Γιώργος Μπόμπολας: «Στη ζωή μου δεν υπήρξε μάχη που να μην την έδωσα»
Ο άνθρωπος πίσω από τον πανίσχυρο άνδρα που αποτέλεσε μεγάλο κεφάλαιο της οικονομικής, πολιτικής, επιχειρηματικής και εκδοτικής ιστορία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας
Είναι Ιούνιος του 2017. Λίγες ημέρες πριν, οι τράπεζες έχουν καταγγείλει τα δάνεια της εταιρείας «Πήγασος» οδηγώντας στο άδοξο τέλος μια ιστορική εκδοτική αυτοκρατορία.
Ο εμπνευστής και δημιουργός της, Γιώργος Μπόμπολας, βρίσκεται διαρκώς στο γραφείο του, στον δεύτερο όροφο του τεράστιου κτιρίου στη Μεταμόρφωση Χαλανδρίου, όπου στεγάζονταν η ναυαρχίδα της εταιρείας, η εφημερίδα «Έθνος», αλλά και η «Ημερησία» και ιστοσελίδες και σειρά περιοδικών. Αναστατωμένος, και χωρίς και να έχει απευθείας ενημέρωση για τα τεκταινόμενα, καθώς οι δίαυλοι επικοινωνίας με τον πρωτότοκο γιο του, Φώτη Μπόμπολα, στον οποίο έχει παραδώσει τα σκήπτρα της διοίκησης, έχουν κοπεί από καιρό, βλέπει να γκρεμίζονται, μπροστά στα μάτια του, όσα ο ίδιος έχτισε.
Όταν, κάποια στιγμή, οι απελπισμένοι από τις εξελίξεις εργαζόμενοι τον ρωτούν αν θεωρεί πως αξίζει τον κόπο να κρατήσουν ανοιχτή την εφημερίδα δουλεύοντας απλήρωτοι, μέχρι να αναλάβει ο νέος ιδιοκτήτης που θα προκύψει από τον επερχόμενο πλειστηριασμό, εκείνος, αφού πρώτα τούς δηλώνει τη στήριξή του, απαντά με νόημα: «Εγώ, πάντως, στη ζωή μου, δεν υπήρξε μάχη που να μην την έδωσα!»
Η παραπάνω φράση χαρακτηρίζει απόλυτα την προσωπικότητα και τον πολυτάραχο βίο του ανθρώπου που αποτέλεσε τεράστιο κεφάλαιο στην οικονομική, πολιτική, επιχειρηματική και εκδοτική ιστορία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και έφυγε, στα 94 του χρόνια, μετά από επέμβαση στο πόδι στην οποία υπεβλήθη, πριν από λίγες ημέρες. Υπήρξε μέχρι το τέλος της ζωής του ενεργός και απολύτως διαυγής και δεν χρειάστηκε να έρθει αντιμέτωπος με τον μεγαλύτερο φόβο του που ήταν η ακινησία. «Δεν θέλω να μού συμβεί κάτι τέτοιο, θέλω να φύγω όρθιος» εξομολογούνταν σε ανθρώπους του στενού του περιβάλλοντος.
Κλείσιμο
Διαχρονικά, άλλωστε, ο Γιώργος Μπόμπολας υπήρξε ταυτισμένος με την εικόνα ενός άνδρα ισχυρού, αγέρωχου, σκληρού που τίποτα και κανείς δεν μπορούσε να τον λυγίσει. Κι ήταν πράγματι αυτή η μία από τις πλευρές της πολυσύνθετης προσωπικότητάς του. Η ίδια η ζωή, εξάλλου, τον ανάγκασε, να αποκτήσει αντοχές προκειμένου να επιβιώσει στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής όταν, 14 μόλις ετών, φυλακίστηκε γιατί έγραφε συνθήματα υπέρ της αντίστασης και αντιμετώπισε την απειλή της εκτέλεσης, πείνασε στην εξορία που οδηγήθηκε μαζί με την οικογένειά του, κόπηκε από το υπουργείο Δημοσίων Έργων όπου επιθυμούσε να εργαστεί ως πτυχιούχος πολιτικός μηχανικός του Πολυτεχνείου λόγω αριστερών πολιτικών φρονημάτων.
Εκείνος όμως επέλεξε να μετατρέψει τα εμπόδια σε ευκαιρίες και να πορευτεί δυναμικά, όχι σε έναν αλλά σε διαφορετικούς χώρους, καταφέροντας, μάλιστα, να ανοίξει νέους δρόμους και να ηγηθεί σε αυτούς επί δεκαετίες ολόκληρες. Στις κατασκευές, μέσα από τις οποίες έχτισε την οικονομική αυτοκρατορία του, με όχημα τον «Άκτωρα», και στις εκδόσεις, μέσω του «Έθνους», της πρώτης έγχρωμης ταμπλόιντ ελληνικής εφημερίδας, στους κόλπους της οποίας γαλουχήθηκαν πολλές δημοσιογραφικές γενιές, και μεταγενέστερα του τηλεοπτικού σταθμού Mega. Η κατά καιρούς λειτουργία των δύο αυτών εκ διαμέτρου αντίθετων από τη φύση τους τομέων ως συγκοινωνούντων δοχείων οδήγησε σε αυτό που ονομάστηκε διαπλοκή. Ο Γιώργος Μπόμπολας, παρόλα αυτά, δήλωνε σταθερά εκδότης.
Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι είχε επιλέξει να διατηρεί το μόνιμο «στρατηγείο» του στις κτηριακές εγκαταστάσεις του «Πήγασου». Ήταν εκεί, καθημερινά, από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ – δεν έφευγε πρωτοσέλιδο χωρίς να δώσει την έγκρισή του - δυναμικά παρών σε όλα τα γεγονότα, ρυθμιστής των εξελίξεων, δυνατός παίχτης στην διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού, σκληρός αντίπαλος σε όσους επιχειρούσαν να τον πλήξουν. Όπως την περίοδο εκείνη, στα τέλη του 2004, όταν πιεζόμενος ασφυκτικά από τον νόμο περί βασικού μετόχου, βρήκε τελικά τρόπο να παραμείνει στο τιμόνι του εκδοτικού του δημιουργήματος. Εκείνο το βράδυ, κι ενώ οι πληροφορίες ήθελαν να έχει συναφθεί συμφωνία για την πώληση της εταιρείας, ο Γιώργος Μπόμπολας δεν πήρε το ασανσέρ φεύγοντας από το γραφείο του, όπως έκανε πάντα. Κατέβηκε, σκυφτός και σκεπτικός, τους δύο ορόφους από τα σκαλιά. Το επόμενο πρωί κατέφθασαν τα νέα: Ο «Πήγασος δεν πωλείται».
Ο άνθρωπος πίσω από τον ισχυρό άνδρα
Υπήρχε όμως και η άλλη, η ανθρώπινη πλευρά του Γιώργου Μπόμπολα, την οποία γνώρισαν και εκτίμησαν όσοι βρέθηκαν κοντά του. Βασικό στοιχείο αυτής της άλλης πλευράς ήταν η διαχρονική ευγένειά του την οποία διατηρούσε πάντα, ανεξαρτήτως από το ποιον είχε απέναντί του. Χαιρετούσε όλους όσους συναντούσε καθημερινά στο κτίριο του «Πήγασου», μέχρι και τον τελευταίο εργάτη. Υπήρξε για δεκαετίες εξαιρετικός εργοδότης, όχι μόνον εκπληρώνοντας τις οικονομικές του υποχρεώσεις απέναντι στους εργαζόμενους του αλλά, κυρίως, δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση οικογενειακή στο πλαίσιο της οποίας ο ένας στήριζε τον άλλο τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά, όταν χρειαζόταν. Ήταν πάντα διατεθειμένος να συνδράμει στην αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας ή άλλων σοβαρών εμποδίων που κατά καιρούς μπορεί να προέκυπταν σε κάποιον εργαζόμενο.
Στις δημόσιες συναντήσεις του ήταν ευγενής αλλά συγκρατημένος, επιδίωκε, όμως, και απολάμβανε ιδιαίτερα τις προσωπικές συζητήσεις που γίνονταν στο γραφείο του, οι οποίες ξεκινούσαν με αφορμή ένα επαγγελματικό ζήτημα και κατέληγαν, συνήθως, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων για την πολιτική, τη δημοσιογραφία, την κοινωνία και την ποίηση που ο ίδιος αγαπούσε πολύ, αλλά και σε λεπτομερείς διηγήσεις ιστοριών από τη ζωή του που έμοιαζε με μυθιστόρημα.
Ο συνομιλητής του δεν μπορούσε να μην εντυπωσιαστεί από τις πλούσιες γνώσεις του, την βαθιά καλλιέργειά του αλλά και από εκείνη την παλιάς κοπής -υπό εξαφάνιση πλέον- ευγένειά του την οποία είχε έναν μαγικό τρόπο να διατηρεί ακόμη στις στιγμές έντασης και διαφωνίας. Ήταν, επίσης, ένας άνθρωπος δίκαιος που δεν δίσταζε να ζητήσει συγγνώμη αν αισθανόταν πως, άθελά του ή πάνω στην ένταση της στιγμής, αδίκησε κάποιον. Και αυτό, το τελευταίο στοιχείο, αποτελούσε ένα ακόμη δείγμα της ευφυίας του.
