Το Πάσχα της ομογένειας στις ΗΠΑ

Με θρησκευτική ευλάβεια, κατάνυξη και ιεροπρέπεια  οι Έλληνες της Αμερικής μετέχουν του Θείου Πάθους και της Ανάστασης του Χριστού. Αποκορύφωμα  της Μεγάλης Εβδομάδος οι  εορταστικές πανηγυρικού χαρακτήρα  εκδηλώσεις στις  κατά τόπους ενορίες σε όλη την Αμερικανική ήπειρο.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος κάθε ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος προϊσταται των ιερών ακολουθιών του θείου Πάθους σε διαφορετικό Ιερό Ναό στην περιφέρεια της Νέα Υόρκης, ενώ το  μεγάλο Σάββατο θα βρίσκεται στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας στο Μανχάταν, μεταφέροντας το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως.

Το ίδιο περίπου πρόγραμμα ακολούθησαν και τα υπόλοιπα μέλη της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας στην Αμερική στις πολιτείες που ακμάζει το ελληνικό στοιχείο από το Σικάγο, και την Βοστόνη,  ως τη Νέα Υερσέη, την Φιλαδέλφεια,   την  Φλόριδα και το Λος Άντζελες.

Οι κατά τόπους ενορίες σε όλη την Αμερική  αναλόγως της πλειοψηφίας των ελληνικής καταγωγής, διατηρούν τα ιδιαίτερα τοπικά έθιμα που χαρακτηρίζουν την εθνικοτοπική πολιτιστική ταυτότητα τους,  συνεχίζοντας έτσι  την πάνω από 200 χρόνια παράδοση που έφεραν μαζί τους από την Ελλάδα όταν μετανάστευσαν.

Τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες και Ρώσοι Ορθόδοξοι ξεχωρίζουν από τους Καθολικούς ή άλλες Χριστιανικές ομολογίες, ιδιαίτερα το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, όπου σε αρκετές περιοχές που κυριαρχεί  το ελληνικό στοιχείο, θα συναντήσει κάποιος τις ιερές  πομπές στους δρόμους με πάντες και πιστούς να ακολουθούν, ψάλλοντας τον επιτάφιο θρήνο.

Είναι αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός ότι την περίοδο της Μεγάλης εβδομάδος γεμίζουν και τα ορθόδοξα ελληνικά και ρώσικα μοναστήρια, με το πλέον φημισμένο να βρίσκεται στην πολιτεία της Αριζόνα, με μια συστάδα 12 Μοναστηριών, υπό την πνευματική εποπτεία του γέροντα Εφραίμ, και στα οποία συρρέουν κατά χιλιάδες οι πιστοί από ολόκληρο τον κόσμο. Τα συγκεκριμένα μοναστήρια δέχονται επισκέψεις από όλες τις ηπείρους της γης, ειδικότερα από την Ασία και την Αφρική, και σε αρκετές περιπτώσεις επισκέπτες βαφτίζονται ορθόδοξοι. Μάλιστα το συγκεκριμένο μοναστήρι έχει γίνει αρκετές φορές θέμα αφιερώματος τα αμερικάνικα ΜΜΕ.   

Την Μεγάλη Τετάρτη, κατά την διάρκεια της ακολουθίας του ευχελαίου, οικογένειες συρρέουν στις εκκλησίες νωρίς το μεσημέρι, προκειμένου να μυρωθούν από τους κληρικούς, ενώ την μεγάλη Πέμπτη, σε κάποιες ελάχιστες ενορίες ψάλλεται η ακολουθία του νιπτήρος με τον επίσκοπο ή τον πρωθιερέα να πλένει συμβολικά τα πόδια 12 κληρικών ή αντίστοιχα 12 παιδιών.

Την μεγάλη Παρασκευή το πρωί, αν και επισήμως εργάσιμη μέρα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ναοί γεμίζουν από τους πιστούς που προσέρχονται να παρακολουθήσουν την ακολουθία των ωρών και νωρίς το απόγευμα, περίπου στις 3 προσέρχονται για την ακολουθία  της αποκαθήλωσης. 

Τα βλέμματα στην Αστόρια

Τα βλέμματα όλων  των Ελλήνων της Αμερικής μοιραία στρέφονται στο κέντρο και την καρδιά του Ελληνισμού, στην Ελληνοκεντρική Αστόρια όπου το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής μετά την ακολουθία του Επιταφίου  κάθε χρόνο περνούν τέσσερις διαφορετικοί επιτάφιοι με διαφορά μισής ώρας ο κάθε ένας, σχηματίζοντας στην κεντρική λεωφόρο της περιοχής που ενώνει τις τέσσερις εκκλησίες έναν νοητό σταυρό. Οι επιτάφιοι των ενοριών της Αγίας Μαρκέλλας, της Αγίας Ειρήνης, της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Δημητρίου συναντιούνται  στον 31ο δρόμο της Αστόριας, μπροστά από τον φημισμένο καφέ ζαχαροπλαστείο τον Λευκό Πύργο, με πλήθος κόσμου να ακολουθεί  σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα με μοναδικό φως, αυτό των κεριών.

Το έθιμο της περιφοράς του επιταφίου στην Αστόρια ξεκίνησε την δεκαετία του 1970 για πρώτη φορά από μικρή εκκλησία των παλαιοημερολογητών της Αγίας Μαρκέλλας επί μακαριστού  Μητροπολίτη Αστορίας, Κυρού Πέτρου Αστιφήδη και εν συνεχεία με εντολή του μακαριστού πάλαι ποτέ  Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου  Αμερικής Ιακώβου, λόγω και τού ανταγωνισμού μεταξύ παλαιού και νέου εορτολογίου άρχισε δειλά-δειλά να κάνει την εμφάνιση του και από τις άλλες ενορίες της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αμερικής στην Αστόρια. Σήμερα το έθιμο έχει απλωθεί σχεδόν σε κάθε πολιτεία όπου υπάρχουν Έλληνες, αλλά και Ρώσοι Ορθόδοξοι.

