Dude, πού είναι τα χάπια μου;

«Αυτό που είναι νεκρό, δεν μπορεί να πεθάνει». Όχι, δεν αναστήθηκε ο Θίον Γκρέιτζοϊ από το «Game of Thrones». Αλλά κάπου, σε μια κωμόπολη της Αμερικής, ορδές από ζόμπι βγαίνουν από τους τάφους και ψάχνουν τα πράγματα που κάποτε αγαπούσαν: ένα φλιτζάνι καφέ, μπουκάλια Chardonnay, καλωδιακή τηλεόραση και χάπια Xanax. Όχι, «Οι νεκροί δεν πεθαίνουν» (από την επόμενη Πέμπτη 18/7 στις αίθουσες) ποτέ στο σύμπαν του Τζιμ Τζάρμους, αλλά συνεχίζουν να καταναλώνουν και να καταναλώνουν μέχρι τελικής πτώσης.

(Δεν) είμαστε όλοι ζόμπι

Είναι πάρα πολύ δύσκολο να μην εντυπωσιαστεί κανείς από το καταπληκτικό, και ατελείωτο, καστ της ταινίας: Το πρωταγωνιστικό τρίο αποτελείται από τους Μπιλ Μάρεϊ, Άνταμ Ντράιβερ και Κλόι Σεβινί, ενώ γύρω τους σουλατσάρουν οι Τίλντα Σουίντον, Ίγκυ Ποπ, Στιβ Μπουσέμι, Τομ Γουέιτς, RZA, Σελίνα Γκόμες, Ντάνι Γκλόβερ, Κέιλεμπ Λάντρι Τζόουνς και Κάρολ Κέιν. Οι Μάρεϊ-Ντράιβερ-Σεβινί υποδύονται τους τρεις μοναδικούς αστυνομικούς του Σέντερβιλ, οι οποίοι πρέπει να αναλάβουν δράση όταν οι απέθαντοι κατακλύζουν τη μικρή τους πόλη.

Ο Τζάρμους είχε πρωτοσκεφτεί την ιδέα να κάνει μια ταινία με ζόμπι προτού ακόμα κάνει το «Πάτερσον» με τον Άνταμ Ντράιβερ. Ήταν όταν γύριζε το ντοκιμαντέρ του για τον Ίγκυ Ποπ και τους Stooges («Gimme Danger») που ο Τζάρμους πρόσεξε κάτι «ζόμπι» με κινητά στο χέρι να περπατούν στους δρόμους του Μαϊάμι: αφηρημένοι πεζοί που υπνοβατούσαν διασχίζοντας πεζοδρόμια. Η εικόνα αυτή εντυπώθηκε στο μυαλό του σκηνοθέτη και την ανέπτυξε στο σενάριό του: τι θα γινόταν αν οι νεκροί επέστρεφαν στη ζωή λαχταρώντας τα πράγματα που τους απορροφούσαν όταν ήταν εν ζωή;

Η ιδέα έγινε ξαφνικά πρόκληση για τον Τζάρμους όταν ανακάλυψε πως είχαν κυκλοφορήσει γύρω στις 55 ταινίες ή σειρές με ζόμπι – μέσα στο 2014 μόνο! «Ενώ οι βρικόλακες είναι γοητευτικά πλάσματα, τα ζόμπι όντας υπάνθρωποι δεν είναι τόσο ενδιαφέροντα», λέει ο Τζάρμους. «Κάθε ιστορία με ζόμπι όμως έχει μεταφορικό χαρακτήρα γιατί αποτυπώνει τον ανθρώπινο κομφορμισμό ή κάποια άλλη ανθρώπινη τάση – περιπλανώμενες υπάρξεις χωρίς ψυχές».

«Όλες οι ταινίες με ζόμπι έχουν να κάνουν με τους ανθρώπους γι’ αυτό τις αγαπάμε», λέει η Τίλντα Σουίντον, σταθερή συνεργάτης του Τζάρμους. Η αγαπημένη ηθοποιός υποδύεται την Ζέλντα Γουίνστον, μια κοσμετολόγο σε νεκροτομείο με βαριά σκοτσέζικη προφορά και μια εντυπωσιακή συλλογή από σπαθιά σαμουράι. «Μιλάνε για την καταστροφή, για το πως όλοι νιώθουμε λες και είμαστε στα πρόθυρα κι ότι δεν μπορεί να χειροτερέψει, αλλά μετά χειροτερεύει. Γι’ αυτό υπάρχουν οι ταινίες τρόμου, και όσοι από μας τις αγαπάμε είναι γι’ αυτόν το λόγο. Είναι καλό για μας να φανταζόμαστε τους νεκροζώντανους και μετά να ξυπνάμε το πρωί και να θυμόμαστε ότι ήταν μόνο μια ταινία, ή ένα κακό όνειρο».

