Θεανώ Φωτίου: Καθηγήτρια στο Πολυτεχνείο χωρίς διδακτορικό επί χούντας

Ένα χρόνο πριν το άρμα μάχης της Χούντας ρίξει την πύλη του Πολυτεχνείου, το 1972, η κα Θεανώ Φωτίου προσελήφθη ως έμμισθη βοηθός στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ. Και, μάλιστα, χωρίς διδακτορικό, καθώς η κα Φωτίου αξιοποίησε τη δυνατότητα που της παρείχε ο νόμος να κριθεί βάσει του αρχιτεκτονικού και καλλιτεχνικού της έργου. Το παράδοξο είναι ότι, ενώ το δικτατορικό καθεστώς δεν ανεχόταν την παραμικρή υπόνοια αριστεροφροσύνης, η κα Θεανώ Φωτίου έγινε δεκτή και της επετράπη να διδάξει τους φοιτητές του Μετσόβιου, παρόλο που είχε διασυνδέσεις με γνωστούς αριστερούς της εποχής και δη από την κοινότητα των αρχιτεκτόνων. Επίσης, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι, τουλάχιστον σύμφωνα με το βιογραφικό της, αλλά και βάσει όσων θυμούνται παλαιότεροι συνάδελφοί της, η κα Φωτίου δεν είχε να επιδείξει ένα τόσο θεαματικά πλούσιο έργο ως αρχιτέκτων/μελετήτρια, έτσι ώστε να υπερκαλυφθεί η απουσία του διδακτορικού. Αλλά ακόμη και το 1980, δηλαδή οκτώ χρόνια μετά από την πρόσληψή της στο ΕΜΠ, όταν πήρε εκπαιδευτική άδεια για να εκπονήσει μια διατριβή στο Παρίσι, και πάλι δεν επέστρεψε με διδακτορικό τίτλο: Διότι το DEA που έλαβε (Diplome d’etudes approfondies), δεν ισοδυναμεί με ντοκτορά -αν και αυτό ήταν αρκετό τότε για την αναγόρευση των πανεπιστημιακών λειτουργών σε ΕΔΠ (Επιστημονικό Διδακτικό Προσωπικό).
Παρόλ' αυτά, η κα Φωτίου δίδαξε επί σχεδόν σαράντα χρόνια στο ΕΜΠ και παράλληλα ξεδίπλωσε την πολιτική και συνδικαλιστική της δράση πρωτοστατώντας στη λεγόμενη «αποχουντοποίηση» των ΑΕΙ. Η διαδικασία αυτή, όπως είναι γνωστό, πολλές φορές έφτασε σε μεγάλες ακρότητες, λόγω μιας ρεβανσιστικής λογικής που διέπνεε τις αριστερές πανεπιστημιακές οργανώσεις. Το DEA της αναγνωρίστηκε από το ΔΙΚΑΤΣΑ το 1981, όταν δηλαδή το ΠΑΣΟΚ αναλάμβανε την εξουσία, ενώ η ίδια πρόσφερε ως το τέλος της παρουσίας της στο ΕΜΠ την αμέριστη προστασία της στους φοιτητές-συνδικαλιστές που «έσπαγαν» τις συνεδριάσεις των πρυτανικών αρχών.
 
Κατά τα λοιπά, σήμερα η κα Θεανώ Φωτίου διεκδικεί πρωτάθλημα στις ατάκες. Πέρα από τα φραστικά πυροτεχνήματα και τη φανατική υποστήριξη του κυβερνητικού έργου, η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης και καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής (άνευ διδακτορικού) έχει να επιδείξει μια δια βίου στήριξη κάθε αριστερής πρωτοβουλίας ενάντια στη μεταρρύθμιση της ανώτατης παιδείας. Και, φυσικά, ανυπόκριτη λατρεία στο πρόσωπο του πρωθυπουργού.

