Δέκα βιβλία που ξεχώρισαν το 2014

Αρκετοί είναι οι νέοι τίτλοι, παρά την οικονομική κρίση, που κυκλοφόρησαν το 2014 και απασχόλησαν το αναγνωστικό κοινό. Επιλέξαμε δέκα από αυτούς που για διαφορετικούς λόγους ξεχώρησαν. Σημαντικοί συγγραφείς της ξένης λογοτεχνίας που επανήλθαν, εκδόσεις κλασσικων έργων που μεταφράστηκαν για πρώτη φορά και πρωτοεμφανιζόμενοι δημιουργοί δίνουν το στίγμα των παρακάτω επιλογών.

Η γιορτή της ασημαντότητας, Μίλαν Κούντερα/ Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Κλείσιμο

Να φωτίζεις τα σοβαρότερα προβλήματα και ταυτόχρονα να μη γράφεις ούτε μία σοβαρή φράση, να γοητεύεσαι από την πραγματικότητα του σημερινού κόσμου και ταυτόχρονα να αποφεύγεις κάθε ρεαλισμό, αυτό είναι η Γιορτή της ασημαντότητας. Όποιος γνωρίζει τα προηγούμενα βιβλία του Κούντερα ξέρει ότι δεν είναι διόλου απροσδόκητη η συνήθειά του να ενσωματώνει σ ένα μυθιστόρημα ένα "ασόβαρο" κομμάτι. Σε αρκετά κεφάλαια της Αθανασίας ο Γκαίτε με τον Χεμινγουέι περπατούν μαζί, φλυαρούν και διασκεδάζουν. Και στη Βραδύτητα η Βέρα, η γυναίκα του συγγραφέα, λέει στον άντρα της: 

"Συχνά μου έλεγες πως θες να γράψεις κάποτε ένα μυθιστόρημα όπου καμία λέξη δεν θα είναι σοβαρή... σε προειδοποιώ: φυλάξου: καραδοκούν οι εχθροί σου". 

Όμως ο Κούντερα, αντί να φυλαχτεί, πραγματοποιεί επιτέλους στο ακέραιο το παλιό αισθητικό όραμά του, σ αυτό το μυθιστόρημα που μπορεί κανείς να το δει και σαν θαυμαστή σύνοψη ολόκληρου του έργου του. 

Παράξενη σύνοψη. Παράξενος επίλογος. Παράξενο γέλιο, που το εμπνέει η εποχή μας, που είναι κωμική επειδή έχασε κάθε αίσθηση του χιούμορ. Τι άλλο μπορεί να πει κανείς; Τίποτα... Διαβάστε! 

Η Αγρύπνια των Φίννεγκαν, Τζέημς Τζόυς/ Εκδόσεις Κάκτος

Η Αγρύπνια των Φίννεγκαν είναι ένας τρόπος να βλέπουμε, με του "μυαλού το μάτι", τον άπειρο "χαόκοσμο". Ο ιδανικός αναγνώστης της Αγρύπνιας "πάσχει από ιδανική αϋπνία". Κανένα άλλο μείζον λογοτεχνικό έργο από την εποχή του Μεσαίωνα δεν έχει τη φήμη ότι είναι πιο δύσκολο για τον αναγνώστη. Όμως, όταν αυτός μπορέσει έστω και να κρυφοκοιτάξει, μέσα από τη γλώσσα, τον κόσμο (κόσμημα) της Αγρύπνιας, τον "χαόκοσμό" της, θα γοητευθεί από τα χρώματα, τον ρυθμό και τα αινίγματα, τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις των ηρώων. Θα πέσει στο δόκανο της αέναης επιστροφής στο βιβλίο. Γιατί κάθε επιστροφή φωτίζει με άλλο φως τα πρόσωπα και τους χαρακτήρες. Ο δρόμος της ανάγνωσης οδηγεί τον αναγνώστη στην ιλαροτραγωδία των ανθρώπων και του κόσμου μας, στις περιπέτειες της γνώσης και της γραφής, του Λόγου και της γλώσσας, διηγημένες σε μια νέα, ακατάληπτη για τους αμύητους, γλώσσα. Μια γλώσσα, όμως, γεμάτη σημασίες.

