Νίκος Φελέκης

Πέρασαν 85 εβδομάδες από τη νίκη της Ν.Δ. στις εκλογές. Σε 85 εβδομάδες, από σήμερα, θα ξαναστηθούν οι κάλπες. Στις 2 ή στις 9 Οκτωβρίου. Πιθανότατα, η ανακοίνωση θα γίνει στη Διεθνή Eκθεση Θεσσαλονίκης. Επομένως, βρισκόμαστε στο μέσον της κυβερνητικής θητείας. Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας αυτό που δεν κατάφερε στις πρώτες 595 ημέρες -να κλείσει δηλαδή την ψαλίδα της διαφοράς από τον Κυριάκο Μητσοτάκη- να το πετύχει στις 595 που ακολουθούν και να περάσει αυτός μπροστά; Δύσκολο. Στο Μαξίμου το θεωρούν απίθανο. Και γι’ αυτό, άλλωστε, σχεδιάζουν από τώρα τον χρόνο προσφυγής στις κάλπες. Εξυπακούεται ότι το μέλλον δεν είναι ευθύγραμμο και ουδείς μπορεί να το προβλέψει με βεβαιότητα. Ειδικά στην πολιτική, όπου αφενός ο χρόνος, όσο πλησιάζουμε προς τις κάλπες, συμπυκνώνεται και αφετέρου το τυχαίο μπορεί να αλλάξει άρδην τις εξελίξεις. Υπάρχουν όμως δεδομένα τα οποία ο πρωθυπουργός και οι στενοί του συνεργάτες αξιολογούν ως ιδιαίτερα σημαντικά προκειμένου να στήσουν κάλπες το φθινόπωρο του 2022.

Το πρώτο είναι ότι το καλοκαίρι του 2022 θα είναι το πρώτο που θα κάνουμε χωρίς μάσκα, αφού η πανδημία του COVID-19 θα έχει, όπως όλοι προβλέπουν, αντιμετωπιστεί. Το 70% του τείχους ανοσίας μπορεί να μη χτιστεί, όπως επιδιώκεται, το φετινό καλοκαίρι, αλλά ούτε όμως και τον Φεβρουάριο του 2023, όπως προβλέπουν οι απαισιόδοξοι για τη χώρα μας, με βάση τη στατιστική και τα σημερινά δεδομένα στην παραγωγή και τη ροή των εμβολίων.

Το δεύτερο σχετίζεται με τα χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης. Φέτος θα εγκριθούν τα προγράμματα και θα διατεθεί μικρό μέρος, ενδεχομένως το 10%, από τα 32 δισ. ευρώ (22,5 δισ. επιχορήγηση και 9,5 δισ. δάνειο) που αντιστοιχούν στη χώρα μας. Τα σημαντικά ποσά αναμένονται από το 2022 και μετά. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και τα περίπου 38 δισ. ευρώ, τα οποία προέρχονται από την επόμενη προγραμματική περίοδο (2021-2027), το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για μία κλιματικά ουδέτερη και πράσινη οικονομία, καθώς και τους πόρους για την ενίσχυση της αγροτικής πολιτικής.

Το τρίτο και το πιο σημαντικό είναι ότι το καλοκαίρι του 2022 υπολογίζεται ότι θα έχουμε την καλύτερη τουριστική σεζόν. Το 2020 ουσιαστικά χάθηκε. Το 2021 θα είναι κάπως καλύτερα από πέρυσι. Το 2022, όμως, αναμένεται απογείωση. Τουλάχιστον αυτό διατείνονται αξιόπιστοι κυβερνητικοί παράγοντες και άνθρωποι της αγοράς. Μάλιστα, οι επί των οικονομικών συνεργάτες του πρωθυπουργού υποστηρίζουν ότι το γ’ τρίμηνο (Ιούλιος - Σεπτέμβριος) του 2022 μπορεί να τρέξει με ρυθμό ανάπτυξης ακόμη και 10%. Χωρίς πανδημία, με πακτωλό κοινοτικού χρήματος και με ευφορία (λόγω τουρισμού, γεμάτης τσέπης και υψηλότατου ρυθμού ανάπτυξης) είναι λογικό η ψυχολογία του κόσμου να είναι εντελώς διαφορετική από τη σημερινή μίζερη και άραχλη. Η καραντίνα θα είναι μια μακρινή ανάμνηση. Η οικονομία μπορεί να ξαναπάρει μπροστά και τα λουκέτα και η ανεργία να μην είναι η εφιαλτική πραγματικότητα που με τα σημερινά δεδομένα, ορθώς, πιθανολογείται. «Καλύτερες συνθήκες για εκλογές δεν θα υπάρξουν», θεωρούν συνεργάτες του πρωθυπουργού, «εφόσον βεβαίως εξελιχθούν έτσι τα πράγματα», απαντούν συνεργάτες του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, οι οποίοι επιμένουν να χαρακτηρίζουν την επόμενη μέρα της πανδημίας... sudoku αυξημένης δυσκολίας.

