Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Στο πολιτικό πεδίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες διαπίστωσαν αυξημένες απειλές και προκλήσεις για την άμυνα των χωρών-μελών και δήλωσαν αποφασισμένοι να αυξήσουν τη στρατιωτική τους δύναμη προκειμένου να μειώσουν την εξάρτηση από τις ΗΠΑ. Αποφάσισαν επί της αρχής να αυξήσουν τις δαπάνες για εξοπλισμούς και εξουσιοδότησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαμορφώσει προτάσεις για χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας με ιδιωτικούς αλλά και δημόσιους πόρους.

Ο Ελληνας πρωθυπουργός, μάλιστα, πρότεινε να εκδοθούν ευρωομόλογα για τις κοινές αμυντικές δαπάνες, με προφανή στόχο να ελαφρυνθεί ο κρατικός προϋπολογισμός από τις υπέρογκες δαπάνες για εξοπλισμούς που διαχρονικά επιβαρύνουν την Ελλάδα, η οποία στην ουσία προστατεύει ευρωπαϊκά σύνορα.

Το θέμα του ευρωομολόγου «ξύπνησε» την αντίθεση της Γερμανίας και άλλων «φειδωλών» χωρών που ιστορικά αντιτίθενται σε κοινές δαπάνες ήδη από την εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Πέρα, όμως, από την κλασική αντίθεση Βορείων και Νοτίων για κοινές δαπάνες κάθε είδους, στην παρούσα συγκυρία η γερμανική άρνηση συνδέεται και με την ανησυχία του Βερολίνου ότι όσο οι αμυντικές δαπάνες ενοποιούνται τόσο θα χάνει τον εθνικό έλεγχο σε έναν κρίσιμο τομέα, στον οποίο η χώρα είναι αποφασισμένη ούτως ή άλλως να δαπανήσει τεράστια ποσά τα επόμενα χρόνια.

Η Γερμανία βρίσκεται αντιμέτωπη με πολυεπίπεδη κρίση, καθώς έχει ήδη χάσει το πλεονέκτημα της φθηνής ρωσικής ενέργειας, η οποία τροφοδότησε το «θαύμα» των γερμανικών εξαγωγών τις τελευταίες δεκαετίες. Τώρα πλέον γίνεται ορατός ο κίνδυνος να χάσει και ένα μεγάλο μέρος της «δωρεάν» αμυντικής υποστήριξης από τις ΗΠΑ, καθώς ανατρέπεται το status quo που επικράτησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον αφοπλισμό της ηττημένης Γερμανίας.

Αντιθέτως η Γαλλία, με τον δεύτερο ισχυρότερο ευρωπαϊκό στρατό μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, με τρίτη την Ιταλία, και όντας πλέον η μόνη χώρα-μέλος της Ε.Ε. με πυρηνικά, διαβλέπει μια ευκαιρία να ενισχύσει τον ηγετικό της ρόλο έναντι της Γερμανίας.

Η αντίθεση Γαλλίας και Γερμανίας δεν σταματά εκεί. Ο μεν Εμανουέλ Μακρόν λέει συνεχώς ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί η αποστολή ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία κάποια στιγμή στο μέλλον, το δε Βερολίνο υποστηρίζει κατάπαυση του πυρός και πάγωμα της σύγκρουσης στη γραμμή που βρίσκεται το μέτωπο σήμερα.

Σημεία των καιρών: η ανερχόμενη οικονομικά Πολωνία στοχεύει να διαθέτει εκείνη τον ισχυρότερο ευρωπαϊκό στρατό μέχρι το 2026 και έχει ψηφίσει νομοθεσία που επιτρέπει στην κυβέρνηση να δαπανά άνω του 3% του ΑΕΠ για εξοπλισμούς, με κυβερνητικά στελέχη να δηλώνουν ότι στόχος είναι πλέον το 4%.

Είναι φανερό ότι η ρητορική για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα, πέρα από την αντικειμενική ανάγκη για αμυντική θωράκιση της Ευρώπης ύστερα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει και σημαντική οικονομική διάσταση.

Δεν είναι μυστικό ότι στις ΗΠΑ οι μεγάλες εταιρείες και κατεξοχήν οι ψηφιακοί κολοσσοί, που έχουν εξελιχθεί σε παγκόσμια μονοπώλια, έχουν επωφεληθεί από αμυντικά προγράμματα της αμερικανικής κυβέρνησης - τα οποία έχουν το πλεονέκτημα ότι συχνά είναι απόρρητα και εκτός των κανόνων περί ανταγωνισμού.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δηλώνουν πλέον καθαρά ότι ένας από τους στόχους της υπό διαμόρφωση κοινής ευρωπαϊκής άμυνας είναι να ενισχυθεί με ενοποιημένες παραγγελίες και υποχρεωτικές ποσοστώσεις η ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία - η οποία ζει «χρυσές μέρες» μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.

Είναι προφανές ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών σημαίνει περισσότερα χρέη για τους κρατικούς προϋπολογισμούς και μικρότερη δυνατότητα για κοινωνικές δαπάνες. Είναι, επίσης, ξεκάθαρο ότι πίσω από τη ρητορική περί κοινής άμυνας κρύβονται διαχρονικοί εθνικοί ανταγωνισμοί, όπως εκείνος μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας για την ευρωπαϊκή πρωτοκαθεδρία, αλλά και τα πανίσχυρα οικονομικά συμφέροντα των πολεμικών βιομηχανιών που συνδέονται άρρηκτα με εκείνα των μεγάλων χωρών-μελών.

Λογικά, μετά τη χειρότερη πανδημία των τελευταίων 100 χρόνων, με τα εισοδήματα των Ευρωπαίων να έχουν υποστεί δραματική μείωση λόγω πληθωρισμού και τη στέγαση να εξελίσσεται σε είδος πολυτελείας, αλλά και την κλιματική αλλαγή να απειλεί τον τρόπο ζωής μας, η Ευρώπη θα έπρεπε να σχεδιάζει ευρωομόλογα για την υγεία, τη στέγη και την «καθαρή» ενέργεια.

Αντί γι’ αυτό, όμως, οδεύουμε πανηγυρικά στην Ευρώπη των εξοπλισμών με το ενδεχόμενο εμπλοκής σε πολεμική σύρραξη να συζητείται ανοιχτά για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι δε δημοσκοπήσεις εν όψει των ευρωεκλογών παραπέμπουν σε άνοδο της Ακροδεξιάς και των αντιευρωπαϊστών, ενώ οι δυνάμεις της οικολογίας αλλά και της κοινωνικής σοσιαλδημοκρατίας υποχωρούν.

Είναι οι ευρωεκλογές μια ευκαιρία για να δώσουν τα μηνύματά τους οι πολίτες, αλλά η Ευρώπη μοιάζει να είναι σε σύγχυση και πρέπει ο καθένας να διαχωρίσει την ουσία πίσω από τον «θόρυβο» για να προσεγγίσει την πραγματικότητα.