Ο,τι και να κάνει, ό,τι και να πει στη συνέχεια του πολιτικού και δημοσίου βίου της η κυρία Φωτίου, τα γεμιστά θα την ακολουθούν παντού και πάντα. Οπως και οι αναφορές σε μαρμελάδες και πίτες για την αντιμετώπιση της κρίσης, αλλά και μια γενικότερη υπερβολή στις εκφράσεις της που φτάνει στα όρια της γραφικότητας. Απαράμιλλα δείγματα γραφής της το (ρητορικό) ερώτημα «μα, απατεώνες είμαστε; Ο ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά που εφαρμόζουμε σήμερα τα έλεγε πριν από τις εκλογές», ή το συμπέρασμα ότι «η κυβέρνηση αντιμετωπίζει την προσφυγική κρίση με επάρκεια που δεν μπορείτε να διανοηθείτε». Εξίσου όμως με τα προηγούμενα, την πολιτεία της κυρίας Φωτίου θα χαρακτηρίζει στο διηνεκές και η αποστροφή ότι «ο Τσίπρας είναι ένας ηγέτης παγκόσμιας ακτινοβολίας, από αυτούς που γεννιούνται κάθε εκατό χρόνια». Η σχεδόν μητρική αγάπη που τρέφει για τον πρωθυπουργό και η υπερπροστατευτική της τάση για τον άνθρωπο που της εμπιστεύτηκε θέση στην κυβέρνηση είναι δεδομένες. Εξάλλου ο κ. Αλέξης Τσίπρας είναι περίπου συνομήλικος με τον μονάκριβο γιο της, τον αρχιτέκτονα Βασίλη Ρίζο, οπότε μία επιπλέον αδυναμία είναι κατανοητή.

Ας μην έχει διδακτορικό τίτλο στην Αρχιτεκτονική (κάτι που είναι νόμιμο εφόσον ειδικά στην Αρχιτεκτονική και τη Σχολή Καλών Τεχνών γίνονταν δεκτοί καθηγητές με βάση μόνο το καλλιτεχνικό τους έργο), την επιστήμη που δίδασκε στους φοιτητές του Μετσόβιου επί σαράντα χρόνια περίπου. Η κυρία Φωτίου δεν έχει ντοκτορά ούτε στο πώς οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι συμπαρίστανται στις φοιτητικές κινητοποιήσεις, στις καταλήψεις κ.λπ., όπως κάποιοι την κατηγορούν. Η δική της ειδικότητα είναι μια παρορμητική, παθιασμένη προσέγγιση σε αυτά που η ίδια λατρεύει, δηλαδή την Αριστερά, τον ΣΥΡΙΖΑ, τον εγγονό και τον γιο της και οπωσδήποτε τον κ. Τσίπρα. Υπό αυτό το πρίσμα της πολιτικής μη-ορθότητας, η κυρία Φωτίου αδιαφορεί πλήρως για την εντύπωση που θα προκαλέσουν τα λόγια της, ακόμη και όταν υπερθεματίζει σε σχέση με τον, ούτως ή άλλως, εξωφρενικά ακραίο σύντροφό της στο κόμμα και την κυβέρνηση κ. Παύλο Πολάκη. Οταν ο Σφακιανός αναπληρωτής υπουργός Υγείας είπε πρόσφατα ότι θα έπρεπε να έχει «περιποιηθεί» κάποιον δημοσιογράφο θάβοντάς τον τρία μέτρα κάτω από τη γη, η κυρία Φωτίου πλειοδότησε σε οξύτητα και διχαστικό πνεύμα διακηρύσσοντας: «Εγώ μπορεί να έλεγα χειρότερα στη θέση του Πολάκη». 