Κι αν μπερδεμένη τη βρήκες την Αγρύπνια, αναγνώστη, αυτή δεν σε γέλασε, κι ας σε περιγέλασε. Όμως "σ έδωσε το ωραίο ταξίδι. Χωρίς αυτή δεν θα βγαινες στο δρόμο". Λοιπόν, μετά την περιπέτεια της ανάγνωσης του βιβλίου, "ποιοτελοπαντωνειναιτονομάσου: "whateveryournameis" (Αγρύπνια των Φίννεγκαν, Τόμ. Β, 515.15), αναγνώστη; Αγρυπνοαναγνωστοσυγγραφέας!

Ο εκατοντάχρονος που πήδηξε από το παράθυρο και εξαφανίστηκε, Γιουνας Γιούνασον/ Εκδόσεις Ψυχογιός

Ένας εκατοντάχρονος στα χνάρια του Φόρεστ Γκαμπ –εάν ο Γκαμπ ήταν ειδικός στα εκρηκτικά και τιμούσε υπέρ του δέοντος τη βότκα– αποφασίζει ότι ποτέ δεν είναι αργά για να κάνεις μια καινούργια αρχή…

Μέσα στην ησυχία της κάμαράς του, στο γηροκομείο, ο Άλαν Κάρλσον περιμένει ένα πάρτι που εύχεται να μην άρχιζε ποτέ. Πρόκειται για το πάρτι των εκατοστών γενεθλίων του. Ο δήμαρχος και οι δημοτικοί σύμβουλοι θα είναι παρόντες. Οι δημοσιογράφοι από τα τοπικά μέσα ενημέρωσης θα είναι επίσης παρόντες. Ο Άλαν, όμως, αποφασίζει να είναι απών.Έτσι, βάζει τις παντόφλες του και το σκάει από το παράθυρο. Έχοντας κάνει τη μεγάλη έξοδο, θα ζήσει μιαν απίθανη περιπέτεια η οποία θα τον φέρει αντιμέτωπο με διάφορους εγκληματίες, μια βαλίτσα γεμάτη μετρητά, κάμποσους ανίκανους αστυνομικούς και έναν ελέφαντα. Για οποιονδήποτε άλλο, αυτή η περιπέτεια θα ήταν μοναδική. Όχι όμως για τον Άλαν που έχει ένα συγκλονιστικό παρελθόν, αφού έχει μοιραστεί γεύματα –και πολλά περισσότερα– με τον Στάλιν, τον Τσόρτσιλ, τον Μάο, τον Φράνκο, τον Τρούμαν και τον ντε Γκολ, έχοντας διαδραματίσει ένα ρόλο-κλειδί σε μερικές από τις κορυφαίες στιγμές του 20ού αιώνα.
Ένα ξεκαρδιστικά αστείο και βαθύτατα ανθρώπινο μυθιστόρημα για το ταπεινό μεγαλείο της κάθε μέρας και την ομορφιά του να ζεις με πάθος ακόμα και όταν ο κόσμος πάει να σε πείσει ότι όλα είναι απελπιστικά άσχημα.

Τίτλοι τέλους, Πέτρος Μάρκαρης/ Εκδόσεις Γαβριηλίδη

Ένας Έλληνας από τη Γερμανία, ο Αντρέας Μακρίδης, αυτοκτονεί στο διαμέρισμά του. Η αστυνομία δεν έχει καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για αυτοκτονία. Ωστόσο, δύο μέρες μετά, η Γερμανική Πρεσβεία στην Αθήνα παίρνει ένα σημείωμα, το οποίο ισχυρίζεται πως ο Μακρίδης δολοφονήθηκε. Το σημείωμα υπογράφουν «οι Έλληνες του 50». Στην αρχή όλοι το θεωρούν ως ένα κακόγουστο αστείο, εκτός από τον αστυνόμο Χαρίτο. Όταν «οι Έλληνες του 50» αρχίζουν να δολοφονούν, τότε οι υποψίες του Χαρίτου επαληθεύονται.

Ποιοι είναι αυτοί «οι Έλληνες του 50», που σήμερα θα πρέπει να κοντεύουν τα ενενήντα;
Ο Χαρίτος προσπαθεί να λύσει το μυστήριο σε μια Αθήνα υπό κατάρρευση, ενώ, την ίδια στιγμή, η Κατερίνα, η κόρη του, δέχεται επίθεση των χρυσαυγιτών, που τη στέλνει στο νοσοκομείο.

Το "Τίτλοι Τέλους" είναι ο επίλογος της «Τριλογίας της Κρίσεως».

