Elizabeth Moss: Ανερχόμενη και πανέξυπνη, κατακτά τηλεόραση και σινεμά

Είναι δύσκολο να πάρει κανείς στα σοβαρά κάποιον/α που ασπάζεται τη Σαϊεντολογία. Η ανερχόμενη Ελίζαμπεθ Μος κάνει αντίστοιχα δύσκολες τέτοιου είδους κρίσεις. Από τη μία, λόγω του έξυπνα κατασκευασμένου δημοσίου προφίλ της. Από την άλλη, με πιο ουσιαστικούς τρόπους, όπως οι επαγγελματικές επιλογές της. Η πιο πρόσφατη απ’ αυτές είναι το «Τετράγωνο», η ταινία που κέρδισε πριν λίγους μήνες το Χρυσό Φοίνικα στις Κάνες και προβάλλεται τώρα στο 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ως μέρος του αφιερώματος στο Σουηδό σκηνοθέτη της Ρούμπεν Έστλουντ.



Είναι όμως χαρακτηριστικό πλέον στοιχείο της Μος να συμμετέχει σε πρότζεκτ με ανατρεπτικό περιεχόμενο. Πρόκειται άλλωστε για τη γυναίκα που έδωσε σάρκα και οστά σε δυο από τους σημαντικότερους γυναικείους τηλεοπτικούς ρόλους: της Πέγκι Όλσον στο «Mad Men» και της Όφρεντ στο “The Handmaid’s Tale». 

Στα κινηματογραφικά χωράφια, το «Τετράγωνο» αποτελεί μια (ακόμα) καυστική σάτιρα της σύγχρονης κοινωνίας από τον Έστλουντ: ένας επιμελητής σε μουσείο σύγχρονης τέχνης ανακαλύπτει τις πιο σκοτεινές πλευρές του ψυχισμού του όταν... χάνει το κινητό του. Η εμπειρία για τη Μος στα γυρίσματα της ταινίας ήταν «τρομερά προκλητική», καθώς ο Έστλουντ αναζητούσε την αλήθεια σε κάθε σκηνή. “Ήταν σίγουρα δύσκολο και κουραστικό, αλλά άξιζε”, παραδέχτηκε η ηθοποιός στη συνέντευξη Τύπου της ταινίας στις Κάνες. Ιδιαιτέρως προκλητική ήταν μια συγκεκριμένη σκηνή σεξ με τον χαρακτήρα της Μος κι εκείνον του συμπρωταγωνιστή της Κλες Μπανγκ: “Αυτές οι σκηνές είναι πάντα αμήχανες για μας και άβολες. Έπρεπε να το κάνουμε να φαίνεται αληθινό. Μου φάνηκε πως κράτησε πολλή ώρα”. 

Η Μος είναι όμως μαθημένη από μικρή στα, ας τα πούμε, δύσκολα. Η Αμερικανίδα ηθοποιός γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Λος Άντζελες (η μητέρα της μουσικός, ο πατέρας της μάνατζερ στη σκηνή της τζαζ). Εμφανίστηκε πρώτη φορά στην τηλεόραση στα 6 της, στη μίνι σειρά του NBC «Lucky Chances», και πέρασε τα παιδικά της χρόνια σε οντισιόν για διαφημιστικά και τηλεοπτικές ταινίες. Αλλά το όνειρό της ήταν να γίνει χορεύτρια, γι’ αυτό και σπούδασε μπαλέτο στο Κέντρο Κένεντι της Ουάσινγκτον. Όταν πήρε τελικά την απόφαση να εστιάσει στην ηθοποιία, κράτησε την πειθαρχία που της είχε μάθει το μπαλέτο. “Όσο πιο σκληρά δουλεύεις, τόσο καλύτερη γίνεσαι”, είχε πει παλιότερα. “Αυτό με βοήθησε να μην παραμορφωθώ από το επιχειρηματικό κομμάτι της δουλειάς και να μη με παρασύρει η επιφανειακή πλευρά του. Υπήρχε πάντα κάτι πιο σημαντικό απ’ αυτό. Στο μυαλό μου ήξερα πάντα πως υπάρχει κάτι πολύ πιο δύσκολο από την ηθοποιία, ήτοι ο χορός και η μουσική. Πρέπει να κάνεις πρακτική επί ώρες κάθε μέρα. Έτσι τα καταφέρνεις. Αυτή η πειθαρχία με έχει γειώσει σε μεγάλο βαθμό». 