O χρόνος των εκλογών

Το τέταρτο είναι ότι εκλογές το φθινόπωρο του 2022 δεν θα θεωρηθούν πρόωρες. Η κυβέρνηση θα βρίσκεται ήδη στον τελευταίο χρόνο της τετραετίας της και ουδείς θα μπορεί να την κατηγορήσει -εάν κάνει τις εκλογές λίγους μήνες νωρίτερα από τα προβλεπόμενα- ότι «προσπαθεί να υφαρπάξει τη λαϊκή ψήφο, κερδοσκοπώντας πάνω στην πανδημία», όπως έχει πει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε περίπτωση που στηθούν κάλπες τους επόμενους λίγους μήνες. Αυτό είχε στο μυαλό του ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης όταν προ ημερών δήλωνε με νόημα ότι «υπάρχουν δύο τύποι κυβερνήσεων, εκείνη η οποία λειτουργεί επί τη βάσει ποιο είναι το ωφέλιμο για τη χώρα και αυτή που κυρίως δρα επί τη βάσει του τι είναι ωφέλιμο για την ίδια». Αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψιν ότι θα χρειαστεί και δεύτερη εκλογική αναμέτρηση, αφού η πρώτη με την απλή αναλογική είναι απίθανο να βγάλει αυτοδυναμία, τότε «εκλογές έξι μήνες πριν από τη λήξη της τετραετίας δεν μπορούν να θεωρηθούν πρόωρες, ούτε ότι υποκρύπτουν ιδιοτέλεια εκ μέρους της κυβέρνησης», μας λέει στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού.

Βέβαια, από την αντιπολίτευση -όχι μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από το ΚΙΝ.ΑΛ.- αμφισβητείται η εκλογική ανιδιοτέλεια της Ν.Δ. σε περίπτωση που γίνουν εκλογές τον Οκτώβριο του 2022. Και ο λόγος -που είναι όντως σοβαρός και μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ο πέμπτος- είναι ο εξής: η δημοσιονομική χαλάρωση δεν υφίσταται το 2020 και το 2021. Είναι δύσκολο να ισχύσει το 2022, όμως θα πρέπει να θεωρείται περισσότερο και από βέβαιο ότι από το 2023 οι δημοσιονομικοί περιορισμοί, ενδεχομένως υπό τη μορφή μνημονίων, θα επιστρέψουν. «Η κυβέρνηση δεν θα θελήσει να καταθέσει έναν σκληρό προϋπολογισμό για το 2023, αφού ανάκαμψη πριν από το β’ εξάμηνο δεν πρόκειται να έχουμε», υποστηρίζει στενός συνεργάτης του Αλέξη Τσίπρα, που στη «σκιώδη κυβέρνηση» της Κουμουνδούρου έχει την ευθύνη της οικονομίας.

Ο προαναφερόμενος λόγος συνηγορεί πάντως και αυτός για προσφυγή στις κάλπες τον Οκτώβριο του 2022, αφού, ως γνωστόν, το προσχέδιο του Προϋπολογισμού, σύμφωνα με το Σύνταγμα, κατατίθεται την πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου. Η κυβέρνηση, όπως συνομολογεί και πασοκογενής πρώην υπουργός, θα θελήσει οι πολίτες να μην αποφασίσουν με βάση τα όσα θα περιλαμβάνει ο Προϋπολογισμός του 2023, αλλά ποιον εμπιστεύονται να καταρτίσει τον νέο Προϋπολογισμό και να κυβερνήσει για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Το δίλημμα που θα θέσει η κυβέρνηση είναι: «Θέλετε για πρωθυπουργό τον Μητσοτάκη ή τον Τσίπρα; Εμπιστεύεστε τη Ν.Δ. ή τον ΣΥΡΙΖΑ να ανατάξει, μετά την πανδημία, την οικονομία;».

