Ψηφιακές διαδρομές υψηλού ρίσκου με τον Μανώλη Σφακιανάκη

Το ηλεκτρονικό έγκλημα στην Ελλάδα έχει ταυτιστεί με το όνομα Μανώλης Σφακιανάκης. Ο στρατηγός εν αποστρατεία, ειδικός ερευνητής και ιδρυτής της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, υπηρέτησε πάνω από δύο δεκαετίες στο Σώμα της Δίωξης και έχει διαχειριστεί με επιτυχία αμέτρητες υποθέσεις που αφορούν ηλεκτρονικές απάτες, κλοπές προσωπικών δεδομένων, online αυτοκτονίες, ακόμη και υποθέσεις παιδικής πορνογραφίας. Έχει λάβει, μέχρι το 2016, 90 τίτλους τιμής από: τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, την Ακαδημία Αθηνών για την ιδιαιτέρως μεγάλη κοινωνική του προσφορά και δράση στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, από τη UNICEF ως ο «άνθρωπος των παιδιών», και τιμήθηκε από το FBI, 3 φορές για διερεύνηση διαδικτυακών εγκλημάτων, κ.α.

Επίσης εμπνεύστηκε την εφαρμογή CYBERKID και βραβεύτηκε στο Mobility Forum & Apps Awards 2015 με το Χρυσό Βραβείο.

Τι είναι όμως ηλεκτρονικό έγκλημα; Υπάρχουν μηχανισμοί ασφαλείας για την αποτροπή του; Από ποιους και γιατί διαπράττεται; Πόσο ασφαλείς είμαστε στον κυβερνοχώρο; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι του διαδικτύου και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν για την ασφαλή πλοήγηση μας; Τι είναι το διαδίκτυο τελικά; Ένα χρήσιμο εργαλείο στη καθημερινότητα μας ή ένα ανεξέλεγκτο μέσο;

Κύριε Σφακιανάκη, ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωή σας, είναι η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. ‘Όταν ξεκινήσατε να υπηρετείτε στη Δίωξη, κανένας δεν πίστευε, πως μέσω διαδικτύου θα μπορούσε να συμβεί ηλεκτρονικό έγκλημα. Θυμάστε ποιο ήταν το πρώτο περιστατικό που διαχειριστήκατε; Γιατί σας είχαν ονομάσει «τμήμα ταξί»; Ποιοι και γιατί σας αμφισβήτησαν τότε;

Τον περισσότερο χρόνο στην Αστυνομία τον αφιέρωσα στο να αποδείξω ότι το έγκλημα είναι έγκλημα. Διότι είχα να κάνω με στρατηγούς οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με το αντικείμενο του ηλεκτρονικού εγκλήματος.
Άρα πως θα μπορούσε να πιστέψει κάποιος ότι μέσα από τα καλώδια θα μπορούσε να συμβεί έγκλημα;
Δυστυχώς ακόμη και όταν συστάθηκε η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και απασχόλησε 150 άτομα με εμπειρία και εξειδίκευση πάνω στο κομμάτι αυτό, ακόμη και τότε αμφισβητούσαν την τεχνολογία και το έγκλημα.
Αυτό βέβαια συμβαίνει και σε άλλες καταστάσεις στη ζωή μας. Αυτός που γνωρίζει και κατέχει κάτι καινοτόμο και πρωτοποριακό για την εποχή του δημιουργεί πάντα «εχθρούς».

Αυτό που αντιμετώπιζα εκείνα τα χρόνια και το λέω για πρώτη φορά, είναι διάφορες μοναχικές κραυγές από μοναχικούς ανώτατους αξιωματικούς που έλεγαν, «να τον διώξουμε», «να τον εξαφανίσουμε».
Αυτοί οι λιγοστοί πέτυχαν να με μεταθέσουν σε άλλη υπηρεσία. Όμως η μετάθεση έμεινε στα χαρτιά. Δεν μετακινήθηκα πότε γιατί κανείς δεν πραγματοποιούσε τη μετάθεση, διότι έβλεπαν ότι δεν γνώριζε κανένας άλλος το αντικείμενο για να συνεχίσει ως προϊστάμενος στην Δίωξη Ηλεκτρονικού εγκλήματος.