Λίγο παλαιότερα, όταν άγνωστοι είχαν κάνει επίθεση στο γραφείο του κ. Αδωνη Γεωργιάδη με γκαζάκια, η κυρία Φωτίου είχε ρίξει το δικό της λάδι στη φωτιά με το εξής σχόλιο: «Τα γκαζάκια δεν είναι πολιτική απάντηση, αλλά o Αδωνις έχει προκαλέσει τον ελληνικό λαό». Χάρη στην ελευθεροστομία της, ως αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης με προϊστάμενό της τον κ. Γιώργο Κατρούγκαλο έχει αναδειχτεί εδώ και πολύ καιρό σε ένα πρόσωπο λίαν ευπρόσδεκτο στα τηλεοπτικά πάνελ. Διότι φαίνεται ότι είναι απλώς ενάντια στον χαρακτήρα της να περάσει απαρατήρητη ή να «καθίσει φρόνιμα». Εξ ου και οι ομηρικοί καβγάδες σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση -οι οποίοι ενίοτε έφτασαν στα πρόθυρα της χειροδικίας- π.χ. με τον κ. Πέτρο Τατσόπουλο ή τον κ. Γρηγόρη Ψαριανό. Η τάση της κυρίας Φωτίου να μην αυτολογοκρίνεται εξυπηρετεί θαυμάσια το καθημερινό σαφάρι της ατάκας, καθώς στην περίπτωσή της το υλικό παραδίδεται οικειοθελώς και αφειδώς. Κι αν ορισμένοι δυσφορούν με τη χροιά και την ένταση της φωνής της όταν την ακούν μέσω τηλεόρασης, μπορούν να παρηγορηθούν στην ιδέα ότι δεν είναι μόνοι: ακόμη και στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου η κυρία Φωτίου φορτίζει το κλίμα με τις επίμονες παρεμβάσεις της. Εξάλλου, σε αυτές τις συνευρέσεις των κυβερνητικών στελεχών λειτουργεί ένας άτυπος μηχανισμός προστασίας του κ. Τσίπρα έτσι ώστε να αναχαιτίζεται αμέσως οτιδήποτε θα μπορούσε να τον ταράξει και να τον εκνευρίσει. Γι’ αυτό π.χ. ο κ. Δημήτρης Τζανακόπουλος, υπό την ιδιότητά του ως διευθυντής του γραφείου του πρωθυπουργού, έχει κάνει επανειλημμένως νοήματα στην κυρία Φωτίου προσπαθώντας εναγωνίως να την πείσει μακρόθεν να μη διακόπτει διαρκώς τη συζήτηση και να μην ανεβάζει αδικαιολόγητα τους τόνους. 

Συνήθως, όμως, εκείνη συνεχίζει ακάθεκτη, θεωρώντας υποχρέωσή της να τονίσει με κάθε δυνατό τρόπο την προσωπική της συμβολή στο έργο της κυβέρνησης, ιδιαίτερα σε θέματα αλληλεγγύης προς κάθε είδους αναξιοπαθούντες, δηλαδή στον κατ' εξοχήν τομέα ευθύνης της. Βέβαια, η πληθωρική και ορμητική ζέση της δεν περιορίζεται μόνο στα στενά της καθήκοντα, αν και αυτές τις υπερβάσεις της δεν αντιμετωπίζουν απαραιτήτως με συμπάθεια και κατανόηση τα υπόλοιπα ανώτατα στελέχη του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Αλληλεγγύης. Αλλά και οι προσωπικοί βοηθοί της κυρίας Φωτίου έχουν φτάσει στα όριά τους. Μάλιστα, πριν από λίγο καιρό στασίασαν απειλώντας να παραιτηθούν σύσσωμοι εάν δεν βελτιώνονταν οι συνθήκες εργασίας τους. Αιτία ήταν η ακατάσχετη εργασιομανία της απαιτητικής υπουργού που εξουθενώνει τους συνεργάτες της, σε συνάρτηση όμως με τον απολύτως άναρχο τρόπο σκέψης και τη χαοτική άσκηση των καθηκόντων της.



