Η αλήθεια για τις διαγνωστικές εξετάσεις: Γιατί κινδύνεψαν να κοπούν τεστ Παπ και μαστογραφίες

Οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη συνταγογράφηση εξετάσεων αποτελούν βασικό πυλώνα κάθε συστήματος υγείας -υπαγορεύονται από την ιατρική βιβλιογραφία, διαμορφώνουν το πλαίσιο εντός του οποίου κινείται επιστημονικά ο γιατρός και δεν είναι υποχρεωτικές.

Στην Ελλάδα η κατάρτισή τους μετατράπηκε σε χαρακτηριστικό παράδειγμα «άρπα-κόλλα» -επιβεβλημένης από το μνημόνιο- μεταρρύθμισης στο χώρο της υγείας. Αντί για τον στόχο της αυτορρύθμισης και του ελέγχου των γιατρών, ώστε να περιοριστεί η συνεχώς διογκούμενη δαπάνη των εξετάσεων, επιτεύχθηκε η... απορρύθμιση των ασφαλισμένων, που προσπαθούν να καταλάβουν τι τελικά ισχύει και ποια εξέταση μπορούν να κάνουν.

Αίφνης, μια σειρά προληπτικών εξετάσεων όπως το τεστ Παπ, η μαστογραφία, η εξέταση PSA για τον καρκίνο του προστάτη και άλλες βρέθηκαν να μονοπωλούν αρνητικά την επικαιρότητα και να προκαλούν αγωνία και φόβο σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες ότι θα μείνουν χωρίς διαγνωστικά όπλα απέναντι σε τρεις συχνότατους τύπους καρκίνου.

Υπουργείο Υγείας, επιστημονικοί φορείς, γιατροί, ιδιώτες πάροχοι της υγείας,  όλοι όσοι αποτελούν κρίκους της υγειονομικής αλυσίδας έχουν συμφωνήσει επανειλημμένα ότι οι κανόνες για τη συνταγογράφηση εξετάσεων είναι κάτι παραπάνω από αναγκαίοι.

Μάλιστα, τον περασμένο χειμώνα είχε ανακοινωθεί με τις δέουσες τυμπανοκρουσίες η συνεργασία του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ) με την αντίστοιχη διεύθυνση του ΕΟΠΥΥ για τη χάραξη του «οδικού χάρτη» των εξετάσεων.

Στους κόλπους των Ελλήνων  γιατρών είναι κοινό μυστικό ότι κανόνες δεν υπάρχουν και ότι στην καθημερινή πρακτική το αν ο γιατρός καταχραστεί ή όχι την «ελευθερία» συνταγογράφησης, επαφίεται μόνο στη δεοντολογία και το ήθος του.

Τα δε στοιχεία του ΕΟΠΥΥ για τον αριθμό των παραπεμπτικών με εξετάσεις που συνταγογραφούν κάθε μήνα οι γιατροί είναι αποκαλυπτικά: εκδίδονται περισσότερα από 10 εκατομμύρια παραπεμπτικά τον μήνα για εξετάσεις.

Με copy paste από αλλοδαπές επιστημονικές ενώσεις καταρτίστηκαν οι οδηγίες

Ωστόσο, η έκδοση της υπουργικής απόφασης με την οποία τέθηκε το πλαίσιο εντός του οποίου μπορούν να κινηθούν οι γιατροί δεν έτυχε της αναμενόμενης αναγνώρισης. Απεναντίας, διατάραξε τις σχέσεις ηγεσίας υπουργείου και διοίκησης ΕΟΠΥΥ, με τις δύο πλευρές να χρεώνουν η μία στην άλλη την ελλειμματική διαχείριση ενός τόσο μείζονος θέματος, με επιπτώσεις στη δαπάνη, στη δημόσια υγεία, στην ιατρική κοινότητα και στους ασφαλισμένους.

Οι εκπρόσωποι των γιατρών που συνταγογραφούν τις συγκεκριμένες εξετάσεις ήταν επίσης αρνητικοί -επικαλούνταν κυρίως ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν διαθέσιμα αρχεία νεοπλασιών και μητρώα ασθενών που να επιτρέπουν την ασφαλή χάραξη των κατευθυντήριων οδηγιών για τους Ελληνες πολίτες, κάτι που ισχύει στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες.

Η -σωστή, επιστημονική- επισήμανση ωστόσο δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τους αρμόδιους του υπουργείου Υγείας και του ΕΟΠΥΥ. Κάλεσαν μεν τους επιστημονικούς φορείς σε συνεργασία, αλλά υπό την πίεση του χρόνου και της δαπάνης που είχε ξεφύγει το α' εξάμηνο του έτους κατά 150 εκατ. ευρώ δεν δίστασαν να εντάξουν στην υπουργική απόφαση, κάνοντας copy paste τις κατευθυντήριες οδηγίες επιστημονικών φορέων από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη για 30 βασικές διαγνωστικές εξετάσεις.

Επικοινωνιακό έλλειμμα του υπουργείου Υγείας

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες αφιερώθηκε πολύς χρόνος και πολλή συζήτηση στο υπουργείο, στη Βουλή, στα ΜΜΕ, για τις οδηγίες και τη συνταγογράφηση των εξετάσεων. Πλην όμως, η σύγχυση για τον κόσμο, για τους ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ δεν διαλύθηκε.

Κάνοντας αυτοκριτική για λογαριασμό της ηγεσίας του υπουργείου η κυρία Κατερίνα Παπακώστα δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «επικοινωνιακή αποτυχία»  τη διαχείριση του θέματος με το τεστ Παπ και τις μαστογραφίες.

