Παντελής Καψής

Η τύχη που του επιφύλαξε το καθεστώς Πούτιν ωστόσο, αποτελεί ένα πολύ καλό μάθημα για όλους μας. Ένα μάθημα για το τι σημαίνει Δημοκρατία στην εποχή μας. Έχουμε συνηθίσει, όχι λανθασμένα, να θεωρούμε τις ελεύθερες εκλογές ως τη θεμελιώδη διάκριση ανάμεσα σε ένα ελεύθερο και σε ένα τυραννικό καθεστώς. Εξ ίσου σημαντικό χαρακτηριστικό με τις εκλογές όμως είναι η λειτουργία του κράτους δικαίου. Κάτω από ορισμένες συνθήκες μάλιστα μπορεί να αναδειχθεί ως τον ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας.

Το βλέπουμε σε όλα τα αυταρχικά καθεστώτα. Η γειτονική μας Τουρκία για παράδειγμα έχει τον δικό της Ναβάλνι, τον εκδότη Οσμάν Καβαλά. Βρίσκεται στη φυλακή από το 2017 και παρά τις διεθνείς εκκλήσεις για την αποφυλάκιση του ο Ερντογάν τον χρησιμοποιεί σαν παράδειγμα για το τι μπορεί να πάθουν όσοι θελήσουν να ακολουθήσουν τον δικό του δρόμο. Το έγκλημα του; Ότι υπήρξε ένας δραστήριος πολίτης ιδρύοντας και χρηματοδοτώντας μη κυβερνητικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Πριν από την επαναπροσέγγιση με την Τουρκία, οι ΗΠΑ έβγαζαν ανακοινώσεις ζητώντας την απελευθέρωσή του. Σήμερα τον έχουν μάλλον ξεχάσει. Ο Καβαλά φυσικά δεν είναι ο μόνος. Ακόμα και ο Δήμαρχος της Πόλης Εκρέμ Ιμάμογλου, καταδικάστηκε σε φυλάκιση με πρόσχημα πολιτικές του δηλώσεις και, κυρίως, του απαγορεύτηκε να είναι υποψήφιος. Το δικό του έγκλημα ότι αποτελούσε έναν επικίνδυνο αντίπαλο για τον Ερντογάν.

Στο Πακιστάν έγιναν εκλογές πριν από λίγο καιρό και πρώτο βγήκε το κόμμα του Ιμράν Καν. Μόνο που ο ίδιος ο Καν, λίγες ημέρες πριν, είχε καταδικαστεί κι αυτός σε πολυετή φυλάκιση. Δεν ήταν της αρεσκείας των στρατιωτικών που κινούν τα νήματα. Στην γειτονική Ινδία πάλι ο Μόντι, θριαμβευτής των εκλογών, θέλει να την μετατρέψει σε θρησκευτικό ινδουιστικό κράτος. Έτσι ανάμεσα σ άλλα πέρασε νόμο ο οποίος δυνητικά αφαιρεί δικαστικά την ιθαγένεια από εκατομμύρια μουσουλμάνους πολίτες. Δικαστικοί που δεν εφάρμοζαν «σωστά» το νόμο, βρέθηκαν και αυτοί υπό διωγμό. Οι εκλογές δεν ήταν αρκετές για να προστατέψουν τους πολίτες δεύτερης κατηγορίας ούτε τους κρατικούς λειτουργούς που δεν κάνουν τα χατίρια της κυβέρνησης.

Στον αντίποδα θα μπορούσε να μπουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Τραμπ αποτελεί υπαρξιακό κίνδυνο για τη Δημοκρατία και στην περίπτωση που θα επανεκλεγεί πολλοί πιστεύουν ότι το πιο ισχυρό ανάχωμα στις αυταρχικές του τάσεις θα είναι τα δικαστήρια. Ήδη βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σειρά από διώξεις για την επίθεση οπαδών του στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2021 και την προσπάθεια του να ανατρέψει το αποτέλεσμα των εκλογών. Η κατοχυρωμένη ανεξαρτησία της δικαιοσύνης στις ΗΠΑ, παραμένει η ασφαλιστική δικλείδα της Δημοκρατίας.

Ανάλογα παραδείγματα έχουμε και στην Ελλάδα. Όταν ο Σύριζα επιχείρησε να αλώσει το τηλεοπτικό τοπίο, ήταν το Συμβούλιο της Επικρατείας που τον σταμάτησε. Και πιο πρόσφατα, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο των υποκλοπών, ήταν η Ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών που δημοσιοποίησε την παρακολούθηση του κ. Ανδρουλάκη από την ΕΥΠ.

Και στις δύο περιπτώσεις πυροδοτήθηκαν έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις για το κατά πόσο λειτουργεί το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Πρόσφατα μάλιστα είχαμε και σχετικό (καταδικαστικό) ψήφισμα από το ευρωκοινοβούλιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όποιος το διαβάσει θα διαπιστώσει ότι η εικόνα για την Ελλάδα και τις καταγγελλόμενες παραβιάσεις είναι τουλάχιστον υπερβολική. Χαρακτηριστική η κριτική για το τοπίο της ενημέρωσης και η επισήμανση ότι τα μέσα, ιδίως τα τηλεοπτικά, ελέγχονται από λίγους επιχειρηματίες. Προφανώς η διαπίστωση είναι σωστή. Δεν πρόκειται όμως μόνο για ελληνικό χαρακτηριστικό. Σε όλη την Ευρώπη παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο. Άλλωστε στην εποχή των κοινωνικών δικτύων υπάρχουν άλλοι ενδεχομένως σοβαρότεροι κίνδυνοι για την ενημέρωση. Η απήχηση των «συστημικών μέσων» είναι έτσι κι αλλιώς πολύ μικρότερη συγκριτικά με το παρελθόν.

Από εκεί και πέρα ωστόσο όλοι γνωρίζουμε τις αδυναμίες της δικαιοσύνης στην Ελλάδα και δεν είναι μόνο οι καθυστερήσεις. Με αφορμή τις διώξεις για τη Νοβάρτις για παράδειγμα, παρακολουθήσαμε αλληλοκατηγορίες δικαστικών που δίνουν μια εικόνα ενός τελείως χαλασμένου συστήματος. Και βέβαια υπάρχει η ίδια η υπόθεση των υποκλοπών που παραμένει στο σκοτάδι. Θα είχε ενδιαφέρον να είχαμε την άποψη της ηγεσίας του Αρείου Πάγου και γι αυτά τα θέματα.

Σε κάθε περίπτωση ακόμα και αν το ψήφισμα της Ευρωβουλής ήταν ως ένα βαθμό μεροληπτικό και πολιτικά υποκινούμενο, η αντιμετώπιση του δεν μπορεί να είναι αυτή των ευρωβουλευτών της Νέας Δημοκρατίας. Το ότι εκτός των συνόρων είμαστε όλοι «εθνική Ελλάδος», δεν αποτελεί σοβαρό επιχείρημα. Δεν μπορεί σε ότι μας συμφέρει να ζητάμε την συμπαράσταση της Ευρώπης αλλά στην κριτική να απαντάμε δεν είναι δικό σας θέμα. Δεν μπορεί να ζητάμε παρέμβαση της Ευρώπης για τον Μπελέρη αλλά να θεωρούμε ανθελληνισμό κάθε αμφισβήτηση για τη χώρα μας. Άλλωστε στον εθνικό μας ποιητή ανήκει το «εθνικό το αληθές». Δεν θα το επικαλούμαστε επιλεκτικά.