σταθάτου, η οποία ήταν πολύ μεγάλη συλλέκτρια και βρήκα το θάρρος να της ζητήσω να πάω να δω το σπίτι της, μεταξύ Ηροδότου και Αλωπεκής, το οποίο μάλιστα αργότερα και αγόρασα. Μου λέει «ευχαρίστως». Πήγα λοιπόν και χάθηκα ανάμεσα σε μυθικές συλλογές. Τη συλλογή της με τα χρυσά που έχει δώσει στο Αρχαιολογικό Μουσείο και τις εικόνες που προσέφερε στο Βυζαντινό Μουσείο. Εκεί είδα, για πρώτη φορά, κεντήματα. Είχε μάλιστα μια ολόκληρη σειρά από αυτά. Η συγκεκριμένη συλλογή μού έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Μου είπε ότι πρόκειται για κομμάτια που τα κεντάγανε πολλές κοπέλες μαζί για να τα κάνουν δώρο γάμου σε κάποια συγγενή τους. Εμπαιναν μάλιστα ως καλύμματα σε κρεβάτια ή ως διακοσμητικά σε τοίχους.

Τολμώ να πω ότι ήταν διαφορετικά έργα τέχνης.Γι αυτό και ενθουσιάστηκα! Οταν πήγα να δουλέψω στο Παρίσι, όπου έβλεπα κέντημα καθόμουν και το παρατηρούσα. Αργότερα πήγα στο Victoria and Albert Museum στο Λονδίνο, το οποίο έχει μια τεράστια συλλογή από κεντήματα: μοναδικά κομμάτια από διάφορα μέρη του κόσμου όπως η Ελλάδα και η Ινδία. Αρχισε να με ενδιαφέρει το είδος, πήρα βιβλία και άρχισα να μελετώ. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα είχα τη δυνατότητα να αναγνωρίζω βελονιές,εποχές και τεχνοτροπίες. Τολμώ να πω ότι έγινα ειδικός. Ετσι ξεκίνησε και η συλλογή: δειλά- δειλά. Οταν βρισκόμουν κάπου και είχα τη δυνατότητα να βρω ένα κομμάτι που ήταν μέσα στις οικονομικές μου δυνατότητες, το αγόραζα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο γκαλερίστας.

Πολλά από τα κομμάτια έχουν αγοραστεί από άλλους συλλέκτες, όπως ο μπαμπάς Μαρτίνος, που ήταν από τους πιο ισχυρούς εμπόρους της εποχής, αλλά και από διάσημους dealers στο Λονδίνο. Σήμερα η συλλογή αριθμεί περί τα 150 κεντήματα. Είναι όλα μεγάλου μεγέθους και έχουν εντυπωσιακά σχέδια. Διαθέτουν φυτικά χρώματα, είναι φιλοτεχνημένα με διαφορετικές τεχνοτροπίες και αποτελούν μοναδικά έργα τέχνης. Ο Σταύρος Μιχαλαριάς αντιμετωπίζει τα κεντήματα αυτά ως πίνακες ζωγραφικής. «Είναι όλα σε τελάρα, όπως ακριβώς και οι πίνακες, και αν τα δείτε από μακριά έχετε την αίσθηση ότι βλέπετε ζωγραφική. Τα μοτίβα τους είναι ραφινάτα και δουλεμένα με κόπο και προσοχή στη λεπτομέρεια».

Τα περισσότερα κοσμούν τους προσωπικούς του χώρους: τα γραφεία του στο Κολωνάκι, την Κηφισιά και τη Μαλακάσα. Ακόμη πιο εντυπωσιακά είναι αυτά που μπήκαν στο σπίτι του. Οσα δεν βρήκαν χώρο στον τοίχο,βρήκαν σε ειδικές θυρίδες που έχουν τη μορφή μπαούλου. Κατά διαστήματα αυτά βγαίνουν έξω για να αεριστούν, να καθαριστούν και κατά κάποιον τρόπο να συντηρηθούν. Το 2000 ο Σταύρος Μιχαλαριάς πρόβαλε κάποια από αυτά, εκθέτοντάς τα στην γκαλερί του στο Κολωνάκι. Θαμώνες των χώρων του αλλά και το κοινό είχαν εντυπωσιαστεί. Ακόμη και ξένα έντυπα έκαναν αναφορές στον άνθρωπο της τέχνης με την πιο πρωτότυπη συλλογή.

«Παρόλο που τα κεντήματα εντυπωσιάζουν,και με το παραπάνω, λίγοι είναι οι συλλέκτες που τα βάζουν στα σπίτια τους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι δεν έχουν σχετικές γνώσεις για να μπορούν να τα εκτιμήσουν και ο δεύτερος ότι απαιτούν μεγάλους χώρους για να μπουν σε κάποιον τοίχο. Σαφώς και ένας πίνακας ζωγραφικής είναι συνήθως μικρότερος», αναφέρει χαρακτηριστικά ο γνωστός γκαλερίστας.

Τα κεντήματα του Σταύρου Μιχαλαριά ξεκινούν από τον 5ο αιώνα (κυρίως τα κοπτικά) και φτάνουν μέχρι και τον 19ο. Προέρχονται από μέρη όπως η Ινδία, η Ελλάδα, η Αίγυπτος και το Αφγανιστάν, που είχαν παράδοση στο είδος. Δεν διστάζει μάλιστα να πει ότι δεν τον ενδιέφεραν ποτέ κομμάτια της Δυτικής Ευρώπης, που ήταν πιο τυποποιημένα, όπως είναι οι ταπισερί των Βρυξελλών. Κάθε κομμάτι κρύβει σαφώς τη δική του ιστορία, αφού συνδέεται με ευχάριστες ανθρώπινες ιστορίες. Μπορεί επί δύο χρόνια μια ολόκληρη οικογένεια να το δούλευε προκειμένου να το κάνει δώρο. Συνήθως μάλιστα αυτό πήγαινε από μαμά σε κόρη και από εκεί στην εγγονή.

Για τον Σταύρο Μιχαλαριά τα κεντήματα κρύβουν μικρούς συναισθηματικούς θησαυρούς.Δεν επιθυμεί να τα ξαναβγάλει σε έκθεση γιατί θέλει να αποφύγει την πίεση που μπορεί να του ασκηθεί προκειμένου να πουλήσει κάποιο κομμάτι.

Αλλωστε τα κεντήματα, όπως λέει και ο ίδιος, απευθύνονται σε πολύ ειδικό κόσμο.Δεν γίνεται κάποιος συλλέκτης από μόδα. Λογικό είναι, αφού δεν υπάρχουν πια κομμάτια για να αγοραστούν. Τα περισσότερα κεντήματα βρίσκονται σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Γι αυτό και αν ανακαλύψουν κάποιο οι οίκοι Sothebys ή Christies, προσφέρουν όσο-όσο για να το αποκτήσουν.