Ένα μεγάλο παράπονο είχαν από εκείνον όσοι εργαζόμενοι έμειναν στον «Πήγασο» μέχρι το τέλος. Το ότι δεν φρόντισε ώστε να πληρωθούν οι αποζημιώσεις τους. Υποχρέωση, βεβαίως, την οποία όφειλε να έχει εκπληρώσει ο Φώτης Μπόμπολας καθώς εκείνος ήταν ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας και δικές του ήταν οι επιλογές που οδήγησαν στην πτώχευση και στο κλείσιμο του ιστορικού εκδοτικού συγκροτήματος το οποίο πέρασε, εν συνεχεία, στα χέρια του Ιβάν Σαββίδη για να χαράξει μια σχεδόν προδιαγεγραμμένη, φθίνουσα πορεία που οδήγησε στο οριστικό λουκέτο της εφημερίδας «ΈΘΝΟΣ».
Οι σχέσεις πατέρα-γιου ήταν τεταμένες πολύ καιρό πριν το οριστικό ναυάγιο. Ο Φώτης Μπόμπολας έκανε ότι μπορούσε προκειμένου να αποκλείσει τον πατέρα του από κάθε συμμετοχή στις αποφάσεις για το παρόν και το μέλλον της επιχείρισης και ενώ η οικονομική κρίση είχε ήδη χτυπήσει την πόρτα της. Παρόλα αυτά ο πατριάρχης της οικογένειας, που μέσα σε λίγα χρόνια βίωσε δύο μεγάλες απώλειες, τον θάνατο της συζύγου του Άννας και το τραγικό δυστύχημα του συζύγου της κόρης του, Μαρίας, παρέμενε εκεί, παρών, προσπαθώντας να δώσει λύσεις.
Η απόφαση του Φώτη Μπόμπολα να αλλάξει την πολιτική γραμμή της εφημερίδας υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, τον βρήκε κάθετα αντίθετο. Δεν εισακούστηκε όμως ούτε αυτή τη φορά. Ακόμη κι όταν έγινε ορατό το αδιέξοδο με τις πιστώτριες τράπεζες να καταγγέλλουν τα υπέρογκα δάνεια της εταιρείας ο Γιώργος Μπόμπολας έκανε μια τελευταία, απέλπιδα προσπάθεια να τη σώσει. «Άφησέ με να το χειριστώ, μπορώ να αναστρέψω στην κατάσταση» είπε στον γιο του ο οποίος, αποφασισμένος να απαλλαγεί από τις υποχρεώσεις ενός ρόλου που ποτέ δεν του άρεσε, και μάλιστα χωρίς να έχει καμία προσωπική οικονομική επίπτωση, τού απάντησε: «Μην διανοηθείς να ανακατευτείς...». Και κάπως έτσι έφθασε η στιγμή που ο Γιώργος Μπόμπολας είδε την αυτοκρατορία που έχτισε να γκρεμίζεται μπροστά τα μάτια του…
Η ταραγμένη σχέση με τον πρωτότοκο γιο του Φώτη, ήταν για εκείνον μια ανοιχτή πληγή; «Τι τού έχω κάνει και με εκδικείται έτσι;» διερωτόταν συχνά προσπαθώντας να ανιχνεύσει τη βαθύτερη αιτία της διαχρονικής έντασης που υπέβοσκε ανάμεσά τους και οδηγούσε, κατά καιρούς, σε μεγάλες, δυνατές εκρήξεις. Παρόλα αυτά, έκανε ό,τι μπορούσε για να τον στηρίξει, τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά, όπως και τα άλλα του δύο παιδιά, τη Μαρία και τον Λεωνίδα και τα πολυαγαπημένα εγγόνια του.
Όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το γραφείο του στη Μεταμόρφωση Χαλανδρίου, εγκαταστάθηκε στο κτίριο της «Ελλάκτωρ», στο τιμόνι της οποίας βρισκόταν, από το 1999, ο μικρότερος γιος του, Λεωνίδας Μπόμπολας . Όχι όμως για πολύ. Το καλοκαίρι του 2018 και αυτή πανίσχυρη κατασκευαστική εταιρεία φεύγει από τα χέρια της οικογένειας και ο Γιώργος Μπόμπολας βρίσκεται εκεί και βλέπει να χάνεται και το δεύτερο μεγάλο δημιούργημά του.
Το άντεξε κι αυτό το χτύπημα, η υγεία του, παρόλα αυτά, λόγω και του προχωρημένου της ηλικίας του, είχε πλέον επιβαρυνθεί πολύ. Εκείνος όμως δεν το έβαζε κάτω. Όσο αισθανόταν πως είχε ακόμη δυνάμεις συνέχιζε να δίνει τις μάχες του και να κερδίζει. Μέχρι πριν λίγες ώρες που έκανε πράξη τους στίχους του αγαπημένου του ποιήματος, του «Απολείπειν θεός Αντώνιον» του Καβάφη, που συνήθιζε να απαγγέλει συχνά - πυκνά με νόημα: «Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ', ακουσθεί αόρατος θίασος να περνά με μουσικές εξαίσιες, με φωνές - την τύχη σου πού ενδίδει πια, τα έργα σου που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου πού βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις. Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος, αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια πού φεύγει...»