Η κυρία Θεανώ Φωτίου είναι μια ανεξάρτητη και ατίθαση προσωπικότητα, που δεν διστάζει να καθαρίσει φασολάκια ή να κόψει φρούτα χωρίς να μειώνεται στο ελάχιστο η (κριτική ή μη) προσοχή της στις δαιδαλώδεις πτυχές των ομιλιών που ακούει, ακόμη και στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ



Για τον κ. Αλέξη Τσίπρα τρέφει μια μητρική αγάπη με εκφάνσεις ακραίου προστατευτισμού. Το γεμάτο υπερηφάνεια και θαυμασμό βλέμμα της δεν αφήνει ουδεμία αμφιβολία περί αυτού

Διορισμένη επί χούντας

Πέρα από τις όποιες συμπάθειες ή αντιπάθειες, η αλήθεια είναι ότι η κυρία Φωτίου απασχολεί την επικαιρότητα κατά κανόνα όταν εμπλέκεται σε κάποια δημόσια -και συνήθως άγρια- αντιπαράθεση. Αλήστου μνήμης παραμένει το παρά λίγο ξεμάλλιασμά της με την πάλαι ποτέ βουλευτή της ΔΗΜ.ΑΡ. Μαρία Ρεπούση. Οι δύο κυρίες είχαν συγκρουστεί στη Βουλή πριν από περίπου τρία χρόνια με αφορμή μια ρύθμιση του υπουργείου Παιδείας που ευνοούσε την εξέλιξη μιας ορισμένης κατηγορίας πανεπιστημιακών δασκάλων. 

Η κυρία Φωτίου αποκάλεσε «αγράμματη» τη συνάδελφό της, ενώ η κυρία Ρεπούση υπενθύμισε, εις επήκοον πλήθους βουλευτών, ότι η κυρία Φωτίου είναι καθηγήτρια της Αρχιτεκτονικής χωρίς ποτέ να έχει κάνει διδακτορικό. Ομως, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο ή και παράλογο, αυτό είναι κάτι αδιαμφισβήτητο. Αλλά και νόμιμο, εφόσον ειδικά για την Αρχιτεκτονική, όπως και για τη Σχολή Καλών Τεχνών, ίσχυε ένα ειδικό καθεστώς αποδοχής διδασκόντων άνευ διδακτορικής διατριβής, με βάση μόνο το καλλιτεχνικό τους έργο. 

Η κυρία Φωτίου προσελήφθη το 1972 στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ως έμμισθη βοηθός στην έδρα της Κτιριολογίας και Συνθέσεων της Σχολής Aρχιτεκτόνων. Με τους δρακόντειους μηχανισμούς της χούντας να φράζουν την εισδοχή οποιουδήποτε έστω και απόμακρα - αριστερού παράγοντα στην ανώτατη εκπαίδευση, είναι ένα μικρό θαύμα το πώς η κυρία Φωτίου κατάφερε να παρακάμψει όλα τα εμπόδια, να αποκρύψει τους δεσμούς της με την Αριστερά και να ενταχθεί στο διδακτικό προσωπικό του ΕΜΠ. Μεσούσης της επταετίας, θα πρέπει ο μέντοράς της, ο διακεκριμένος αρχιτέκτων και καθηγητής Θουκυδίδης Βαλεντής, να κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να υποστηρίξει την πρόσληψη της προστατευομένης του. Γνώστης της πανεπιστημιακής κοινότητας εκείνης της εποχής λέει ότι «από τότε, το ’72, ήταν γνωστό ότι η Θεανώ Φωτίου ανήκε στην Αριστερά. Είχε κάποια σχέση με τον καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Γιάννη Λιάπη, ο οποίος είχε διατελέσει αντάρτης ΕΛΑΣίτης, με δράση στην Καισαριανή επί Δεκεμβριανών κ.λπ.».