Στο Μαξίμου θεωρούν πως η δημοσκοπική υπεροχή και στα δύο διλήμματα είναι υπέρ τους. Και θα συνεχίσει, λένε, να υφίσταται. Κυβερνητικό στέλεχος που, μεταξύ άλλων, ασχολείται επισταμένως με την ανάλυση των ποιοτικών ευρημάτων των κυλιόμενων μετρήσεων υποστηρίζει ότι ο Αλέξης Τσίπρας έχει ένα σημαντικό μειονέκτημα, που μπορεί να περιγραφεί και ως ο έκτος λόγος προσφυγής στις κάλπες: δεν αντιμετωπίζεται από τους ψηφοφόρους ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης που εκ των πραγμάτων η φιλοδοξία του να αλλάξει βάρδια η διακυβέρνηση είναι θεμιτή. Ακόμη και σήμερα, 20 μήνες μετά τις εκλογές, τον κρίνουν ως τέως πρωθυπουργό. Και συνεχίζουν να του προσάπτουν τις κατηγορίες και τους αρνητικούς χαρακτηρισμούς που ήταν η αιτία για την ήττα του στις εκλογές. Το ίδιο ισχύει και για τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς σημαντική μερίδα οπαδών του φαίνεται να ασπάζεται τη γνώμη ότι τα πράγματα θα ήταν χειρότερα αν ήταν το κόμμα τους αυτό που θα έπρεπε να διαχειριστεί την πανδημική κρίση και τις συνέπειές της. Ο Αλέξης Τσίπρας και οι συνεργάτες του μπορεί να διαφωνούν με τις ανωτέρω εκτιμήσεις, όμως, παρά τα λάθη και τις αστοχίες της κυβέρνησης στο δεύτερο κύμα της πανδημίας, τα δημοσκοπικά ευρήματα δείχνουν ότι οι πολίτες θα προτιμούσαν να μην ήταν ο Πολάκης στο τιμόνι του υπουργείου Υγείας τους χαλεπούς τούτους χρόνους.

Στρατηγική σύγκρουσης

Επειδή αξιόπιστο εναλλακτικό πρόγραμμα και ιδιαίτερα για την οικονομία, με την πανδημία σε εξέλιξη, είναι δύσκολο να καταρτίσεις, παρά την αξιόλογη προσπάθεια που έχει κάνει η ομάδα υπό τον Γιώργο Σταθάκη, η ηγεσία της Κουμουνδούρου έχει αποφασίσει να κάνει «ανταρτοπόλεμο». Να ανεβάζει το θερμόμετρο της αντιπαράθεσης σε οτιδήποτε θεωρεί ότι φθείρει την κυβέρνηση. Από την Ικαρία και την ΕΡΤ μέχρι τα παρατράγουδα από τις χιονοπτώσεις και τον Κουφοντίνα και από την Αστυνομία στα πανεπιστήμια μέχρι την καθυστερημένη αντίδραση της Λίνας Μενδώνη στις καταγγελίες για σεξουαλικές παρενοχλήσεις στον χώρο του πολιτισμού. Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας να αποτάσσεται τη «λογική του σάπιου φρούτου», όμως η αντιπολιτευτική τακτική που εφαρμόζει δείχνει ότι θέλει να αξιοποιήσει οτιδήποτε διευρύνει την κρίση εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Οι συνεργάτες του έχουν τη γνώμη ότι η φθορά της κυβέρνησης δεν επέρχεται μόνο από τα μεγάλα λάθη, αλλά γίνεται σωρευτικά από τα καθημερινά και επιμέρους επεισόδια, τα οποία αποκαλύπτονται και καταγγέλλονται. Γι’ αυτό και η παρενόχληση της κυβέρνησης εφεξής θα είναι, όπως λένε, σε μόνιμη βάση και για καθετί, από το μικρότερο μέχρι το μεγαλύτερο, που εκθέτει την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό.

Την τακτική αυτή δεν την ενστερνίζονται όλοι στον ΣΥΡΙΖΑ και ειδικά όσοι τάσσονται υπέρ της δομικής αντιπολίτευσης. Βουλευτής και ιστορικό στέλεχος της ανανεωτικής Αριστεράς μάς λέει χαρακτηριστικά ότι η επιμονή ορισμένων συντρόφων του σε θέματα που μετά από μερικούς μήνες θα έχουν ξεχαστεί ή εν πάση περιπτώσει, όταν θα προκηρυχθούν οι εκλογές, δεν θα είναι στο μενού της πολιτικής αντιπαράθεσης όχι μόνο δεν ωφελεί, αλλά και ενέχει τον κίνδυνο που επισημαίνει ο Ευγένιος Ο’Νιλ: «Αγωνιστήκαμε τόσο πολύ καιρό εναντίον μικρών πραγμάτων που στο τέλος γίναμε μικροί εμείς οι ίδιοι».

