Χρ. Ι. Στεφανάδης

Ηταν 14η Ιουλίου του έτους 1789. Η έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης. Ο επαναστατημένος λαός του Παρισιού κατέλαβε τη Βαστίλη που θεωρούνταν σύμβολο της αυθαιρεσίας του καταπιεστικού και τυραννικού καθεστώτος.

Στη μάχη για την κατάληψη της φυλακής εκείνης σκοτώθηκαν περίπου 100 άτομα. Το εξαγριωμένο και εξαθλιωμένο πλήθος μετά την κατάληψη αποκεφάλισε τον διοικητή και κάποιους από τους φύλακες και περιέφερε τα κεφάλια τους πάνω σε κοντάρια στους δρόμους του Παρισιού... Οι φυλακισμένοι ελευθερώθηκαν. Η ημερομηνία της πτώσης της Βαστίλης, που σήμανε το τέλος της βασιλικής αυθαιρεσίας, καθιερώθηκε από το 1880 ως εθνική γιορτή της Γαλλίας.

Η Γαλλική Επανάσταση, που ξεκίνησε ουσιαστικά με την πτώση της Βαστίλης, σηματοδότησε την κατάργηση της απόλυτης μοναρχίας στην Ευρώπη και την αντικατάσταση του απολυταρχικού και φεουδαρχικού συστήματος διακυβέρνησης από τη δημοκρατία.
H οικονομική κρίση, η οποία βάραινε δυσβάσταχτα τα χαμηλότερα στρώματα του πληθυσμού, ιδιαίτερα των πόλεων, καθώς και οι ιδέες και η φιλοσοφία του Διαφωτισμού, οι οποίες έρχονταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα ζοφερή κατάσταση, ήταν οι δύο σημαντικότεροι παράγοντες για τη λαϊκή εξέγερση. Ο Διαφωτισμός έκανε λόγο για ατομικά δικαιώματα, ελευθερία και ισότητα, έννοιες που ως τότε ήταν άγνωστες, αφού ο ζυγός του απολυταρχικού καθεστώτος δεν άφηνε κανένα περιθώριο για καλλιέργεια τέτοιων αξιών και πρακτικών...

Αυτός είναι ο λόγος που η Γαλλική Επανάσταση, με τα σύνθημα «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη», θεωρείται από τα σημαντικότερα γεγονότα της Παγκόσμιας Ιστορίας.
Μπορεί η Βαστίλη να έπεσε κάτω από τη σαρωτική οργή των εξαθλιωμένων, αλλά κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής και της Παγκόσμιας Ιστορίας πολλές άλλες Βαστίλες παρέμειναν και παραμένουν είτε ως τόποι φυλάκισης ιδεών, είτε συμβολικά ως συστήματα καταπίεσης, εξαθλίωσης και χειραγώγησης των αδυνάτων.

Βαστίλες έχουν στήσει συστηματικά διάφορα δικτατορικά καθεστώτα, όπου στο παρελθόν φυλακίστηκαν ή είναι φυλακισμένοι και σήμερα αυτοί που το μόνο παράπτωμά τους είναι η διαφορετική άποψη... «Βαστίλες» είχαν στηθεί κατά κόρον στη φασιστική Γερμανία και στις χώρες των τότε συμμάχων της, αλλά και στις χώρες του πρώην κομμουνιστικού κόσμου.
Βαστίλες όμως, δυστυχώς, υπάρχουν ακόμα και σήμερα στην πολιτισμένη Ευρώπη. Ακόμα και στο Παρίσι, που ο λαός του πριν από 227 χρόνια κατέλαβε τη φοβερή Βαστίλη και ανέτρεψε την τυραννία. Σύγχρονες Βαστίλες υπάρχουν στα προάστια της Πόλης του Φωτός, όπου έχουν φυλακισμένους κοινωνικά τους «άθλιους» της σύγχρονης εποχής: μετανάστες ή απογόνους μεταναστών που η γαλλική κοινωνία δεν μπόρεσε να ενσωματώσει. Και τα τραγικά αποτελέσματα, από «δραπέτες» της σύγχρονης αυτής Βαστίλης τα ζούμε σήμερα με αποτροπιασμό...

Βαστίλες όμως είχαν στηθεί και στη χώρα μας. Τις ονομάσαμε Μακρόνησο, Αγιο Ευστράτιο, Ικαρία, Γυάρο... Εκεί, τα τότε δικτατορικά καθεστώτα φυλάκισαν ανθρώπους και ιδέες. Αλλά παράλληλα φυλάκισαν την ελληνική ομοψυχία, την ομόνοια και την ελπίδα και υποθήκευσαν το μέλλον των γενιών των Ελλήνων που ακολουθούσαν. Γιατί το σπέρμα του διχασμού που έσπειραν τότε οι δικτάτορες ακόμα και σήμερα υπονομεύει την εθνική προσπάθεια. Και σε έναν λαό διχασμένο σε «εθνικόφρονες» και «προοδευτικούς», σε έναν λαό όπου είχαν καταφέρει οι αντιμαχόμενοι να ορθώσουν τείχη μισαλλοδοξίας, σε έναν λαό όπου η παραγωγική πάλη των τάξεων είχε δώσει τη θέση της σε ταξικό μίσος, η κατάληξη ήταν περίπου προδιαγεγραμμένη: η εθνική συρρίκνωση, όπως συνέβη στην Κύπρο, η κυριαρχική αμφισβήτηση, όπως συμβαίνει στο Αιγαίο, και η οικονομική χρεοκοπία που παρέδωσε τη χώρα και το μέλλον της στους δανειστές.
Ενα είναι το δίδαγμα που αβίαστα διδάσκει η Ιστορία: όπου στήνονται Βαστίλες υποχωρεί η δημοκρατία, σπάνε οι συνεκτικοί κοινωνικοί δεσμοί, απειλούνται οι εθνικές κυριαρχίες και καταρρέουν οι οικονομίες.

Αυτό ισχύει ειδικά σήμερα για τη χώρα μας! Μια χώρα που προσπαθεί να επιβιώσει μέσα σε ένα ασφυκτικά επικίνδυνο και ασταθές διεθνές περιβάλλον.