Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Και τούτο ανεξάρτητα αν γίνει δεκτή η γραμματική ερμηνεία του άρθρου 110 του Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία στην πρώτη Βουλή ανήκει ο προσδιορισμός του αντικειμένου της αναθεώρησης και στη δεύτερη η διαμόρφωση του περιεχομένου της ή η «αντιγραμματική» και εν τινί τρόπω ελευθεριάζουσα ερμηνεία του, σύμφωνα με την οποία οι υποδείξεις ή οι επιθυμίες της πρώτης Βουλής, όσον αφορά το περιεχόμενο της αναθεώρησης, δεσμεύουν την αναθεωρητική απόφαση της δεύτερης.

Διότι, υπό την πρώτη εκδοχή, το ενδεχόμενο μεταβολής των συσχετισμών των πολιτικο-κοινοβουλευτικών δυνάμεων στη δεύτερη Βουλή λειτουργεί ως αντικίνητρο για την ανάληψη σημαντικών αναθεωρητικών πρωτοβουλιών αν η κοινοβουλευτική πλειοψηφία στην πρώτη Βουλή δεν θεωρεί σχεδόν βέβαιη την επικράτησή της στις παρεμβαλλόμενες βουλευτικές εκλογές.

Ενώ, υπό τη δεύτερη εκδοχή, δηλαδή αν γίνει δεκτό ότι καθοριστική για την αναθεώρηση είναι η πολιτική βούληση της πρώτης Βουλής, η νέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία στη δεύτερη Βουλή, εφόσον δεν συμφωνεί με το περιεχόμενο που έχουν προσλάβει οι αναθεωρητέες διατάξεις, το πιθανότερο είναι ότι θα απορρίψει την πρόταση αναθεώρησης στο σύνολό της ή δεν θα επιληφθεί καν, αφήνοντας να περάσει άπρακτη η πρώτη σύνοδος της Βουλής ώστε να ματαιωθεί η αναθεώρηση.

Ολα αυτά θα μπορούσαν να ξεπεραστούν με έναν τρόπο: αν οι πολιτικές δυνάμεις αποδέχονταν τη θεμελιώδη πολιτική αρχή, που θα πρέπει να βρίσκεται στη βάση κάθε αναθεωρητικού εγχειρήματος, ότι quod omnes tangit ab omnibus comprobari debet: αυτό που αφορά όλους θα πρέπει να εγκρίνεται από όλους.

Κατά βάθος αυτό θέλει και το άρθρο 110 του Συντάγματος: αν όχι την επιδίωξη ομοφωνίας, τουλάχιστον τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση. Αυτό πρακτικά μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη μέθοδο της αναθεώρησης του 2001, δηλαδή με την ενσωμάτωση στην αναθεωρητική απόφαση της πρώτης Βουλής προτάσεων σχετικά με το αντικείμενο της αναθεώρησης προερχόμενων όχι μόνο από την πλειοψηφία αλλά και τη μειοψηφία (π.χ. όχι μόνο το άρθρο 3, αλλά και το άρθρο 16), με πολιτική συμφωνία για την κατεύθυνση της μεταβολής και καλή πίστη ότι στη δεύτερη Βουλή θα τηρηθούν τα συμφωνηθέντα.

Κατά τη γνώμη μου τέτοιες συμφωνίες μπορούν να υπάρξουν σε πολλά θέματα: στο πεδίο των σχέσεων μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας, αν αποφασιστεί ότι το ζητούμενο είναι η πληρέστερη προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας, στο πεδίο του εκλογικού συστήματος, αν η κοινοβουλευτική πλειοψηφία αρκεστεί στην πρόταση για κατοχύρωση του αναλογικού εκλογικού συστήματος χωρίς την περαιτέρω συνταγματική εξειδίκευσή του, στο ζήτημα της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, αν η αποσύνδεσή της από τη διάλυση της Βουλής δεν περιλαμβάνει το ενδεχόμενο της άμεσης εκλογής του από το εκλογικό σώμα, ακόμη και στο άρθρο 16, αν υιοθετηθεί η πρόταση του ΠΑΣΟΚ για ίδρυση μη κρατικών - μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, ή και σε άλλα θέματα που δεν περιλαμβάνονται μέχρι τώρα στις προτάσεις αναθεώρησης, όπως στο ζήτημα της άμυνας της δημοκρατίας απέναντι στα αντιδημοκρατικά πολιτικά κόμματα.

Αλλιώς καμία πρόταση για αναθεώρηση δεν θα συγκεντρώσει ευρεία πλειοψηφία (180 τουλάχιστον βουλευτών), και το πιθανότερο είναι να μη συγκεντρωθεί τέτοια πλειοψηφία ούτε στην επόμενη Βουλή ή ακόμα και να περάσει άπρακτη η προθεσμία για την αναθεωρητική απόφαση.