«Αμφιτρύων» του Μολιέρου: τιμή και δόξα στον Λευτέρη Βογιατζή

Ανάμεσα σε κυριολεκτικές συζητήσεις -χωρίς δηλαδή τη δύναμη της ποίησης- για τη βία, η ομορφιά βρίσκει πάντα τον τρόπο της: συντριπτική, υπέροχη, ανελέητη. Ειδικά όταν καταγράφεται από ανθρώπους που μπορούν να ανασαίνουν μια άλλη Ελλάδα μεστή σε νοήματα και μεταφορές, εξαίσια στην καλλιτεχνική της έκφραση και στις πηγές της.

Ο Λευτέρης Βογιατζής είναι η απάντηση που δίνεται χωρίς λόγια κομψευόμενη και περίτεχνη σε όσους προτιμούν τον αφοριστικό λόγο και τη βία. Και ο «Αμφιτρύωνάς» του ήταν για όλους όσοι τη χαρήκαμε στον Βύρωνα εκείνη τη μαγική νύχτα με το ολόγιομο φεγγάρι, η μοναδική παρηγοριά σε μια χώρα σε τέλμα.

Ισως να μην είναι τυχαίο που ο σκηνοθέτης επέλεξε σκόπιμα ένα έργο που επικεντρώνεται στις σχέσεις εξουσίας και ταυτότητας. Η εξουσία καταργεί τους χαρακτήρες, μεταμορφώνει τις συνειδήσεις, θεριεύει το ασυνείδητο μετατρέποντας τον άνθρωπο από απόλυτο αγύρτη σε θεό - ή το αντίθετο. Σκόπιμα λοιπόν οι πρωταγωνιστές του Βογιατζή εμφανίζονται ως αθύρματα, κουρδιστά παιχνίδια μπροστά στη δίνη της εξουσίας και της επιβολής. Ο καθένας προτάσσει με τον δικό του αταβιστικό τρόπο την ταυτότητά του και τον ρόλο του χάνοντας εντελώς την αφετηρία του, αλλά και τον προορισμό του. Αυτή είναι η αναμφισβήτητη κατασκευή της ταυτότητας και του θεάτρου: ένα παιχνίδι ρόλων, μια σχέση εξουσίας σε μόνιμη εναλλαγή.

Γι’ αυτό και οι ηθοποιοί του Βογιατζή εμφανίζονται όλοι μαζί σε ένα περιφερόμενο καρουζέλ - το ανθρωποβόρο παιχνίδι της εξουσίας μαίνεται ανελέητο χωρίς να γνωρίζει νικητές και ηττημένους. Με τερπνό σαρκαστικό βλέμμα ο Βογιατζής μετατρέπει τους ηθοποιούς του σε κινούμενα πιόνια που περιφέρονται σε μια παρτίδα θεάτρου - ή και θανάτου, δεν έχει σημασία. Τα πάντα είναι ταυτόχρονα αλήθεια και ψέμα.

Ολοι οι ηθοποιοί -οι οποίοι είναι εξαίσιοι στην αποστολή τους- λειτουργούν συμπληρωματικά ο ένας για τον άλλο σε αυτό το ακριβές παιχνίδι ρόλων: εξαίσιοι όλοι ανεξαιρέτως: ο Λούλης ως Ερμής, η Αμαλία Μουτούση ως Αλκμήνη, ο Γάλλος ως Αμφιτρύων, ο Νίκος Κουρής ως Δίας, η Εύη Σαουλίδου ως Κλεάνθη και η Στεφανία Γουλιώτη ως Νύχτα. Ιδιαίτερα κρίσιμος ο ρόλος της τελευταίας, η οποία κατηύθυνε ένα έργο μέσα στο έργο, υπαγορεύοντας από διάφορα σημεία του θεάτρου τα κατάλληλα λόγια με σκοπό να θυμίσει ότι όλα όσα βλέπουμε δεν είναι παρά μια παράσταση -ένα ατελείωτο γοητευτικό ψέμα πιο δυνατό και από την οποιαδήποτε αλήθεια. Αν δηλαδή ο συγγραφέας, όπως έλεγε ο Μπλανσό, γράφει επειδή έχει ήδη γράψει, έτσι και ο ηθοποιός είναι ήδη ένας ρόλος επειδή παίζει. Τα πάντα είναι ένα ψέμα που ο Βογιατζής ξέρει να στήνει ως την πραγματική ουσία του θεάτρου και ως την ουσιαστική αναμφισβήτητη αλήθεια του. Ισως αυτή να είναι η αρχετυπική στιγμή της ερμηνείας - και της ύψιστης στιγμής του ελληνικού θεάτρου.

Ινφο: ο «Αμφιτρύων» του Μολιέρου ανεβαίνει σήμερα και αύριο στο θέατρο του Ηρωδείου μετά από μεγάλη περιοδεία. Προπώληση εισιτηρίων από τα σημεία πώλησης και τα ταμεία του Ελληνικού Φεστιβάλ