Θα γλιτώναμε χαράτσια αν φορολογούσαμε (μόνο) τα τσιγάρα

Στην πραγματικότητα μάλιστα τα προσδοκώμενα έσοδα αγγίζουν τα 50 εκατ., αν συνυπολογιστεί και ΦΠΑ 23% στην τελική τιμή πώλησης κάθε πακέτου.  Αντί να μαζεύει όμως ψιλολόγια από πολύ μικρές αυξήσεις των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης, αν αποφασιζόταν αύξηση 1 ευρώ στην τιμή των τσιγάρων το Δημόσιο θα είχε εξοικονομήσει τα εικοσαπλάσια (έως 1 δισ. ευρώ τον χρόνο) χωρίς να αυξηθούν οι φόροι στα καύσιμα και χωρίς να πνιγεί η Ελλάδα από τα τζάκια, ενώ με αύξηση φόρου κατά 1,5 ευρώ στο πακέτο δεν θα χρειαζόταν καν να επιβληθεί το χαράτσι στα ακίνητα.

Συνολικά τα μέτρα του μεσοπρόθεσμου προγράμματος αναμένεται να αποδώσουν έως το 2015 28,259 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 6,537 δισ. φέτος, στα οποία περιλαμβάνεται και περικοπή ύψους 700 εκατ. στο εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.  Οπου υπάρχει καπνός υπάρχουν και λεφτά! Τη λύση ανακάλυψαν όψιμα από σπόντα στην κυβέρνηση, υπό την πίεση βέβαια της τρόικας ή την απειλή χρεοκοπίας, όπως επίσης και από τον φόβο του πολιτικού κόστους λόγω των αντιδράσεων για τα 25 ευρώ.
 
Ετσι όμως αποδεικνύεται ότι όταν το 2010, αλλά και τα επόμενα χρόνια, οι «εγκέφαλοι» των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ αναζητούσαν και δεν έβρισκαν «δημοσιονομικά ισοδύναμα» που διαρκώς ζητούσε η τρόικα για να μην κοπούν μισθοί και συντάξεις, δεν τολμούσαν να εφαρμόσουν αυτό που τώρα απαίτησε και επέβαλε στην κυβέρνηση Σαμαρά ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος για να δοθεί λύση όσον αφορά στο εισιτήριο των 25 ευρώ.  Για παράδειγμα, το 2010, που με το Μνημόνιο 1 απαιτούνταν μέτρα 5,8 δισ. ευρώ, όλα αυτά θα είχαν αποφευχθεί εάν ο φόρος στα τσιγάρα είχε αυξηθεί όχι 15-20 λεπτά, αλλά περίπου 5,5 ευρώ ανά πακέτο. Ακόμα και για την πιο δύσκολη χρονιά του μνημονίου, το 2011, όπου απαιτήθηκαν μέτρα και περικοπές ύψους 9,8 δισ. ευρώ, θα αρκούσε να φτάσουν στα 12 ευρώ το πακέτο τα τσιγάρα προκειμένου να εξοικονομηθεί το ποσό! Ωστόσο ακολουθήθηκε η εξής οδός:

• Της αύξησης του ΦΠΑ στο 23% για όλους (δηλαδή και για τους αμετανόητους καπνιστές αλλά και τους υπόλοιπους) για να έχει έσοδα 1 δισ. ευρώ αντί να αυξήσει τον φόρο στα τσιγάρα κατά 1 ευρώ.
• Της περικοπής επιδομάτων και δώρων σε μισθούς και συντάξεις προκειμένου να εξοικονομήσει το Δημόσιο 2,6 δισ. ευρώ, αντί να αυξηθεί περίπου 2,5 ευρώ η τιμή του πακέτου των τσιγάρων.
• Της κατάργησης των αφορολογήτων, των εκπτώσεων και των φοροαπαλλαγών (με συνέπεια ο φόρος να επταπλασιαστεί για έναν μισθωτό με 2 παιδιά μέσα σε 4 χρόνια) για να υπάρξουν έσοδα 2,5 δισ. ευρώ ετησίως, αντί να αυξηθούν κατά 2,5 ευρώ τα τσιγάρα.

Στην πράξη, επειδή σχεδόν όλα τα άγρια εισπρακτικά μέτρα απέτυχαν ή οδήγησαν σε μεγαλύτερη ύφεση, από το 2010 και μετά απαιτούνταν όλο και περισσότερα, με συνέπεια ο λογαριασμός μέχρι τώρα να έχει ανέβει σε δυσθεώρητα ύψη.  Αλλά και σήμερα ακόμη, αντί η συγκυβέρνηση να... κυνηγάει όποιον ανάβει τζάκι, να επιβάλλει χαράτσια στα σπίτια, να προχωρά σε κατασχέσεις στα τυφλά και να μετράει μαύρες τρύπες και απώλειες εσόδων από φόρους που είναι αδύνατον να εισπραχθούν, δεν τόλμησε να αυξήσει δραστικά τους φόρους στα τσιγάρα. Εφάρμοσε όμως το μέτρο αυτό, για παράδειγμα, στα καύσιμα, παρότι αποτελούν τη βάση κάθε οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στη χώρα μας, με στόχο να αποκομίσει το Ελληνικό Δημόσιο έσοδα μόλις 500 εκατ. ευρώ ετησίως. Αντιθέτως εμμένει στην πρακτική αυτή, παρότι το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθούν τα δημόσια έσοδα σε κατάρρευση (από 7,5 δισ. το 2011 σε 6,5 δισ. το 2013) και τα ελληνικά νοικοκυριά σε διάλυση.

Στα 13,6 ευρώ το πακέτο!