Έβλεπαν έναν νέο άνθρωπο με ευφυΐα με όραμα με διάθεση και όρεξη για δουλειά , έναν άνθρωπο που γνωρίζει πολύ καλά το κομμάτι που λέγεται Cyber Crime, να πηγαίνει παντού, να είμαστε οι πρώτοι στις κορυφογραμμές της Ευρώπης και αυτοί που δεν γνώριζαν το Cyber να «τρελαίνονται».

Μάθαινα ότι κάποιοι στρατηγοί, σε συσκέψεις που γίνονταν στο Υπουργείο, έλεγαν «Τι κάνει αυτός πάλι εκεί κάτω», τη στιγμή που είχα επιτυχία και όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ασχολούνταν με το έγκλημα και το διαδίκτυο.
Θα σας πω και αυτό για πρώτη φορά αποκλειστικά κύρια Σεραφειμίδου, ανώτατος αξιωματικός στον οποίο αναφερόμουν λόγω ιεραρχίας, μου είπε, πρόσωπο με πρόσωπο: Μη μου ξανά μιλήσεις ποτέ για Cyber Crime. Και αυτό έγινε όταν είχα πάει να του αναφέρω τα νέα δεδομένα στο κυβερνοέγκλημα μετά από ταξίδι μου στο FBI.
Δεν ήθελε να ακούσει διότι δεν γνώριζε τι σημαίνει ηλεκτρονικό έγκλημα.
Δεν είχε άποψη, αλλά ούτε και ήθελε να μάθει.
Έχω συγκεντρώσει πολλά τραγελαφικά τα οποία θα δημοσιευθούν , χωρίς ονόματα βέβαια , στο νέο μου βιβλίο το οποίο θα εκδοθεί και θα κυκλοφορήσει σε λίγους μήνες.

Ο ελληνικός λαός πρέπει να μάθει τι πέρασα προκειμένου να πείσω κάποιους ότι μέσα από το διαδίκτυο μπορεί να διαπραχθεί έγκλημα.

Ήμουν σαν τον Καποδίστρια με την πατάτα, όπως εκείνος κλήθηκε να αποδείξει ότι η πατάτα είναι φαγητό, έτσι και εγώ έπρεπε να αποδείξω ότι μέσω διαδικτύου μπορεί να διαπραχθεί ηλεκτρονικό έγκλημα. Ξεκίνησα το 1995 τελείως μόνος και από το μηδέν. Δεν είχα ομάδα. Είχα χρίσει τον εαυτό μου ομάδα. Ντρεπόμουν να λέω ότι είμαι μόνος όταν άλλες χώρες το είχαν αναγάγει σε Διεύθυνση. Η ομάδα έγινε , όταν γίναμε δύο το 1999 και το 2004 λόγω Ολυμπιάδας γίναμε τέσσερις. Κάναμε τμήμα και το είχαμε ονομάσει «τμήμα ταξί», μπαίναμε όλοι μέσα σε ένα ταξί και φεύγαμε.
Το πρώτο περιστατικό που διαχειρίστηκα στη καριέρα μου, ήταν όταν στο Date club (site γνωριμιών), κάποιος που ήθελε να πικράνει την τέως σύντροφο του, έβαλε αγγελία ότι η κυρία αυτή ψάχνει σύντροφο δημοσιεύοντας όλα τα προσωπικά της στοιχεία, με αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι να της τηλεφωνούν.
Έπειτα η κυρία αυτή κινήθηκε δικαστικά εναντίον του πρώην συζύγου της, οπότε εμείς έπρεπε να ενημερώσουμε τους εισαγγελείς και τους δικαστές καθώς τότε δεν υπήρχε νομοθεσία για το ηλεκτρονικό έγκλημα.
Τη νομοθεσία εμείς την δημιουργήσαμε. Ένα να μεγάλο μέρος της καριέρας μου, το οφείλω στη δικαιοσύνη καθώς οι εισαγγελείς και οι δικαστές ήταν πολύ δεκτικοί στο να ακούσουν να μάθουν και να κατανοήσουν ότι αφορά το ηλεκτρονικό έγκλημα. Αν είχα και τη δικαιοσύνη απέναντι μου, τα πράγματα σήμερα θα ήταν πολύ δύσκολα στο κομμάτι αυτό.
Κοντά μου είχα ελάχιστους ανθρώπους που με πίστεψαν. Ένας από αυτούς και θέλω να το πω εμβόλιμα ήταν ο χαρισματικός και εμπνευσμένος σε θέματα Ασφάλειας Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ο σημερινός Υπουργός Προστασίας του Πολίτη ο οποίος γνωρίζει όλη την ιστορία της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
Το 2009-2010 ήμουν προ των πυλών να φύγω από την Δίωξη.
Τότε με κάλεσε στο γραφείο του, και του είπα «Υπουργέ, φεύγω. Είμαστε καμιά δεκαριά και το ηλεκτρονικό έγκλημα φουντώνει .Θα βρω τον μπελά μου». Ημέρα Δευτέρα, του έδωσα τις προτάσεις που μου ζήτησε και ημέρα Τετάρτη είχε κάνει την προκήρυξη για προλήψεις.