Υπάρχει πάντως και ένας ακόμη κίνδυνος. Υπαρκτός μεν, αλλά όχι όπως μέχρι τώρα έχει παρουσιαστεί. Και αυτός είναι ο έβδομος λόγος που σχετίζεται με την κάλπη του Οκτωβρίου του 2022. Είναι η ψήφος όχι των ομογενών, όπως εσφαλμένα λέγεται, αλλά των Ελλήνων του εξωτερικού που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους.

Ο υφυπουργός και ειδήμων για τα εκλογικά Θεόδωρος Λιβάνιος χαρακτηρίζει «υπερβολικά και αστήρικτα» όσα γράφονται για 800.000 ομογενείς που θα κρίνουν το εκλογικό αποτέλεσμα. Οπως διευκρινίζει, δικαίωμα ψήφου θα έχουν όσοι είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και θα εκπληρώνουν τις δύο προϋποθέσεις που έχει θεσπίσει ο νόμος 4648/19, δηλαδή τα τελευταία 35 χρόνια να αποδεικνύεται διετής παραμονή στην Ελλάδα και να είναι φορολογικά ενεργοί κατά το τελευταίο ή το τρέχον έτος.

Κατά τις εκτιμήσεις, οι εκτός επικρατείας ψηφοφόροι «θα ήταν θρίαμβος εάν έφταναν τους 150.000», αν αναλογιστούμε ότι στις τελευταίες ευρωεκλογές ψήφισαν λιγότεροι από 12.000. Αλλοι 150.000 θα μπορούσαν, όπως πιθανολογείται, να έρθουν να ψηφίσουν οίκαδε. Αυτοί όμως θα το αποφασίσουν την τελευταία στιγμή, αφού προκηρυχθούν οι εκλογές και δουν ότι μπορούν να συνδυάσουν την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος με ολιγοήμερες διακοπές. Δεν υπάρχουν, λοιπόν, 800.000. Στην καλύτερη περίπτωση, οι Ελληνες του εξωτερικού που θα ασκήσουν είτε στην αλλοδαπή είτε εδώ το εκλογικό τους δικαίωμα είναι εξαιρετικά δύσκολα να φτάσουν τους 400.000. Κατά κύριο λόγο θα είναι από την Ευρώπη (Σουηδία, Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, Αγγλία, Ολλανδία κ.α.) και δευτερευόντως από τη Μέση Ανατολή, όπου οι έχοντες δικαίωμα ψήφου υπολογίζονται στους 20.000. Από ΗΠΑ και Αυστραλία η συμμετοχή εκτιμάται ότι θα είναι μικρή, αφού εκεί κατοικούν κυρίως ομογενείς δεύτερης και τρίτης γενιάς.

Συμπερασματικά: δεν είναι 800.000, είναι οι μισοί και ακόμη λιγότεροι. Δεν είναι οι ομογενείς, αλλά οι Ελληνες του εξωτερικού οι οποίοι έχουν το δικαίωμα ψήφου, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τον Ν.4648/19. Και είναι η διαμομματική επιτροπή και όχι η κυβέρνηση αυτή που αποφασίζει για το αν κάποιος έχει ή όχι το δικαίωμα να ψηφίσει και πώς. Αν λάβουμε υπ’ όψιν το πώς ψήφισαν οι Ελληνες του εξωτερικού στις ευρωεκλογές, αναμφίβολα το προβάδισμα το έχει η Ν.Δ., αφού έλαβε το 33,89%. Κερδισμένο ήταν το ΚΚΕ που πέταξε στο 14,09%. Χαμένος ο ΣΥΡΙΖΑ, αφού πήρε μόλις 15,28%. Το ΚΙΝ.ΑΛ. είχε ίδιο ποσοστό με αυτό των εθνικών εκλογών (8,58%). Σε κάθε περίπτωση, ο εκλογικός χάρτης δεν πρόκειται να αλλάξει, όπως διατείνονται ή και φοβούνται κάποιοι, από την ψήφο των εκτός επικρατείας Ελλήνων. Η ψήφος τους μάλιστα δύσκολα μπορεί να πιθανολογηθεί αν θα είναι «κυβερνητική» ή «αντικυβερνητική», αφού στην πλειονότητά τους δικαίωμα να ψηφίσουν έχουν όσοι μετανάστευσαν την περασμένη δεκαετία εξαιτίας κυρίως των μνημονίων.