Το Μεγἀλο Σάββατο, το πρωί  το έθιμο της μικρής ανάστασης πραγματοποιείται σχεδόν σε όλους  τους ελληνορθόδοξους ναούς, διατηρώντας ο καθένας το δικό του χαρακτήρα. Σε πολλές ενορίες οι συγκεντρωμένοι πιστοί, στο άκουσμα της μικρής ανάστασης, χτυπούν με δύναμη τα στασίδια και πετούν βάγια, ενώ σε άλλες χτυπούν οι καμπάνες με τους κληρικούς στο εσωτερικό του ναού να χτυπούν το τάλαντο και να ραίνουν τους πιστούς με άνθη και μύρο. Το χαρμόσυνο μήνυμα της ανάστασης υποδέχονται σε κάθε Ιερό Ναό  οι χιλιάδες των ορθοδόξων. Χιλιάδες είναι επίσης και τα βεγγαλικά που εκτοξεύονται κάθε χρόνο στον αμερικάνικο ουρανό, την ώρα που ο ιερέας της ενορίας ψάλλει το «χριστός ανέστη».  

Το μελανό σημείο

Ωστόσο, η φετινή μεγάλη εβδομάδα βρίσκει την ελληνορθόδοξη κοινότητα στην Αμερική να κυλά κάτω από την βαριά σκιά της αποκάλυψης του πρωτοφανούς σκανδάλου παιδεραστίας στην πατριαρχική και σταυροπηγιακή μονή της Αγ. Ειρήνης χρυσοβαλάντου στην Αστόρια. Η υπόθεση αυτή έχει συγκλονίσει την ελληνική κοινότητα των ΗΠΑ και ως αποτέλεσμα έχει την αραίωση του ποιμνίου, το οποίο θορυβημένο από τα όσα έχουν δημοσιοποιηθεί, έχει μειώσει την προσέλευσή του σε όλους τους ναούς σε παναμερικανικό επίπεδο. Γι αυτό και οι κληρικοί κάνουν συνεχείς εκκλήσεις στους πιστούς να προσέλθουν στις εκκλησίες για να ζήσουν το πάθος και την ανάσταση του Χριστού.  

Το Ορθόδοξο Πάσχα φαίνεται έντονα στην Ελληνοκεντρική Αστόρια, αλλά και σε περιοχές που υπάρχει το ελληνικό στοιχείο, όπου ακόμα και τα καταστήματα ελληνικής ιδιοκτησίας ξεχωρίζουν τόσο από τον εσωτερικό διάκοσμο, όσο και από τις βιτρίνες τους. Όσο για τα ελληνικά ζαχαροπλαστεία, διαθέτουν κάθε λογής ελληνικό παραδοσιακό γλυκό. Το ίδιο και η αγορά κρέατος, προσφέροντας όλα τα απαραίτητα, για ένα γευστικό κοκορέτσι και αρνί στην σούβλα.
    
Ανήμερα το Πάσχα, το παραδοσιακό πασχαλινό γλέντι δεν λείπει από τους Έλληνες της Αμερικής, είτε στο στενό οικογενειακό κύκλο στις αυλές και στα εξοχικά, είτε στις ελληνικές κοινότητες και στις κατά τόπους ενορίες, όπου μετά τον εσπερινό της αγάπης, το πρωί της Κυριακής ξεκινά το γλέντι που θα κρατήσει για ώρες. Αρνιά στην σούβλα, κοκορέτσι, και κάθε λογής παραδοσιακού εδέσματος, μαζί με άφθονο κρασί είναι έτοιμο, να υποδεχτεί τον κάθε επισκέπτη.

Αν και τα έθιμα της Κυριακής του Πάσχα στις ενοριακές ελληνικές  κοινότητες έχουν αρχίσει και εδώ και χρόνια σταδιακά να υποχωρούν, δίνοντας την θέση τους στις οικογενειακές συγκεντρώσεις, εντούτοις κάποιες κοινότητες εξακολουθούν να μένουν πιστές στην ελληνική παράδοση των πρώτων χρόνων της δημιουργίας τους, ως απόδειξη της συνέχειας και της ενότητας του ελληνισμού στην διασπορά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η κοινότητα της Αγίας Μαρκέλας στην Αστόρια, όπου οι προετοιμασίες, τόσο των κυριών της φιλοπτώχου, όσο και της ομάδας που έχει αναλάβει την όλη προετοιμασία είναι πυρετώδεις για την υποδοχή περισσότερων των 300 ατόμων.
 
Ίσως να ακουστεί παράδοξο, αλλά αναμφισβήτητα αποτελεί μια αφορμή για να σμίξουν ξανά οι Έλληνες και να θυμηθούν την πραγματική σημασία των συλλόγων, όπως ήταν τα πρώτα χρόνια ίδρυσής τους: Σημείο συνάντησης, σύσφιξης των σχέσεων και αντίστασης στην αφομοίωση και διατήρησης της εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητάς τους. Ανά Σαββατοκύριακο και μέχρι τα τέλη Μαΐου δεν είναι λίγοι οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι που διοργανώνουν το πασχαλινό τους γλέντι για τα μέλη τους, παρατείνοντας την πασχαλινή εορταστική ατμόσφαιρα και επιβεβαιώνοντας τον στίχο του γνωστού μουσικοσυνθέτη Διονύση Σαββόπουλου «των Ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλο γαλαξία  με Θεούς και Ορθοδοξία»