Φυσικά, η Μεταπολίτευση έδωσε την ευκαιρία στην κυρία Φωτίου να επιδοθεί χωρίς περιορισμούς στη συνδικαλιστική και πολιτική της δραστηριότητα. Στρατεύθηκε στο ΚΚΕ Εσωτερικού και πρωτοστάτησε σε κάθε είδους κινητοποίηση του πανεπιστημιακού χώρου ενάντια στις προωθούμενες από τις εκάστοτε κυβερνήσεις μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία. Αποχές διαρκείας, καταλήψεις και διαδηλώσεις ήταν στο σταθερό «ρεπερτόριό» της. Ταυτόχρονα ακολουθούσε τις αλλεπάλληλες διασπάσεις της Αριστεράς συντασσόμενη με την πλευρά του Γιάννη Μπανιά και με συνοδοιπόρους κάποιους από τους σημερινούς πρωταγωνιστές της επί ΣΥΡΙΖΑ διακυβέρνησης, όπως τον κ. Νίκο Βούτση, τον κ. Νίκο Φίλη, τον κ. Σταύρο Κοντονή, τον κ. Αλέκο Φλαμπουράρη και τον κ. Πάνο Σκουρλέτη. Καταλήγοντας στην ΑΚΟΑ (Ανανεωτική Κομμουνιστική Οικολογική Αριστερά), ενσωματώθηκε πλήρως στον ΣΥΡΙΖΑ με τη διάλυση των συνιστωσών το καλοκαίρι του 2013. Η κυρία Φωτίου ανέκαθεν ήταν επίσης ενεργή στον επαγγελματικό συνδικαλισμό του αρχιτεκτονικού κλάδου, εννοείται πάντα με αριστερά σχήματα και με συντρόφους όπως η κυρία Ελένη Πορτάλιου. Η οποία όμως, αντίθετα από τη φίλη της που είναι σήμερα στέλεχος της κυβέρνησης, δεν στήριξε τη μνημονιακή μεταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ και αποχώρησε μαζί με τους υποστηρικτές του κ. Παναγιώτη Λαφαζάνη για να ενταχθεί στη ΛΑ.Ε.

Ακόμη και έως πολύ πρόσφατα η κυρία Φωτίου στήριζε με κάθε τρόπο την αντίσταση ενάντια σε κάθε απόπειρα τροποποίησης του θεσμικού πλαισίου στα ΑΕΙ. Χωρίς να διστάζει να φτάσει σε ακρότητες, υπέθαλψε συστηματικά το «σπάσιμο» των πρυτανικών συμβουλίων, προτάσσοντας τα στήθη της ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των φοιτητών στην αίθουσα όπου συνεδρίαζε η πρυτανεία, ιδιαίτερα επί Φορτσάκη. 

Το βιογραφικό της

Στο βιογραφικό της η κυρία Φωτίου δηλώνει «διαζευγμένη», εννοώντας ότι έχει χωρίσει από τον πατέρα του μοναχογιού της Βασίλη Ρίζου, ο οποίος είναι επίσης αρχιτέκτονας και συνεργάζεται με τη μητέρα του που φροντίζει να συμπεριλαμβάνει το γραφείο του στα μεγάλα έργα που κατά καιρούς αναλαμβάνει η ίδια ως μελετήτρια. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει βεβαίως το συγκρότημα «Κύκνος» στο Ναύπλιο, ένα σύμπλεγμα εμπορικών κτιρίων και κατοικιών στη θέση του παλαιού εργοστασίου κονσερβοποιίας, ιδιοκτησίας της οικογένειας Παπαντωνίου - Κρητικού, των προγόνων δηλαδή της κυρίας Γεωργίας Κρητικού, συζύγου του κ. Αντώνη Σαμαρά. Ο γιος της είναι επίσης υποστηρικτής του ΣΥΡΙΖΑ, έχει διακριτική αλλά σταθερή παρουσία στις συζητήσεις και τις ζυμώσεις των «ανώνυμων» συντρόφων και είναι θιασώτης της πιο «προεδρικής» εκδοχής του κόμματος, ακριβώς όπως και η μητέρα του. Με άλλα λόγια, τόσο η ίδια όσο και ο 39χρονος σήμερα γιος της είναι κατ' εξοχήν υποστηρικτές προσωπικά του κ. Τσίπρα. 

