Κλεώνη Μανουσάκη: Η ανατρεπτική κόρη του Μανούσου

Η 33χρονη κόρη του σκηνοθέτη Μανούσου Μανουσάκη κρεμιέται ανάποδα, χρησιμοποιεί το σώμα της ως πινέλο,
βάζει ανθρώπους να την ταΐσουν - και όλα αυτά για τις ανάγκες της τέχνης. Πόση εκκεντρικότητα κρύβεται άραγε ακόμη στο μυαλό της Κλεώνης Μανουσάκη; 

Από μικρή ήταν αντιδραστική και ανατρεπτική. Κυρίως αυτόνομη. Η μοναχοκόρη του σκηνοθέτη Μανούσου Μανουσάκη και της συζύγου του Μαρίας μεγάλωσε στο Πολύδροσο, σε ένα σπίτι όπου δέσποζαν μεγάλες βιβλιοθήκες. Στο σχολείο ήταν μέτρια μαθήτρια και αρκετά φασαριόζα. «Αλλαζα σχολεία. Πίστευα ότι δεν μου έδιναν την ελευθερία που αναζητούσα για να εκφραστώ. Δημοτικό πήγα στο Μοντεσσοριανό, Γυμνάσιο και την Α’ Τάξη του Λυκείου στη Σχολή Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, αλλά επειδή θεώρησα ότι με καταπίεζαν, συνέχισα στο δημόσιο λύκειο της περιοχής μου», ανακαλεί σήμερα και συνεχίζει: «Ημουν διαβολάκι. Πάντα ήθελα να κάνω το δικό μου. Δεν έβαζα νερό στο κρασί μου. Τσακωνόμουν, το έσκαγα από το μπαλκόνι για να βγω το βράδυ και έκανα διάφορες φάρσες στους γονείς μου. Εβαζα κέτσαπ στο στόμα μου, καθόμουν πεσμένη στο πάτωμα και το έπαιζα νεκρή ώστε να με βρει η μητέρα μου γυρνώντας από τη δουλειά. Την τρόμαζα πολύ…». Την εφηβεία της την πέρασε εξίσου αντιδραστικά.

Στα 16 της πήρε την απόφαση να γίνει χορτοφάγος, ενώ συνήθιζε να βάφει τα μαλλιά της μοβ και πράσινα. Σύχναζε μάλιστα τότε στα Εξάρχεια. «Ημουν αντιδραστική αλλά πάντα εντός ορίων. Με κοίταζαν περίεργα για την εμφάνισή μου και τον τρόπο ζωής μου. Αλλά είχα συγκεκριμένους φίλους - αυτούς που έχω μέχρι και σήμερα. Δεν με ενδιέφερε τι έλεγαν οι άλλοι, κάτι που ισχύει διαχρονικά στη ζωή μου», αναφέρει η 33χρονη σήμερα εικαστικός. Αναρωτιέμαι αν το γεγονός ότι μεγάλωσε σε έναν καλλιτεχνικό κύκλο, περιτριγυρισμένη από τον σκηνοθέτη πατέρα της αλλά και ηθοποιούς, της γέννησε την επιθυμία να ακολουθήσει και η ίδια τον δρόμο της υποκριτικής. «Δεν σου κρύβω ότι  απομυθοποίησα τον κόσμο αυτόν νωρίς. Οταν ήμουν στο δημοτικό έλεγα ότι θέλω να γίνω ηθοποιός. Μάλιστα, τότε ο πατέρας μου έκανε παιδικά θεατρικά και συμμετείχα. Ηταν και ένας τρόπος για να περνάμε χρόνο μαζί. Το 1985 συμμετείχα στο σίριαλ “Σκιάχτρα” και αργότερα έπαιξα σε ένα επεισόδιο στο “Τμήμα Ηθών”. Θεωρώ ότι ο πατέρας μου προσπάθησε να με μυήσει με τον τρόπο του ώστε να δω αν μου αρέσει η υποκριτική. Τελικά με βοήθησε να αντιληφθώ πως δεν μου άρεσε».