Εάν όμως οι φόροι στα τσιγάρα είχαν αυξηθεί έγκαιρα (όπως και στα ποτά κ.α.) με την ίδια ευκολία που αυξάνονται σήμερα, τότε το πιθανότερο είναι ότι θα είχαν αποφευχθεί πάμπολλα σκληρά, άδικα και αναποτελεσματικά μέτρα που ελήφθησαν για τη διάσωση της χώρας από την πλήρη χρεοκοπία.

Είναι μύθος άλλωστε ότι η στροφή στα λαθραία τσιγάρα οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι τα τσιγάρα στη χώρα μας είναι ακριβά. Στοιχεία από τις διεθνείς ενώσεις καπνοβιομηχάνων δείχνουν ότι στη χώρα μας οι τιμές των τσιγάρων είναι οι φθηνότερες στην Ευρώπη και στον κόσμο όλο, με εξαίρεση μόνο τα πρώην κράτη του ανατολικού μπλοκ και τις χώρες του Τρίτου Κόσμου (Αφρική, Ασία και Λατινική Αμερική).

Οι τιμές των τσιγάρων σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη του κόσμου, έστω και αν δεν έχουν περιέλθει σε κατάσταση χρεοκοπίας, είναι πολλαπλάσιες. Για παράδειγμα, στην Αυστραλία φτάνει στα 13,6 ευρώ το πακέτο και στα 11,8 ευρώ στη Νορβηγία, που είναι από τις πλουσιότερες χώρες στον κόσμο. Από 8 έως 11 ευρώ πληρώνουν το πακέτο οι καπνιστές στην Ιρλανδία και στην Αγγλία, αλλά και σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ, όπου οι φόροι και εκεί φτάνουν ή ξεπερνούν το 80% της αξίας του προϊόντος.

Φθηνότερα από τη χώρα μας πωλούνται τα τσιγάρα μόνο στην Αλβανία, το Καζακστάν, την Ινδία, την Ουγκάντα και τη Λατινική Αμερική. Οχι πολύ φθηνότερα πάντως από τη χώρα μας πωλούνται τα τσιγάρα ακόμα και σε χώρες όπως η Τουρκία και η Βουλγαρία, από τις οποίες κατακλύζεται με λαθραία τσιγάρα η ελληνική αγορά.

Πρόσχημα το επιχείρημα για λαθρεμπόριο καπνού

 Η διστακτικότητα των κυβερνήσεων να αυξήσουν δραστικά τις τιμές των τσιγάρων μέχρι σήμερα σκοντάφτει στο επιχείρημα ότι «κάθε περαιτέρω αύξηση των φόρων στα τσιγάρα ενισχύει το λαθρεμπόριο και όχι τα δημόσια έσοδα». Ωστόσο το επιχείρημα αυτό είναι έωλο αν αναλογιστεί κανείς τα εξής:

• Η πάταξη του λαθρεμπορίου δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στο ύψος της φορολόγησης. Για παράδειγμα, όταν η συγκυβέρνηση υποστηρίζει πως θέλει να καταπολεμήσει το λαθρεμπόριο στα τσιγάρα και γι’ αυτό δεν αυξάνει τις τιμές, από την άλλη δεν μπορεί να αυξάνει το πετρέλαιο θέρμανσης με το επιχείρημα ότι πρέπει να καταπολεμήσει το λαθρεμπόριο στα καύσιμα.
• Καθήκον του κράτους είναι να εφαρμόσει μεθόδους καταπολέμησης όπως τεχνικές παρακολούθησης (π.χ. ιχνηλασία φορτίων), έλεγχο της αγοράς, πάταξη της διαφθοράς στις κρατικές υπηρεσίες κ.ο.κ.
• Σε αντίθεση με τη δραστική μείωση της κατανάλωσης που προκάλεσαν οι ανατιμήσεις στα καύσιμα, παρά την έως τώρα αύξηση των τιμών, στη χώρα μας καταναλώνονται πάνω από 18 δισεκατομμύρια τσιγάρα τον χρόνο. Μαζί και με τα λαθραία  ξεπερνούν τα 20 δισεκατομμύρια, δηλαδή αναλογούν πάνω από 2.000 τσιγάρα ανά κάτοικο ετησίως, επίδοση που κατατάσσει τη χώρα μας στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης που μόνο οι βαλκανικές χώρες και η Ρωσία μπορούν να την ανταγωνιστούν.
• Εάν ήθελαν να μην ενισχυθεί το λαθρεμπόριο των τσιγάρων, δεν θα είχαν φορολογήσει επιλεκτικά τόσο πολύ τα φθηνά τσιγάρα, αλλά εξίσου όλα οριζόντια, όπως συμβαίνει τώρα με την επιβολή 5 λεπτών φόρου σε κάθε πακέτο. Επειδή λόγω της φορολόγησης οι τιμές στα φθηνά τσιγάρα σχεδόν εξισώθηκαν με τα πιο ακριβά, το κράτος καταστρατήγησε τον ανταγωνισμό και δημιούργησε τις συνθήκες για έξαρση του λαθρεμπορίου, αντί να το ενσωματώσει στη νόμιμη οικονομική δραστηριότητα.
• Αν δεν είχαν απαιτηθεί τόσες πολλές περικοπές και θυσίες, στο όνομα της δημοσιονομικής εξυγίανσης, ακόμα και οι καπνιστές δεν θα είχαν χάσει το 40% των εισοδημάτων τους και θα είχαν τα χρήματα για να συνεχίζουν να αγοράζουν νόμιμα τσιγάρα, πληρώνοντας φόρους και συμβάλλοντας στη λειτουργία της αγοράς γενικότερα.