Βασίλης Τσακίρογλου

Το αν ο εξαπατημένος έχει στα χέρια του αδιάσειστα πειστήρια ή η κρίση του έχει θολώσει από ανασφάλεια και καχυποψία, υστερική ζήλια κ.ο.κ. δεν έχει μεγάλη σημασία. Σημασία έχει πως ο ίδιος είναι απολύτως πεπεισμένος ότι ο άλλος ψεύδεται. Και επιπλέον ότι ως θύμα έχει μπουχτίσει από τον εμπαιγμό, έχει φτάσει στο αμήν και εξεγείρεται.

Παρεμπιπτόντως αλλά αρκετά συναφώς, επί πρωθυπουργίας του ο Αλέξης Τσίπρας είχε απαιτήσει από τον Σταύρο Θεοδωράκη να απαντήσει σε ερώτημα που, όπως είχε πει τότε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ από του βήματος της Βουλής των Ελλήνων, ήταν «ρητορικό».

Εξαιρουμένου του κ. Τσίπρα όμως, είθισται να μην περιμένει κάποιος απάντηση στις ρητορικές ερωτήσεις. Έστω όμως ότι, ειδικά για το «πότε επιτέλους θα σταματήσεις να μου λες ψέματα;», γίνεται κάποιο σκόντο στους κανόνες της ανταλλαγής λογικών ερωταποκρίσεων. Οπότε ας φανταστούμε τις πιθανές απαντήσεις στο ως άνω ερώτημα: α) «Δεν θα σταματήσω ποτέ να σου λέω ψέματα». β) «Ποτέ δεν σου είπα ψέματα». γ) «Σου έλεγα ψέματα μέχρι τώρα, αλλά από εδώ και πέρα σταματώ να σου λέω ψέματα».

Σε πρώτη ανάγνωση πρόκειται για τρία διαφορετικά ενδεχόμενα, με το α) να είναι η ομολογία της ενοχής, το β) η παράταση της κοροϊδίας και το γ) παραδοχή της ενοχής και διαβεβαίωση μεταμέλειας. Στην ουσία όμως και οι τρεις πιθανές απαντήσεις βρίσκονται στον ίδιο παρανομαστή -ο οποίος είναι το περίφημο παράδοξο του Επιμενίδη, «Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται», οι Κρητικοί λένε πάντα ψέματα. Το κρίσιμο συστατικό, αυτό που εξουδετερώνει οποιαδήποτε ισχύ θα μπορούσε να διαθέτει η πρόταση, είναι η καταγωγή του Επιμενίδη:

Ήταν ο ίδιος Κρητικός, άρα εξ ορισμού λέει ψέματα όταν αποκαλεί τους Κρήτες ψεύτες. Γι' αυτό και το συμπέρασμά του, το οποίο εκφέρεται, μάλιστα, υπό μορφήν αφορισμού και αξιώματος, στερείται παντελώς νοήματος. Όχι όμως και συναισθηματικού, ακόμη και ιδεολογικού βάρους. Διότι ο Επιμενίδης έφτασε στο σημείο βρασμού και εκρήγνυται, καταγγέλοντας τους συντοπίτες του ότι είναι καθ' έξιν απατεώνες, ξεχνώντας ότι κατ' αυτό τον τρόπο κατηγορεί και τον εαυτό του.

Συνεπώς, όταν κάποιος ρωτά κάποιον άλλον «πότε επιτέλους θα σταματήσεις να ψεύδεσαι;» το μόνο που δεν περιμένει είναι απάντηση. Ωστόσο, αυτοί που κατεξοχήν περιμένουν απαντήσεις, εφόσον αυτό αποτελεί στοιχειώδη επιταγή του λειτουργήματος που έχουν επιλέξει να ασκούν, είμαστε εμείς οι δημοσιογράφοι.

Ας συμφωνήσουμε ότι οι κακοί δημοσιογράφοι ικανοποιούνται με κακές απαντήσεις, ήτοι απαντήσεις που δεν απαντούν ουσιαστικά, που βοηθούν τον ερωτώμενο να υπεκφύγει, είναι άσχετες, τετριμμένες κ.λπ. Οι καλοί δημοσιογράφοι από την άλλην, εκείνοι οι οποίοι ξέρουν πώς να στριμώξουν αυτόν που έχουν απέναντί τους -και ιδιαίτερα ένα πρόσωπο της εξουσίας- το τελευταίο τέχνασμα που μετέρχονται, είναι η κατά μέτωπον προσβολή. Πρόκειται για στοιχειώδες σφάλμα τακτικής.

Ο «καλός» δημοσιογράφος ξεδιπλώνει την επίθεσή του σταδιακά, προσπαθώντας να αιφνιδιάσει τον εκάστοτε ερωτώμενο, αρχικώς κάνοντάς τον να νιώσει ασφαλής, ώστε εκείνος να χαλαρώσει την άμυνά του και να ανοιχτεί. Η ταινία «Frost/Nixon: Η Αναμέτρηση» αποτελεί σεμινάριο αυτού του παιχνιδιού, το οποίο άλλοτε θυμίζει σκακιστική αναμέτρηση και άλλοτε ματς πυγμαχίας.

Αν, λοιπόν, θεωρείς ως καθήκον σου να κάνεις την αλήθεια να ακουστεί στην υφήλιο πχ για το μεταναστευτικό στην Ελλάδα, υπάρχουν περιορισμένες πιθανότητες να το πετύχεις πιάνοντας τον πρωθυπουργό της εν λόγω χώρας από τα πέτα -συμβολικά μιλώντας. Το ερώτημα το ίδιο (θυμίζω «πότε επιτέλους θα σταματήσεις να ψεύδεσαι;») έχει προκαταβολικά ακυρώσει την απάντηση -ή μάλλον οποιαδήποτε από τις διαθέσιμες απαντήσεις.

Προσωπικά, πέρα από την ογκωδέστατη αγένεια των τρόπων, την επιτηδευμένα, προκλητικά εκκεντρική εμφάνιση στην πρωθυπουργική έδρα, την ανάποδα φορεμένη κόκκινη ΚΝ95 κ.λπ, θεωρώ ότι παρέστημεν σε μια επίδειξη κακής δημοσιογραφίας. Μπορεί και να κάνω λάθος, αλλά όταν ξεκινάς ορμώντας με ντιρέκτ, είτε θα διαλύσεις το σαγόνι του αντιπάλου σου και θα τον ρίξεις νοκ-άουτ, είτε θα χτυπήσεις αέρα και θα βρεθείς ο ίδιος στο καναβάτσο, ηττημένος και καταγέλαστος. Η ιστορία θα μας πει κάποτε τι από τα δύο συνέβη τις προάλλες στο Μαξίμου.

Αυτό που λέει η ταπεινή δημοσιογραφική αντίληψή μου, όμως, είναι ότι όταν επιλέγεις να ανοίξεις συζήτηση αποκαλώντας «ψεύτη» τον συνομιλητή σου, τότε είτε δεν ξέρεις τη δουλειά σου, είτε τη χρησιμοποιείς για αλλότριους, απώτερους σκοπούς. Πάντως «υπόδειγμα μαχητικής δημοσιογράφου» δεν είσαι επ' ουδενί. Απεναντίας αυτο-ακυρώνεσαι με το «καλημέρα». Εκτός βέβαια αν το κοινό σου περιορίζεται σε τρολ με ευφάνταστα ψευδώνυμα στο Twitter.