«Μαμά, δεν κάνω μπάνιο!»

Η μετάβαση στην εφηβεία προκαλεί αλλαγές στο σώμα, αλλά και στην προσωπική υγιεινή του παιδιού. Ισως να χρειάζεται χρόνο για να αποκτήσει νέες συνήθειες, όπως είναι το καθημερινό μπάνιο και η χρήση αποσμητικού. Μην υποτιμάτε την κατηγορία εφήβων που καταφεύγουν στην άρνηση ως αντίδραση σε άλλα προβλήματα και συγκρουσιακές καταστάσεις μέσα ή έξω από το σπίτι.

Ο Αλέξανδρος είναι 8 ετών και αρνείται πεισματικά να κάνει μπάνιο. Η μάχη με τους γονείς του είναι διαρκής και εξοντωτική. Με δυσκολία πλένει το πρόσωπό του, τα χέρια του και βουρτσίζει τα δόντια του. Μήπως κι εσείς ανήκετε στην κατηγορία των γονιών που προσπαθούν να κατανοήσουν τι ακριβώς συμβαίνει με τα παιδιά τους και πώς μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ατέλειωτες φωνές, τον θυμό και τις διαπραγματεύσεις επί διαπραγματεύσεων όταν φτάνει η ώρα του μπάνιου;

Είναι φυσιολογική αυτή η φάση; 

Είναι σημαντικό να αποκλειστεί από την αρχή ότι αυτή η άρνηση της προσωπικής υγιεινής είναι ένα σύμπτωμα που θα μπορούσε να συνδεθεί με κάποια διαταραχή, όπως η αγχώδης διαταραχή, η κατάθλιψη, η εναντιωματική διαταραχή, ή κάποιου άλλου είδους ψυχοπαθολογική κατάσταση. Εάν το παιδί σας παρουσιάζει και αλλαγές στη συμπεριφορά του και η γενική του διάθεση είναι διαφορετική, εάν επηρεάζει δηλαδή τις σχολικές του επιδόσεις και την κοινωνική του προσαρμογή, τότε είναι απαραίτητη η συνεργασία σας με τον κλινικό παιδοψυχολόγο προκειμένου να αποκλείσει κάποια υποβόσκουσα διαταραχή. Για την πλειονότητα των παιδιών αυτή η άρνηση είναι συχνή, παροδική και φυσικό επακόλουθο, ιδίως εκείνων που βρίσκονται στην εφηβεία. 

Ενα συχνό λάθος που κάνουν οι γονείς είναι να νιώθουν ενοχές γι’ αυτή την κατάσταση, θεωρώντας τους εαυτούς τους υπεύθυνους και ότι -άθελά τους- μετέδωσαν με ακατάλληλους χειρισμούς θέματα προσωπικής υγιεινής στα παιδιά τους.

Τις περισσότερες φορές, όμως, κάτι τέτοιο απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα. Το θέμα είναι απλό. Τα μικρά κυρίως παιδιά ασχολούνται με  πολύ πιο διασκεδαστικά πράγματα και δεν έχουν καμία απολύτως διάθεση να αποδέχονται με ευχαρίστηση βαρετές, καθημερινές τελετουργίες, ιδίως όταν αυτές σηματοδοτούν και την έναρξη της διαδικασίας του βραδινού τους ύπνου. Η διακοπή του παιχνιδιού, το γδύσιμο, που είναι συνυφασμένο με το κρύο, το βρέξιμο, το τσούξιμο από το σαπούνι στα μάτια τους, όλα αυτά φαντάζουν τρομακτικά και ανυπόφορα.

Πώς αντιδρούμε

Επικεντρωθείτε σε στόχους που μπορείτε να ελέγξετε και αποφύγετε την κλιμάκωση.
Δεν μπορείτε να πείτε ή να κάνετε κάτι με το ζόρι σε κάποιον άλλο, πόσο μάλλον στο παιδί σας, όταν δεν το θέλει. Ούτε είναι σωστό να το αποκαλείτε «βρωμιάρη/α» ή «γουρούνι» ή να χρησιμοποιείτε άλλα κοσμητικά επίθετα. Είναι πιο εποικοδομητικό να εστιάσετε στο πώς θα του παρέχετε τα κατάλληλα κίνητρα για να αποκτήσει υγιεινές συνήθειες.
Αν πρόκειται για μικρά παιδιά, μπορείτε να κατασκευάσετε έναν πίνακα επιβράβευσης καθημερινών δραστηριοτήτων σχετικά με θέματα υγιεινής (μπάνιο, λούσιμο, πλύσιμο δοντιών, προσώπου, χεριών) όπου θα λαμβάνουν κάποια γρήγορη και συνεπή ανταμοιβή, π.χ. ένα αυτοκόλλητο με ένα αστεράκι κ.ά., ενισχύοντας έτσι τη συμπεριφορά που θέλετε να επαναλάβουν - στην περίπτωσή μας να κάνει ντους.

Είναι πολύ σημαντικό το μπάνιο να γίνει μια ευχάριστη συνήθεια για το παιδί από νωρίς. Να αντιληφθεί δηλαδή την έννοια της ρουτίνας, αλλά ανώδυνα.

Ενα αφρόλουτρο με άρωμα φρούτων, ένα αστείο σφουγγάρι, τα αγαπημένα του πλαστικά παιχνίδια στην μπανιέρα, ένα αντιολισθητικό χαλάκι, ένα σκαμνάκι στον νιπτήρα για να πλένει τα δόντια του, μια μουσική οδοντόβουρτσα ή μια παιδική οδοντόκρεμα με υπέροχη γεύση μπορούν άνετα να το πείσουν ότι αυτό που κάνει είναι υπέροχο.

Μιλήστε με το παιδί σας

Σκεφτείτε τα προβλήματα που δημιουργούνται σε έναν έφηβο που εμφανίζει τέτοιου είδους συμπεριφορά. Η μετάβασή του στην εφηβεία είναι λογικό να προκαλεί αλλαγές στο σώμα του, αλλά και στην προσωπική υγιεινή του. Ισως ο έφηβος να χρειάζεται τον χρόνο του για να αποκτήσει νέες συνήθειες, όπως είναι το καθημερινό μπάνιο και η χρήση αποσμητικού. Από την άλλη, μην ξεχνάτε και την κατηγορία των εφήβων που καταφεύγουν σε αυτή τη συμπεριφορά -συγκρουσιακές καταστάσεις- ως αντίδραση σε άλλα προβλήματα διαφορετικής αιτιολογίας που μπορεί να  έχουν με τους γονείς τους. Σ’ αυτήν την περίπτωση, όσο τα πιέζετε άλλο τόσο αντιδρούν και αρνούνται να συνεργαστούν.

Αντιμέτωπος με τις συνέπειες

Οποια και αν είναι η ηλικία του θα πρέπει να μάθει να υφίσταται τις συνέπειες. Ενας έφηβος που μυρίζει άσχημα στο σχολείο είναι σίγουρο ότι θα υποστεί τις ειρωνείες και τον χλευασμό των συμμαθητών του, ίσως και την περιθωριοποίηση. Με ήρεμο και ρεαλιστικό τρόπο προετοιμάστε τον για τα αναπόφευκτα. Εφόσον εσείς έχετε πράξει αυτό που πρέπει απέναντί του, αφήστε τον να αποφασίσει. Ισως είναι ένα καλό μάθημα για το μέλλον. Απλώς να θυμάστε πάντα ότι τέτοια ευαίσθητα θέματα θα πρέπει να τα χειρίζεστε με λεπτότητα και διακριτικότητα.