Ήταν στο «Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί» με την Σουίντον και τον Τομ Χίντλστον, στο οποίο ο Τζάρμους είχε φυτέψει, εν αγνοία του τότε ακόμα, τον σπόρο για το «Οι νεκροί δεν πεθαίνουν». Σε μια σκηνή που οι δυο πρωταγωνιστές μιλάνε για τα ζόμπι, αναφέρουν το πώς δεν έχουν συναίσθηση για το τι συμβαίνει γύρω τους. «Και δες πόσο αναίσθητος είναι ο κόσμος σήμερα, στην πλειοψηφία του, για το επικείμενο τέλος του», λέει ο Τζάρμους στο Rolling Stone. «Είναι θλιβερό και εξοργιστικό».

«Υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι σήμερα που μπορεί κανείς να ζει χωρίς να είναι αλήθεια ζωντανός», συμπληρώνει η Σουίντον, η οποία είχε δηλώσει ότι είχε μυριστεί από παλιά πως ο Τζάρμους θα κάνει ταινία με ζόμπι. «Θυμάμαι ότι στο “Μόνο οι εραστές θα μείνουν ζωντανοί” είχαμε ζόμπι. Εμφανίζονται ζόμπι. Και όταν τα είδα σκέφτηκα “ω, είμαι σίγουρη ότι ο Τζιμ κάποτε θα κάνει μία ταινία με ζόμπι”. Και να ‘μαστε!»

«Νύχτα των ζωντανών νεκρών», αγάπη μου

Το παράδοξο είναι πως ο Τζάρμους δεν έχει κάποια ιδιαίτερη λατρεία στις ταινίες με ζόμπι. Προτιμά τους βρικόλακες. Αλλά ξεχωρίζει μερικές από το σωρό. Μία απ’ αυτές είναι το «White Zombie», για πολλούς η πρώτη ταινία με ζόμπι στην ιστορία του κινηματογράφου. Εκεί, ο Μπέλα Λουγκόζι υποδύεται έναν μάγο βουντού, ο οποίος μεταμορφώνει μια νεαρή κοπέλα σε νεκροζώντανη. Ο σκηνοθέτης έχει μια αδυναμία επίσης για το «Περπάτησα με ένα ζόμπι», την καλτ ταινία του Ζακ Τουρνέρ από το 1943, με τα ζόμπι-σκλάβους σε ένα νησί της Καραϊβικής, οι οποίοι δεν έχουν τη δύναμη της θέλησης να κάνουν κάτι για τον εαυτό τους.

Μεγάλη έμπνευση όμως άντλησε από τη θρυλική «Νύχτα των ζωντανών νεκρών» (1968) του Τζορτζ Ρομέρο. Για τους φαν της ταινίας (και του είδους), η ταινία του Τζάρμους είναι γεμάτη από αναφορές και νεύματα στο έπος τρόμου του Ρομέρο που έχει επηρεάσει έκτοτε αμέτρητους σκηνοθέτες ως μια σοκαριστική κοινωνικο-πολιτική αλληγορία (η οποία μπορεί να διαβαστεί ποικιλοτρόπως).

«”Η νύχτα των ζωντανών νεκρών” είναι μια εξαιρετική ταινία που έγινε με μηδαμινά μέσα. Τη μνημονεύουμε με πολλές μικρές λεπτομέρειες κι αναφορές που θα αναγνωρίσει ένας προσεχτικός θεατής», λέει ο Τζάρμους, αναφέροντας για παράδειγμα το αμάξι Pontiac Le Mans του 1968, που εδώ το οδηγεί η Σελίνα Γκόμες και είναι ακριβώς το ίδιο με εκείνο που είχε χρησιμοποιήσει ο Ρομέρο. «Στην ταινία μας, όπως και στην ταινία του Ρομέρο, αλλά και στο σίκουέλ της, την “Αυγή των ζωντανών νεκρών”, τα ζόμπι επιστρέφουν στα μέρη και τα πράγματα με τα οποία ήταν παθιασμένα όταν ήταν εν ζωή. Προσπαθούν να βρουν εκείνο το ένα πράγμα στο οποίο ήταν προσκολλημένοι. Με ιντρίγκαρε η ιδέα των αναστημένων ανθρώπων που συμπεριφέρονται σαν μονοκύτταροι οργανισμοί που θρέφονται κανιβαλιστικά με σάρκα ή μυαλά, αλλά δεν έχουν καμία άλλη βούληση πέρα απ’ αυτό».

Ελπίδα για το μέλλον

Μαζί με τους συνήθεις υπόπτους στο σύμπαν του Τζάρμους, από τον Μπιλ Μάρεϊ και τον Στιβ Μπουσέμι ως τον RZA και τον Τομ Γουέιτς, εμφανίζονται και νέα πρόσωπα αυτή τη φορά. Πιο δημοφιλής απ’ όλες, η ποπ σταρ/ηθοποιός Σελίνα Γκόμες, στο ρόλο μιας ταξιδιώτισσας, η οποία φτάνει στο Σέντερβιλ ακριβώς τη στιγμή της αποκάλυψης. Ο Τζάρμους δηλώνει μεγάλος φαν της μουσικής της Γκόμες, αποκαλύπτοντας πως αγαπά το τραγούδι της Bad Liar («ένα αδιαμφισβήτητα δεξιοτεχνικό, πρωτοποραικό ποπ κομμάτι».