«Το τεστ Παπ θα γίνεται όπως γινόταν και δεν θα αλλάξει τίποτα», αποσαφήνισε όψιμα η υφυπουργός Υγείας την περασμένη Τετάρτη, προσθέτοντας ότι «δεν είμαστε τόσο καλοί στην επικοινωνία, όπως πρέπει να ομολογήσω, διότι ενώ το υπουργείο Υγείας είναι ένα σύγχρονο υπουργείο που θέλει να εξασφαλίσει την υγεία των πολιτών και την πρόληψη, κάτι που γίνεται με κατευθυντήριες οδηγίες, αυτό δεν κατάφερε να το επικοινωνήσει».

Προληπτικές εξετάσεις Tι προβλέπει ο κανονισμός του ΕΟΠΥΥ και τι συστήνει το υπουργείο Υγείας

Σύμφωνα με τον ισχύοντα Ενιαίο Κανονισμό Παροχών Υγείας (ΕΚΠΥ) του ΕΟΠΥΥ στους ασφαλισμένους του Οργανισμού παρέχεται, στο πλαίσιο της προληπτικής ιατρικής, υποχρεωτικά και χωρίς συμμετοχή μια σειρά από εξετάσεις, μεταξύ των οποίων μαστογραφίας, τεστ Παπ και τεστ PSA για τον προστάτη. Οι ίδιες ακριβώς παροχές σε εξετάσεις προβλέπονται στο προσχέδιο του αναθεωρημένου ΕΚΠΥ που έχει αναρτηθεί για διαβούλευση στην ιστοσελίδα του Οργανισμού.

- Για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού ορίζεται ως εξέταση η μαστογραφία. Συνταγογραφείται και αποζημιώνεται σε όλες τις γυναίκες ηλικίας από 40 έως 50 ετών κάθε δύο χρόνια και στις γυναίκες άνω των 50 ετών κάθε χρόνο. Κάθε χρόνο δικαιολογείται επίσης στις γυναίκες άνω των 35 ετών, εφόσον οι τελευταίες ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου και υπάρχει παραπομπή ειδικού γιατρού για την εξέταση.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες του υπουργείου Υγείας στους γιατρούς, σε ό,τι αφορά τη μαστογραφία, τείνουν να είναι πιο ελαστικές, καθώς η εξέταση δικαιολογείται στις γυναίκες κάθε χρόνο. Θέτουν όμως περιορισμούς στα υπερηχογραφήματα μαστού και στις μαγνητικές τομογραφίες μαστού -τα πρώτα δικαιολογούνται σε περίπτωση ανάγκης ακριβούς διάγνωσης μεταξύ κύστης και συμπαγούς όγκου.

Η μαγνητική τομογραφία μαστού δικαιολογείται μόνο σε γυναίκες που ανήκουν σε  ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως σε όσες έχει διαπιστωθεί η μετάλλαξη στα ένοχα γονίδια για την ανάπτυξη καρκίνου BRCA-1 και BRCA-2 ή στην περίπτωση που έχουν εντοπιστεί παθολογικά ευρήματα και χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. Ενδείκνυνται επίσης σε ασθενείς ηλικίας 10 έως 30 ετών που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία θώρακος.

- Το τεστ Παπ τίθεται ως διαγνωστικό μέσο για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει το τεστ Παπ κάθε χρόνο σε όλες τις γυναίκες, χωρίς ηλικιακό περιορισμό από την έναρξη της σεξουαλικά ενεργούς ζωής.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες του υπουργείου Υγείας διαφοροποιούν σημαντικά το εύρος του προληπτικού ελέγχου στον γυναικείο πληθυσμό. Σύμφωνα με αυτές, το τεστ Παπ ενδείκνυται κυρίως για γυναίκες ηλικίας 21 έως 65 ετών με συχνότητα μία φορά ανά τριετία. Επίσης ενδείκνυται ο επανέλεγχος σε κάθε γυναίκα με προηγούμενη τραχηλική ενδοεπιθηλιακή δυσπλασία CIN2, CIN3 ή αδενοκαρκίνωμα in situ, και  χωρίς περιορισμό ηλικίας για διάστημα τουλάχιστον 20 χρόνων.

- Για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη, προβλέπεται από τον ΕΟΠΥΥ το τεστ PSA κάθε δύο χρόνια για τους ασφαλισμένους ηλικίας άνω των 50 ετών και κάθε χρόνο σε άνδρες ηλικίας άνω των 60 ετών.

Και στην περίπτωση του καρκίνου του προστάτη η υπουργική απόφαση επικαλείται για τις κατευθυντήριες οδηγίες που δίνει στους γιατρούς αμερικανικές επιστημονικές ενώσεις.

Συγκεκριμένα, δικαιολογείται το τεστ PSA κάθε χρόνο σε άνδρες άνω των 50 και επιπλέον σε άνδρες άνω των 45 ετών εφόσον έχουν πατέρα ή αδελφό που έχει εκδηλώσει καρκίνο του προστάτη σε ηλικία κάτω των 65, καθώς και σε άνδρες άνω των 40, εφόσον έχουν πολλούς συγγενείς με καρκίνο του προστάτη.

Εάν η τιμή της PSA είναι αυξημένη, τότε δικαιολογείται επανάληψη όσο συχνά απαιτείται εφόσον το ζητεί ειδικός ουρολόγος.