Η πρώτη της σημαντική εμφάνιση ήταν στα 16 της, όταν την επέλεξαν για το ρόλο της Ζόι Μπάρτλετ στο «West Wing» του Άαρον Σόρκιν. Η απόσταση ανάμεσα στην έφηβη κοπέλα που υποδυόταν την κόρη του Αμερικανού προέδρου και την ενήλικη γυναίκα με άποψη και εξαιρετική διαίσθηση που σήμερα χαρακτηρίζεται ως η “βασίλισσα της ζώνης υψηλής τηλεθέασης” φαντάζει μεγάλη, αλλά ταυτόχρονα οργανική για μια ηθοποιό όπως η Μος. Με έναν τρόπο, αποτελεί χαρακτηριστικό της γενιάς ηθοποιών που απέκτησαν κύρος από την τηλεόραση και δε χρειάστηκε να στραφούν στο σινεμά για “να τα καταφέρουν”. Στην προκειμένη, η Μος έχει παραδεχτεί πως έπρεπε συνειδητά να προσπαθήσει να μην κάνει μόνο τηλεόραση, αλλά και ταινίες. Το “West Wing” ξεκίνησε το 1999 (μαζί με το “Sopranos”) σε μια εποχή που δεν υπήρχε ακόμα η έννοια της «ποιοτικής» τηλεόρασης. «Ήμασταν τότε σε έναν κόσμο που ως ηθοποιός δεν έπρεπε κανονικά να κάνεις τηλεόραση”, λέει στο Vulture. “Ήταν κάπως η υποδεέστερη ομάδα ανθρώπων. Αλλά ποτέ μου δεν έλαβα υπ’ όψιν μου τέτοιες διακρίσεις. Σκέφτηκα ότι είναι ένα φανταστικό σενάριο και φυσικά θα το κάνω. Και τελικά έγινε ένα από τα καλύτερα πράγματα που έχουν συμβεί στη ζωή μου”.

Από το West Wing



Ακόμα καλύτερο ήταν αυτό που συνέβη στη συνέχεια: το “Mad Men” και ο ρόλος της Πέγκι Όλσον. Παρότι η Μος δεν κέρδισε κανένα από τα έξι Emmy και τη Χρυσή Σφαίρα για τα οποία ήταν υποψήφια, η νίκη ήρθε με άλλη μορφή: ο ρόλος της έχει μείνει ήδη στην ιστορία ως ένας από τους πιο περίπλοκους γυναικείους χαρακτήρες, ένα σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης. (Η δικαίωση δε θα αργούσε να έρθει, καθώς η Μος κέρδισε το 2014 τη Χρυσή Σφαίρα για την τηλεοπτική μίνι σειρά «Top of the Lake της Τζέιν Κάμπιον).

Από το Mad Men

Το αστείο είναι πως όταν τελικά η Μος θα κέρδιζε το πρώτο της Emmy για έναν κατεξοχήν φεμινιστικό ρόλο, εκείνον της Όφρεντ στην τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου της Μάργκαρετ Άτγουντ «The Handmaid’s Tale», θα βρισκόταν απρόσμενα υπό επίθεση. Στην πρεμιέρα της σειράς στο φεστιβάλ Tribeca, ρώτησαν τη Μος αν τη θεωρεί φεμινιστικό έργο. “Για μένα δεν είναι μια φεμινιστική ιστορία”, αποκρίθηκε. “Είναι μια ανθρώπινη ιστορία γιατί τα δικαιώματα της γυναίκας είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Ποτέ δεν είχα στο μυαλό μου να υποδυθώ την Όφρεντ ως φεμινίστρια”. Οι Αμερικανοί έπεσαν να τη φάνε επειδή θεώρησαν ότι απέφυγε να συνδεθεί με το φεμινισμό – παράλογη αντίδραση, αν λάβει κανείς υπ’ όψιν το πλαίσιο και την, ήδη στιβαρή, κληρονομιά της σειράς που ετοιμάζεται για το δεύτερο κύκλο της. Όταν η Μος υπέγραψε για το ρόλο οι προβλέψεις ήθελαν τη Χίλαρι Κλίντον να κερδίζει την προεδρία. Μήνες αφότου τελείωσαν τα γυρίσματα, ο Τραμπ κέρδισε τις εκλογές και ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις. Στην Πορεία των Γυναικών κυκλοφορούσαν συνθήματα όπως “Κάντε τη Μάργκαρετ Άτγουντ ξανά μυθοπλασία” αλλά και το λατινικό “Nolite te bastardes carborundorum” (“Μην επιτρέψεις στους μπάσταρδους να σε ρίξουν»), μια φράση που καθορίζει την πλοκή της σειράς. Ακόμα και η στολή της Όφρεντ έγινε σύμβολο κατά της καταπίεσης.

