Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Δεν αποκλείεται να πυροδοτηθούν γνωστά σημεία τριβής, όπως η Ταϊβάν, το Κόσοβο ή άλλα μέτωπα, τα οποία βρίσκονται «κάτω από το ραντάρ» αυτή τη στιγμή.

Στην Ουκρανία δεν υπάρχει ορατή διέξοδος, ούτε κάποιο σχέδιο της Δύσης για την επόμενη μέρα, πέρα από τα συνεχή «πολεμικά καλέσματα». Στο Ισραήλ η επίθεση στη Γάζα δικαιολογήθηκε μεν ως απάντηση στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, αλλά η ένταση των πληγμάτων και οι μεγάλες απώλειες των Παλαιστινίων αμάχων, καθώς και η έλλειψη πειστικού σχεδίου για την επόμενη μέρα λειτουργούν απονομιμοποιητικά για το Ισραήλ και έχουν προκαλέσει ανοιχτές αντιδράσεις διεθνώς, ακόμα και από Δυτικούς ηγέτες.

Στο τοπίο αυτό ο ρόλος των ΗΠΑ είναι καίριος, αλλά η υπερδύναμη δεν ασκεί πλέον ρυθμιστικό ρόλο, ενώ το πιθανότερο είναι ότι θα κινείται όλο και πιο εσωστρεφώς, αποσυρόμενη από το διεθνές περιβάλλον, ιδιαίτερα εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις εκλογές του 2024. Ο τελευταίος κατηγορήθηκε ως υποκινητής της εσωστρέφειας των ΗΠΑ μετά την εκλογή του το 2016, αλλά πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η διαδικασία είχε ήδη ξεκινήσει νωρίτερα - μετά το κραχ του 2008. Το γεγονός είναι ότι και ο Τζο Μπάιντεν συνέχισε στα ίδια χνάρια, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τον εμπορικό και οικονομικό προστατευτισμό.

Από την άλλη, πολλοί φοβούνται και τις επιπτώσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ εάν ο Τραμπ εμποδιστεί να συμμετάσχει στις εκλογές. Οι λέξεις «εμφύλιος πόλεμος» όλο και περισσότερο εμφανίζονται στην αμερικανική δημόσια σφαίρα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.

Η Ευρώπη εξελίσσεται στον πιο αδύναμο κρίκο και τα συνθήματα για «στρατηγική αυτονομία» με «πράσινη» ενέργεια και κοινή άμυνα έχουν δώσει τη θέση τους σε... πρόβες κρίσεων πανικού για το τι θα συμβεί εάν οι ΗΠΑ αρχίσουν να αποτραβιούνται από το ΝΑΤΟ και παράλληλα συγκεντρώσουν στο έδαφός τους τις υποδομές της νέας βιομηχανικής επανάστασης χάρη στις κρατικές επιδοτήσεις.

Η ευρωπαϊκή κατάπτωση αποδίδεται παροιμιωδώς στη δυσκολία λήψης αποφάσεων από τις 27 κυβερνήσεις που έχουν ως πρώτο μέλημα το επιμέρους εθνικό και όχι το κοινό συμφέρον. Το πιθανότερο, όμως, είναι ότι η δυσκολία λήψης αποφάσεων θα αυξηθεί και ότι σύντομα η ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή θα μοιάζει περισσότερο με αρένα παρά με «στρατηγείο» που θα αναζητά τη θέση της Ευρώπης σε έναν κόσμο αλλεπάλληλων συγκρούσεων.

Και τούτο διότι η Ακροδεξιά και άλλες αντισυστημικές και αντιευρωπαϊκές δυνάμεις ενισχύονται και πιθανότατα θα γράψουν καλές επιδόσεις στις επερχόμενες ευρωεκλογές, δίνοντας μια πρόγευση για τις κυβερνήσεις που θα σχηματιστούν στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD - με αντιευρωπαϊκό DNA) επελαύνει και είναι δεύτερη δύναμη στις δημοσκοπήσεις, το ακροδεξιό Κόμμα Ελευθερίας είναι κι αυτό δεύτερο στην Αυστρία, η Τζόρτζια Μελόνι κυβερνά στην Ιταλία, ο Γκέερτ Βίλντερς κέρδισε τις εκλογές στην Ολλανδία, ενώ στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν ποτέ δεν ήταν καλύτερα στις δημοσκοπήσεις.

Η δυναμική των πραγμάτων διεθνώς οδηγεί σε αυξημένη αταξία, αυτό που στη Φυσική ονομάζεται «εντροπία», ήτοι ροπή των συστημάτων προς την αποδιοργάνωση. Στον φυσικό κόσμο είναι η δύναμη της ζωής εκείνη που οργανώνει την αταξία της ανόργανης ύλης σε δομημένα συστήματα.

Στις κοινωνίες είναι οι πολιτικές παρεμβάσεις εκείνες που μπορούν να αποτρέψουν την αποδιοργάνωση και την αποδόμηση ώστε να αποφευχθούν οι χειρότερες εκδοχές.

Η διέξοδος, επομένως, είναι πολιτική, αλλά εκεί υπάρχουν δύο ζητήματα.

Το πρώτο είναι ότι οι ηγεσίες έχουν έλλειμμα αντιπροσώπευσης, καθώς οι πολίτες αισθάνονται ότι δεν δίνονται πολιτικές λύσεις στα προβλήματά τους. Η αύξηση της εντροπίας για τους απλούς ανθρώπους φέρνει προβλήματα - ίσως και καταστροφή. Γι’ αυτό στρέφονται στους αμφισβητίες και τις αντισυστημικές δυνάμεις.

Το δεύτερο ζήτημα είναι ότι οι πολιτικές, οικονομικές και επιχειρηματικές ηγεσίες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται τα σήματα κινδύνου, παρόλο που αυτά είναι όλο και προφανέστερα. Ισως αυτό συμβαίνει επειδή στους αντίστοιχους μικρόκοσμους, για τους πολιτικούς, τους «τεχνοκράτες» διαχειριστές της εξουσίας και τους μεγαλοεπιχειρηματίες, όλα -ή σχεδόν όλα- είναι «ντιλαρισμένα» εκ των προτέρων και κερδοφόρα. Ακόμα και οι συγκρούσεις.

Ας ακούσουν όλοι, λοιπόν, τα «καμπανάκια» και τα προβλήματα των απλών ανθρώπων το 2024, πριν να είναι πολύ αργά.