Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Ο μύθος δηλοί ότι καθετί που γίνεται άκαιρα και καθυστερημένα είναι αξιοκατάκριτο και, εν προκειμένω, ταιριάζει γάντι στην αδυναμία των ευρωπαϊκών ηγεσιών να συλλάβουν τη «μεγάλη εικόνα» των γεωπολιτικών αλλαγών και στην αβελτηρία που επιδεικνύουν.

Τη μέγιστη ευθύνη έχουν, ασφαλώς, οι πολιτικές ηγεσίες, αλλά όχι μόνο αυτές, καθώς και οι οικονομικές, οι επιχειρηματικές ηγεσίες, αλλά και εκείνες της «κοινωνίας των πολιτών» δείχνουν να παρασύρονται άβουλα στις παγκόσμιες τάσεις και δυναμικές που διαμορφώνουν άλλοι. Είτε πρόκειται για τους Αμερικανούς συμμάχους, είτε για τη Ρωσία, την Κίνα ή ακόμα και την Ινδία.

Ο πόλεμος μαίνεται στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, αλλά η Ε.Ε. μέχρι σήμερα δείχνει να ακολουθεί κατά πόδας τις ΗΠΑ, δίχως να διαμορφώνει δική της στρατηγική και δικές της πρωτοβουλίες. Το ίδιο ισχύει και για τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή.

Ασφαλώς, δεν τίθεται θέμα «στρατοπέδου», αφού η Ευρώπη «ανήκει στη Δύση» και οι ΗΠΑ είναι ο πρώτος και σημαντικότερος σύμμαχός της, αλλά από εκεί και πέρα είναι σαφές ότι αμερικανικά συμφέροντα δεν ταυτίζονται πάντα με εκείνα της Ε.Ε., παρόλο που συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό.

Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, προωθούν την απεξάρτηση από την Κίνα, η οποία απειλεί τη διεθνή οικονομική και γεωπολιτική πρωτοκαθεδρία τους, αλλά οι ευρωπαϊκές χώρες είναι εξαρτημένες οικονομικά σε μεγαλύτερο βαθμό. Είναι ενδεικτικό ότι μόλις την περασμένη εβδομάδα ο επικεφαλής των οικονομικών υπηρεσιών της γερμανικής Siemens δήλωσε σε συνέντευξή του στους «Financial Times» ότι η αποσύνδεση των γερμανικών εταιρειών από την Κίνα θα χρειαστεί πολλές δεκαετίες.

Επιπλέον, καθώς ο διεθνής οικονομικός και παραγωγικός χάρτης αναδιαμορφώνεται, οι ΗΠΑ δίνουν επιδοτήσεις εκατοντάδες δισεκατομμυρίων δολαρίων για επενδύσεις στο έδαφός τους, οι οποίες μάλιστα προσελκύουν και ευρωπαϊκές εταιρείες.

Με άλλα λόγια, η αμερικανική πολιτική στο πεδίο αυτό δημιουργεί σοβαρό ανταγωνιστικό μειονέκτημα για την Ευρώπη και η τελευταία δεν έχει παρουσιάσει αξιόπιστη εναλλακτική στρατηγική.

Το ίδιο συμβαίνει και στην ενέργεια. Ναι μεν η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι παράνομη, απαράδεκτη, και η Ευρώπη έπρεπε να απαντήσει, αλλά το ενεργειακό εμπάργκο στη Ρωσία κόστισε στις ευρωπαϊκές χώρες πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στις ΗΠΑ, ενώ η αλλαγή των μοτίβων της αγοράς ευνόησε τις χώρες παραγωγούς που ανέβασαν κατακόρυφα τις τιμές τους και τις μεγάλες πολυεθνικές του πετρελαίου, κυρίως αμερικανικών συμφερόντων. Η δε «πράσινη μετάβαση» που -εκτός από αναγκαία για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής- είναι και η διέξοδος για ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης, υπέστη και αυτή σοβαρό πλήγμα.

Είναι δε προφανές ότι και στο γεωπολιτικό πεδίο δεν είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης η κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία, ούτε βέβαια μια απευθείας σύγκρουση με τη Ρωσία, ιδιαίτερα καθώς η Ρωσία ενισχύει τη θέση της στο μέτωπο, παρά τις περί αντιθέτου αρχικές προβλέψεις ορισμένων Ευρωπαίων ηγετών με πρώτη την πρόεδρο της Κομισιόν. Στη δε Μέση Ανατολή ποια είναι η στρατηγική της Ευρώπης, όταν ακόμα και οι ΗΠΑ σταδιακά αποστασιοποιούνται από την πολιτική του ακροδεξιού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, την ισοπέδωση της Γάζας και τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων αμάχων Παλαιστινίων;

Από την άλλη πλευρά, είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ αποδυναμώνονται οικονομικά σε σχετικούς όρους και δεν είναι πλέον σε θέση να υποστηρίξουν μια παγκόσμια Pax Americana, όπως έγινε τις προηγούμενες δεκαετίες. Εάν μάλιστα επικρατήσει ο Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου, η Ευρώπη θα βρεθεί ακόμα πιο «μόνη» της στην ταραγμένη παγκόσμια σκηνή.

Επομένως, η Ευρώπη θα πρέπει να είναι όλο και πιο έτοιμη αμυντικά για να αντιμετωπίσει κάθε ενδεχόμενο, αλλά αυτό είναι διαφορετικό από το να προετοιμάζεται για έναν «αναπόφευκτο» πόλεμο με τη Ρωσία, όπως ορισμένες ακραίες απόψεις υποστηρίζουν, στρώνοντας το έδαφος για τερατώδεις εξοπλιστικές δαπάνες χωρίς προηγούμενο.

Αλλωστε, η στρατιωτική υπεροπλία δεν διασφαλίζεται πλέον μέσα από την υπεροχή σε τανκς, αεροπλάνα και πυραύλους, αλλά από την υψηλή τεχνολογία και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Τούτο φάνηκε και στην αντιμετώπιση της ιρανικής επίθεσης με drones στο Ισραήλ, η οποία αντιμετωπίστηκε συνδυασμένα από αμερικανικές και ισραηλινές δυνάμεις, με τις σχετικές τεχνολογίες να «διαφημίζονται» διεθνώς, ως να επρόκειτο για... μάρκετινγκ της πολεμικής βιομηχανίας, όπου επίσης κυριαρχούν αμερικανικές εταιρείες.

Η Ε.Ε. χρειάζεται δική της στρατηγική αλλά και ηγεσίες που μπορούν να τη σχεδιάσουν και να την υπηρετήσουν.

Οι ευρωεκλογές είναι μια καλή ευκαιρία για να δώσουν οι πολίτες τα δικά τους μηνύματα.