Η προχώ «αυτοεξορία» στη Νέα Υόρκη

Στα 18 της η Κλεώνη αποχωρίζεται την οικογενειακή εστία και φεύγει για σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών του Columbia College στο Σικάγο. «Ηταν αυτονόητο ότι θα πήγαινα για σπουδές στην Αμερική γιατί εκεί ήταν η οικογένεια της μητέρας μου. Αρχικά είχα αποφασίσει να σπουδάσω σχέδιο μόδας και γλυπτική. Στην πορεία άλλαξα γνώμη. Μου φάνηκε συντηρητικό το σχέδιο μόδας και αποφάσισα να πάω στις εγκαταστάσεις. Εγκατάσταση είναι μια μεγάλη σύνθεση αντικειμένων που εξελίσσονται μέσα στον χώρο. Δεν κάνεις έναν πίνακα ή ένα γλυπτό», εξηγεί. Το 2004 μετακομίζει στη Νέα Υόρκη όπου εντρυφά στην τέχνη της performance. Ακομπλεξάριστη και χωρίς φόβο, επιχειρεί την πρώτη performance της στη Νέα Υόρκη με τίτλο «Subway», το 2006. «Είχα στήσει ένα πλατό μέσα στο βαγόνι ενός τρένου και ήμουν η παρουσιάστρια. Ηθελα να δω τις αντιδράσεις των ανθρώπων, τις οποίες κατέγραφα με κάμερες.

Είχε πλάκα. Θυμάμαι υπήρξε έντονο το στοιχείο του φλερτ από τους άντρες και γενικά το δέχτηκαν πολύ καλά», αναπολεί σήμερα. Εν συνεχεία, έρχεται το «Feed me», πάλι το 2006. Η εκκολαπτόμενη εικαστικός τοποθετεί ένα τραπέζι στο Washington Square Park της Nέας Υόρκης και ζητάει από τους περαστικούς να την ταΐσουν. «Ηθελα να δω τι αντιδράσεις προκαλεί μια προσωπική πράξη όπως το τάισμα όταν το ζητάς από έναν άγνωστο. Υπήρξαν άνθρωποι που το βρήκαν προσβλητικό και απλώς με έβρισαν. Με εντυπωσίασε όμως όταν ένας άστεγος μου έδωσε το φαγητό του.




Μάλιστα εκείνη την ημέρα έτυχε να είναι του Αγίου Βαλεντίνου και ένας περαστικός με ταΐσε με πέταλα από τριαντάφυλλο». Λίγο αργότερα έρχεται η συνεργασία της με τον Ρίτσαρντ Φόρμαν. Η ίδια αναλαμβάνει να μας τον συστήσει. «Ο Φόρμαν θεωρείται μια avant garde περσόνα του νεοϋορκέζικου θεάτρου. Είναι και ο ιδρυτής του Οntological Theater. Αυτός ήταν που διεύρυνε ακόμη περισσότερο τους ορίζοντές μου». Κατόπιν η Κλεώνη βρίσκεται να διδάσκει video art στο New Υork University για έξι μήνες. Παράλληλα συμμετέχει σε ομαδικά projects, όπως μια πελώρια συλλογική εγκατάσταση στην περιοχή του Μανχάταν, για την οποία μου μιλά: «Μου αρέσει να ζωγραφίζω σε εφημερίδες γιατί η υφή είναι μοναδική. Επίσης, πίσω από αυτό που έχεις ζωγραφίσει υπάρχει ένα άλλο σκηνικό, μια άλλη ιστορία». Tα χρόνια που έζησε στη Νέα Υόρκη δεν ήταν εύκολα. Δυσκολεύτηκε αλλά δεν το έβαλε κάτω. Παρ’ όλα αυτά δεν ένιωθε «γειωμένη» με την πόλη, όπως χαρακτηριστικά λέει. Ετσι, αποφασίζει να περιπλανηθεί για έναν χρόνο στη Βόρεια Αμερική και τελικά να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Η γιόγκα, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και η ανατρεπτική έκθεση