Κατ’ ουσίαν, όμως, η κυρία Φωτίου, ο γιος της, όπως και πολλά άλλα πρόσωπα ενός ευρύτερου κύκλου γύρω τους συνδέονται μεταξύ τους με διαφόρων ειδών δεσμούς, «οικογενειακούς» θα έλεγε κανείς, με την κυριολεκτική και της μεταφορική έννοια. Διότι είναι γνωστό τοις πάσι ότι επί χρόνια σύντροφος της κυρίας Φωτίου ήταν ο κ. Μάκης Σπαθής, επίσης καθηγητής στο ΕΜΠ, αντιπρύτανης για μια περίοδο, αλλά και πρωτεργάτης του αριστερού συνδικαλισμού στα ΑΕΙ. Καθ’ οδόν, ο κ. Σπαθής τοποθετήθηκε από τον κ. Αριστείδη Μπαλτά σε θέση γενικού γραμματέα στο υπουργείο Παιδείας κατά την πρώτη περίοδο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Ως εκ τούτου, ο κ. Σπαθής υπήρξε ο βασικός συντάκτης του περιβόητου «νόμου Μπαλτά», ο οποίος είχε προκαλέσει θύελλα αναταράξεων στην ελληνική κοινωνία με τις ριζικές -και εν μέρει ακατανόητες- ανατροπές που ευαγγελιζόταν.

Αξιολογητές της μεταπτυχιακής εργασίας του Αλέξη

Εάν ακολουθήσει κάποιος την αλληλουχία από τις «καραμπόλες» γύρω από την κυρία Φωτίου και τον κύκλο της, φτάνει ακόμη και έως τη διπλωματική εργασία του κ. Τσίπρα. Το 2002, ως μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Πολεοδομίας και Χωροταξίας, ο νυν πρωθυπουργός υπέβαλε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών μελέτη με τίτλο «Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης και η έντασή τους στην Ε.Ε και στην Ελλάδα. Εστίαση στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος». 

Την επάρκεια της εργασίας του κλήθηκαν να κρίνουν οι εξής τέσσερις πανεπιστημιακοί δάσκαλοι: Αριστείδης Μπαλτάς, νυν υπουργός Πολιτισμού, Μαρία Καραμεσίνη, καθηγήτρια Παντείου, στην οποία ανατέθηκε η διοίκηση του ΟΑΕΔ από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, Κωνσταντίνα Βαΐου, καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής με σημαντικό επιστημονικό έργο και πλήθος δημοσιεύσεων, υποψήφια βουλευτής και ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ, Σοφία Αυγερινού-Κολώνια, διαπρεπής καθηγήτρια Χωροταξίας στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ, η οποία πριν από τις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου συνυπέγραψε το κείμενο στήριξης στον ΣΥΡΙΖΑ μαζί με άλλους 219 πανεπιστημιακούς δασκάλους. Η δε συνάδελφος των προηγουμένων -και προφανώς σύντροφος ως προς την πολιτική στράτευση- κυρία Φωτίου, ενόσω ασκούσε το λειτούργημά της ως καθηγήτρια στο ΕΜΠ, αναλάμβανε την επιμέλεια της δημοσίευσης σε έναν τόμο των περιλήψεων από τις διατριβές των εξεχόντων φοιτητών κάθε ακαδημαϊκού έτους. Ενας τέτοιος ήταν το δίχως άλλο κι εκείνος ο χαμογελαστός απόφοιτος της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών με το πλούσιο συνδικαλιστικό βιογραφικό και το λαμπρό μέλλον. Ο οποίος, όταν θα έφτανε το πλήρωμα του χρόνου και θα γινόταν πρωθυπουργός, δεν θα ξεχνούσε όλους εκείνους, όπως η κυρία Φωτίου, που πίστεψαν σ’ αυτόν.