«Είχα φανταστεί μια ομάδα από νέους, όμορφους ανθρώπους που κάνουν road trip και καταλήγουν κατά τύχη στο Σέντερβιλ», θυμάται ο Τζάρμους. «Ήθελα να συμπεριλάβω διαφορετικές γενιές στην ταινία και η Σελίνα με τους συνταξιδιώτες της εκπροσωπούν την 20-κάτι γενιά».

Ενώ η Γκόμες και οι φίλοι της συμβολίζουν την ελευθερία και την ανεμελιά, ένα άλλο τρίο χαρακτήρων (οι πρωτοεμφανιζόμενοι Μάγια Ντέλμοντ, Ταλίγια Γουίτακερ και Τζάχι Γουίνστον) στέκεται στον αντίποδα. Πρόκειται για ανήλικους φυλακισμένους που είναι παγιδευμένοι μέσα στο κέντρο κράτησης του Σέντερβιλ και βλέπουν στην τηλεόραση τα τεκταινόμενα.

«Αγαπώ τους εφήβους και συμπάσχω μαζί τους», σημειώνει ο Τζάρμους. «Οι νέοι μας έχουν καθοδηγήσει πολιτιστικά με τη μουσική, το στιλ ή την αισθητική τους, είτε πρόκειται για τη Μέρι Σέλι και τον Φράνκενστάιν της, τα μισά έργα του Μότσαρτ, ή την ποίηση του Ρεμπό. Οι έφηβοι συνήθως περνάνε δύσκολα, οπότε ήθελα να βάλω αυτούς τους τρεις εφήβους σε ένα κρατητήριο. Δεν τους βλέπουμε ποτέ να γίνονται ζόμπι – για μένα αντιπροσωπεύουν την ελπίδα για το μέλλον».

«Ενθουσιάστηκα όταν διάβασα το σενάριο, γιατί ήταν πολύ αστείο», λέει από την πλευρά του ο Μπιλ Μάρεϊ. «Δεν ήξερα ότι ο Τζιμ μπορούσε να γράψει κωμωδία σ’ αυτό το καλούπι. Έχοντας ήδη εμφανιστεί στην καλύτερη, κατά τη γνώμη μου, ταινία με ζόμπι όλων των εποχών, το “Zombieland”, φοβήθηκα μήπως τυποποιηθώ. Ίσως το όνομά μου γίνει συνώνυμο με τις ταινίες ζόμπι!»

Ο Τζάρμους ρώτησε τη Σουίντον τι ρόλο ήθελε να παίξει. «Του είπα πως θέλω να παίξω αυτή τη μακιγιέζ νεκρών που κάπως τα έχει χαμένα γιατί, όπως λέει κι ο τίτλος, οι νεκροί δεν πεθαίνουν», λέει η Σουίντον. «Του το πρότεινα και 18 μήνες μετά μου έστειλε το σενάριο».

Τύχη βουνό

Η ταινία έγινε κάπως βιαστικά, και ο ίδιος ο Τζάρμους παραδέχτηκε ότι τα πράγματα κύλησαν πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα ήθελε. Παρ’ όλ’ αυτά, το «Οι νεκροί δεν πεθαίνουν» προβλήθηκε στις Κάνες – είναι η τέταρτη φορά που ο Τζάρμους πηγαίνει με ταινία του στο Φεστιβάλ. Ανάμεσα στις προηγούμενες, ήταν το double-bill του 2016, «Πάτερσον» και «Gimme Danger», και παλιότερα τα «Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί», «Ghost Dog: Ο τρόπος των σαμουράι» και «Πέρα από τον παράδεισο».

Παρά τις χλιαρές κριτικές που έχει λάβει για την ταινία, ο Τζάρμους κρατάει τη γνωστή ψυχραιμία του. «Κοιτάξτε, έκανα ό,τι μπορούσα», είπε στη συνέντευξη Τύπου της ταινίας. «Δεν ξέρω αν κατάφερα να κάνω μία καλή ταινία. Μπορεί να έκανα μια ανόητη ταινία. Αλλά είχα ξανά την τύχη και την ευκαιρία να δουλέψω με τους ανθρώπους που αγαπώ. Ηθοποιούς που υπήρξαν πιστοί συνεργάτες μου μέσα στα χρόνια, όπως τον Μπιλ και την Τίλντα και τον Στιβ και τον Ανταμ. Και νέα παιδιά που γνώρισα τώρα. Για αυτό αισθάνομαι υπερτυχερός. Και τόσο μα τόσο χαρούμενος που είμαι εδώ μαζί τους....»