Έτσι πήραμε τους πρώτους εκατό τεχνοκράτες. Κάναμε διαγωνισμό που «ταρακούνησε θεμέλια».
Επέλεξα πληροφορικάριους με πτυχία και εξειδικευμένα μεταπτυχιακά και έτσι χτίσαμε σιγά σιγά τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού και Οικονομικού Εγκλήματος και επανδρώσαμε το τμήμα σε Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Ήμασταν οι τελευταίοι της Ευρώπης και γίναμε οι πρώτοι. Αυτό κάτι λέει.
Οι Έλληνες, σαν λαός έχουμε κάτι διαφορετικό στο DNA μας από τους άλλους λαούς. Αυτό είναι μια προσωπική μου άποψη και την παραθέτω καθώς πιστεύω πως ο Έλληνας όπου και να πάει ότι και να κάνει, ξεχωρίζει.

Το διαδίκτυο σχεδιάστηκε για ενήλικες αλλά χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από παιδιά και νέους, καθώς ένας στου τρεις χρήστες παγκοσμίως είναι παιδί. Το διαδίκτυο τελικά, κάνει τα παιδιά πιο ευάλωτα σε κινδύνους; Σε ποια ηλικία πρέπει να ενημερώνονται για το διαδίκτυο και σε ποια ηλικία να το χρησιμοποιούν;

Το διαδίκτυο αρχικά σχεδιάστηκε από τον Αμερικανικό στρατό στα τέλη της δεκαετίας του 1970 για τα στρατόπεδα επικοινωνίας και σταδιακά μετεξελίχθηκε σε ένα επαγγελματικό εργαλείο. Πατέρας και δημιουργός του διαδικτύου είναι ο Βρετανός Τιμ Μπέρνερς Λι. Στη συνέχεια το διαδίκτυο αναπτύχθηκε στη βιομηχανία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και το 1989 ο Βρετανός Επιστήμονας Μπέρνερς Λι δημιούργησε τον Παγκόσμιο ιστό ( world wide web ή www) πάνω στον οποίο δημιουργήθηκε το διαδίκτυο και μας έδωσε λύσεις στα πάντα.

Αυτή είναι η ιστορία του διαδικτύου. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχουμε real time εικόνα περίπου 4 δισεκατομμύρια 930 εκατομμύρια online χρήστες από τα 7,5 δισεκατομμύρια πάνω στον πλανήτη γη. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι η δύναμη και η δυναμική του διαδικτύου είναι τεράστια.
Όμως το διαδίκτυο έχει κανόνες και αν δεν τους εφαρμόσεις έχεις τελειώσει. Για παράδειγμα, το ηλεκτρικό ρεύμα μας δίνει φως, αλλά εάν δεν ξέρουμε να πάρουμε το φως και βάζουμε τα χέρια μας στη πρίζα θα πάθουμε ηλεκτροπληξία. Αντίστοιχα λειτουργεί και το διαδίκτυο, εάν δεν ξέρεις να το χρησιμοποιήσεις σωστά και δεν γνωρίζεις τους κανόνες εμπλοκής του, έχεις παγιδευτεί χωρίς να το καταλάβεις.