“Εννοούσα πως για μένα φεμινισμός είναι τα ίσα δικαιώματα ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες”, εξηγεί η Μος για τα αυτονόητα στον Γκάρντιαν. “Και οι μεν και οι δε είναι άνθρωποι, οπότε αυτό κάνει τους χαρακτήρες μου και τη δουλειά που κάνω ανθρώπινες ιστορίες. Υποδύομαι γαμώτι μου μια ερωτική σκλάβα, ένα ζώο αναπαραγωγής, έναν ξενιστή, μια γυναίκα η οποία έχει χάσει όλα της τα δικαιώματα, τους συγγενείς και φίλους. Δεν έχει τίποτα. Οπότε, ναι, είναι μια φεμινιστική ιστορία». Μερικά χρόνια πριν αυτό δε θα είχε συμβεί. «Πέρασα επτά σεζόν στο “Mad Men» παίζοντας έναν χαρακτήρα που θεωρείται πολύ φεμινιστικός», συνεχίζει. «Με ρωτούσαν συνέχεια για το φεμινισμό. Θα μπορούσα τότε να είχα πει αυτό που είπα στο Tribeca και να μην ανοίξει μύτη». 

Ας αναγνωρίσουμε όμως τώρα τον «ελέφαντα στο σαλόνι» που είναι αυτή η μελανή Σαϊεντολογία στη ζωή της Μος, για την οποία αποφεύγει να συζητήσει. “Καταλαβαίνω την περιέργεια”, έλεγε πέρσι στον Γκάρντιαν. “Κι εγώ συναρπάζομαι με πράγματα που δε με αφορούν. Όπως όταν ένα ζευγάρι χωρίζει. Θέλω να ξέρω τι έγινε. Με ενδιαφέρει πολύ τι φοράει ο κόσμος κι όλα τα συναφή, αλλά έχεις δικαίωμα στην ιδιωτικότητά σου». Πρόσφατα «αναγκάστηκε» να τοποθετηθεί δημοσίως όταν ένας φαν του «Handmaid’s Tale» έκανε σύγκριση ανάμεσα στη Σαϊεντολογία και τη δικτατορική Γκίλεαντ του βιβλίου όπου «πιστεύουν πως όλες οι εξωτερικές πηγές (όπως τα νέα) είναι λάθος ή κακά». Η Μος απέρριψε τον συσχετισμό: «Η θρησκευτική ελευθερία και ανοχή, και η κατανόηση της αλήθειας και των ίσων δικαιωμάτων για κάθε φυλή και θρησκευτική πεποίθηση μου είναι εξαιρετικά σημαντικά πράγματα. Ίσως τα πιο σημαντικά. Γι’ αυτό και ταυτίστηκα σε τέτοιο βαθμό με το “Handmaid’s Tale”». Καλά κάνει κι επιλέγει να μη μιλάει γι' αυτά τα θέματα η Μος. Αντ’ αυτού εστιάζει σοφά και αποτελεσματικά στην προώθηση μιας πιο ανάλαφρης και χαρούμενης περσόνας - όπως όταν λέει στο Vulture ότι είναι σαν «σαν 82χρονη γιαγιάκα. Ζω σε ένα διαμέρισμα στο Upper West Side με τις δυο γάτες μου και είναι τέλεια έτσι. (Η Μος έχει χωρίσει από τον σύντομο γάμο της με τον κωμικό Φρεντ Άρμισεν). Δε θα έπρεπε να το πω αυτό βέβαια. Ο υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων μου θα έλεγε “Προσπαθείς να τα καταστρέψεις όλα;”» Ε, ή να τα φτιάξεις.

Μετά την πρεμιέρα της στο 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, η ταινία «Το τετράγωνο» θα προβάλλεται στις αίθουσες από τις 7/12 από τη Feelgood Entertainment.