Η Κλεώνη θυμάται ακόμη τα λόγια της μητέρας της, πως δηλαδή μετά τις σπουδές της πρέπει να εξασφαλίζει μόνη της τα προς το ζην. Αναρωτιέμαι και τη ρωτώ αν μέσω της τέχνης της μπορεί να επιβιώσει. «Υπάρχουν άνθρωποι που είναι πολύ πετυχημένοι και ζουν από αυτό. Δεν ξέρω αν μπορείς όμως να ζήσεις με αυτό στην Ελλάδα. Κάνω τρεις δουλειές. Προετοιμάζω παιδιά που θέλουν να φύγουν στο εξωτερικό φτιάχνοντάς τους portfolio. Δουλεύω με παιδιά με ειδικές ανάγκες, τα οποία βοηθώ με χειροτεχνίες και σκηνικά για τα θεατρικά τους στο κέντρο “Αλμα” στον Αλιμο και, τέλος, διδάσκω γιόγκα». Τη διακόπτω για να μάθω πώς μπήκε η γιόγκα στη ζωή της. «Ο παππούς μου έκανε γιόγκα όταν δεν τη γνωρίζαμε στην Ελλάδα», μου απαντά και συνεχίζει: «Υπήρχε ένα βιβλίο γιόγκα στο σπίτι που είχα διαβάσει μικρή. Στο πανεπιστήμιο δε στην Αμερική έκανα και μαθήματα. Το 2007 πήγα ένα ταξίδι στις Ινδίες όπου έμαθα ακόμη περισσότερα». Στα 30 της μάλιστα έκανε ένα δώρο στον εαυτό της, μια επαγγελματική εκπαίδευση ως δασκάλα γιόγκα. Οταν επέστρεψε στην Ελλάδα βρήκε δουλειά αμέσως ως εκπαιδεύτρια γιόγκα, επάγγελμα που εξασκεί ως σήμερα.





Οσο για τον εικαστικό εαυτό της;  Πριν από μόλις δύο μήνες πραγματοποίησε μια performance στα πάτρια εδάφη με τον τίτλο «3 Γραμμές». Η Κλεώνη Μανουσάκη πήρε τον ρόλο του πινέλου καλλιγραφίας, και όντας κρεμασμένη ανάποδα και αιωρούμενη από το ταβάνι ο θεατής προσκαλούνταν να ζωγραφίσει με τα μαλλιά της που απλώνονταν ως το πάτωμα. «Είχα κρεμαστεί ανάποδα από μια άσπρη κορδέλα και ο κόσμος με χρησιμοποίησε σαν πινέλο. Δεν σου κρύβω ότι οι γονείς μου και οι φίλοι των γονιών μου φρίκαραν. Ο μπαμπάς μου ήθελε να φύγει. Ηταν πολύ πιο δύσκολο απ’ ό,τι φανταζόμουν. Το θέμα ήταν το τι θα συμβεί στον χώρο παρά το τι θα δημιουργηθεί κάτω στο χαρτί». «Δεν θεωρείς ότι είναι λίγο προχωρημένο;» τη ρωτάω, για να πάρω μια μάλλον δυναμική απάντηση: «Σίγουρα είναι κάτι προχωρημένο. Κάποιοι φίλοι μου είπαν ότι είμαι εντελώς τρελή, αλλά για μένα είναι μια ιδέα που πρέπει να εκφράσω και πρέπει να βγει», μου λέει. Διερωτώμαι ωστόσο γιατί -για αρχή τουλάχιστον- δεν κάνει κάτι πιο συμβατό που θα της αποφέρει και κέρδη; «Για μένα είναι μια ιδέα που πρέπει να εκφράσω. Είμαστε στο 2013. Γιατί να μιλάμε μόνο για ζωγραφική και γλυπτική; Στην τέχνη εξερευνάς. Ο σκοπός της δεν είναι εμπορικός. Και σε τρεις δουλειές μπορώ να δουλέψω αρκεί να κάνω τέχνη χωρίς συμβιβασμούς. Πάντως δεν θεωρώ ότι “υπάρχω” σε αυτό που λέμε χώρο της τέχνης. Από τις γκαλερί έχω αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες. Αλλοι μου λένε ότι κάνω μεγάλες δουλειές, άλλοι μου ζητούν να εξελίξω πράγματα που δεν με ενδιαφέρουν. Παίζω ανεξάρτητα και η ζωή συνεχίζεται. Μου αρκεί που η δουλειά μου εξελίσσεται», καταλήγει η 33χρονη εικαστικός.