Όσον αφορά τα παιδιά και το ψηφιακό κόσμο του διαδικτύου, είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο το οποίο χρίζει άμεσης προσοχής και ενημέρωσης από όλους μας.
Δυστυχώς, το διαδίκτυο μέσα από την εμπειρία μου, κάνει τα παιδιά πιο ευάλωτα στους ψηφιακούς κινδύνους είτε με την κατάχρηση των προσωπικών τους δεδομένων είτε μέσω της πρόσβασης σε επιβλαβές περιεχόμενο είτε μέσω του ηλεκτρονικού εκφοβισμού.
Το τελευταίο διάστημα έχει παρατηρηθεί έξαρση του φαινόμενου της ηλεκτρονικής κακοποίησης των παιδιών. Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που έχουν στείλει σε κάποιον άγνωστο προσωπική τους φωτογραφία και έπειτα δέχονται αλλεπάλληλες απειλές και δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν. Δεν μιλάνε εύκολα στους γονείς τους γιατί φοβούνται ότι ο επιτήδειος θα στείλει στην οικογένεια τους την φωτογραφία του. Δυστυχώς τα παιδιά δεν λαμβάνουν από μικρή ηλικία την απαραίτητη εκπαίδευση για να προστατευτούν από τους πάσης φύσεως κινδύνους του διαδικτύου.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην 25η θέση από τις 27 χώρες παγκοσμίως που οι άνθρωποι είναι ηλεκτρονικά αναλφάβητοι. Αυτό σημαίνει πολλά. Δεν υπάρχει η κατάλληλη εκπαίδευση, συνεπώς και γνώση.
Τα παιδιά πρέπει να μάθουν από την ηλικία των 3 με 5 ετών ότι το διαδίκτυο δεν είναι παιχνίδι και έχει κανόνες που πρέπει να υπακούνε και να σέβονται.
Το διαδίκτυο πρέπει να ενταχθεί στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των σχολείων και να διδάσκεται από εξειδικευμένους καθηγητές που κατέχουν άριστα τον τομέα αυτό, για την ασφάλεια των παιδιών μας.

Ποια μέτρα πιστεύετε ότι πρέπει να ληφθούν για να υπάρξει εξισορρόπηση του ψηφιακού πεδίου δράσης για την δημιουργία ενός ασφαλούς και προσιτού ψηφιακού περιβάλλοντος για την πλοήγηση των παιδιών; Υπάρχει ασφάλεια στο διαδίκτυο; Τα συστήματα παρακολούθησης είναι λύση; Τι προτείνετε στους γονείς;

Δεν υπάρχει ασφάλεια στο διαδίκτυο. Ασφάλεια υπάρχει μόνο όταν κλείσουμε τον υπολογιστή μας και τον βγάλουμε από τις πρίζα. Τα παιδία μας τα εποπτεύουμε τα αγαπάμε και τα αγκαλιάζουμε. Παρακολουθούμε μόνο τους κακούς-κακοποιούς. Στα παιδιά έχουμε ευθύνη, εποπτεία και υπευθυνότητα.
Είμαστε δίπλα τους κάθε στιγμή και δεν πάμε «μπαμπέσικα» να τα παρακολουθήσουμε κάτω από το χαλάκι για να είμαστε εμείς ενήμεροι. Και αν πράγματι δεις κάτι, τι θα κατορθώσεις; Όταν ένας γονιός δεν προσεγγίζει το παιδί του με αγάπη και στοργή, του δημιουργεί πρόβλημα και μάλιστα μεγάλο.
Μέσα από την εμπειρία μου έχω δει παιδιά και γονείς να συνυπάρχουν και να συγκατοικούν σε ένα σπίτι να λένε μια «Καλημέρα», δίχως να υπάρχει πραγματικό και ουσιαστικό ενδιαφέρον.
Όσον αφορά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, όπως προ είπα, πρώτο και βασικό πράγμα για εμάς είναι η ενημέρωση και η εκπαίδευση μέσα από διάφορους τρόπους και δράσεις ώστε να διεισδύσουν στην καθημερινότητα του πολίτη, βοηθητικά και ενθαρρυντικά και ειδικά στις μικρότερες ηλικιακές ομάδες. Άρα βασικό μέτρο για την ασφαλή πλοήγηση των παιδιών στο διαδίκτυο είναι το «αγκάλιασμα των κανόνων».

Ο πολίτης και κατ’ επέκταση τα παιδιά πρέπει να μάθουν τη χρήση και τους κινδύνους του διαδικτύου μέσα από διάφορα tips. Μία δράση του CSIi η οποία βρίσκεται προ των πυλών είναι να βάλουμε τους κανόνες του διαδικτύου μέσα σε διάφορα προϊόντα , σε διάφορες περιοχές της Αττικής σε Δήμους και Περιφέρειες έτσι ώστε ο πολίτης όπου και να κοιτάζει να βλέπει και έναν κανόνα.

Διαβάστε την υπόλοιπη συέντευξη του Μανώλη Σφακιανάκη στο day2day.gr