Senna: Το πνεύμα της ταχύτητας, Βασίλης Τσακίρογλου/ Εκδόσεις Key Books

Στις 350 σελίδες του βιβλίου περιλαμβάνονται κεφάλαια για τη ζωή, τους αγώνες και το μοιραίο δυστύχημα του Βραζιλιάνου πρωταθλητή Formula 1, Ayrton Senna. Πέρα από την εξιστόρηση του βίου του, η ιδιαιτερότητα του «Senna: Το Πνεύμα της Ταχύτητας», είναι ότι αναζητά απαντήσεις στα ερωτηματικά και κατά το δυνατόν προτείνει λύσεις στα αινίγματα που περιβάλλουν τη ζωή και το θάνατο του Senna. Στο πλαίσιο αυτό, ο συγγραφέας, Βασίλης Τσακίρογλου, έχει αξιοποιήσει πηγές κάθε είδους από την Ευρώπη και τη Βραζιλία, ενώ στο βιβλίο έχουν ενσωματωθεί πρωτότυπες συνεντεύξεις με ανθρώπους-κλειδιά για την κατανόηση της προσωπικότητας του Senna, καθώς και μια σπάνια απευθείας συζήτηση του συγγραφέα με τον Ιταλό εισαγγελέα που χειρίστηκε την υπόθεση του δυστυχήματος του Ayrton Senna, στην Ίμολα, την Πρωτομαγιά του 1994. Εδώ και 20 χρόνια «Senna» δεν είναι ένα πρόσωπο αλλά μια απώλεια, μια νοσταλγία και μια οδυνηρή έλλειψη προσωποποιημένη με τα χαρακτηριστικά του: το μελαγχολικό βλέμμα, το κίτρινο κράνος, τα φθαρμένα γάντια, η βραζιλιάνικη σημαία που ανεμίζει μέσα από το κόκπιτ, η κραυγή στον τερματισμό, ένα έπαθλο που υψώνεται με υπερπροσπάθεια στο βάθρο της νίκης. Ο Ayrton Senna είναι ο άγγελος της νοσταλγίας, του βραζιλιάνικου «σαουντάτζι» (saudade). Το «Senna: Το Πνεύμα της Ταχύτητας» αποπειράται να αναλύσει τον ήρωα και το φαινομένο, ανατέμνοντας ταυτόχρονα την αφόρητη νοσταλγία, την αδιανόητη απουσία ενός ξεχωριστού ανθρώπου, του μεγαλύτερου αστέρα που ανέδειξε ποτέ η Φόρμουλα 1, μιας προσωπικότητας πολύ πιο σημαντικής από το ίδιο το σπορ.

Μάρτυς μου ο Θεός, Μάκης Τσίτας/ Εκδόσεις Κιλχλη

Ο αφηγητής της ιστορίας- ένας τυπικός αντιήρωας της εποχής μας, άνθρωπος απλός, που δεν επιθυμεί παρά να ζήσει με αξιοπρέπεια- έχοντας βρεθεί στα πενήντα του χωρίς δουλειά και με υγεία κλονισμένη, εξιστορεί τα πάθη που υφίσταται, από την παιδική του ηλικία, στην αναμέτρησή του με τη σκληρή πραγματικότητα. Όλοι- οι γυναίκες που συναντά, οι εργοδότες του, ακόμη και η ίδια η οικογένειά του- τον προδίδουν, ενώ γύρω του διαγράφεται η εικόνα μιας κοινωνίας που, παρά την επιφανειακή ευμάρεια, βυθίζεται στην παρακμή.
Μέσα από τον χειμαρρώδη μονόλογό του, παρακολουθούμε τον αγώνα του να σταθεί όρθιος· οπλισμένος με χιούμορ, με φαντασία και με μια ιδιαίτερη λεκτική ευφορία, δημιουργεί ψηφίδα ψηφίδα έναν δικό του κόσμο.

Ισορροπώντας ανάμεσα στο κωμικό και το δραματικό, ανάμεσα στο ζωτικό ψεύδος και την αλήθεια, ο ήρωας του Μάκη Τσίτα αποκτά καθολικότερες διαστάσεις ως σύμβολο του ανθρώπου που, εξαιτίας της αγαθότητάς του, αντιμετωπίζει από κάθε πλευρά την εχθρότητα και τον κυνισμό. Συγχρόνως, με τη σχεδόν παιδική αθωότητά του, γίνεται ο καθρέφτης που αντανακλά το εκτρωματικό είδωλο της ίδιας αυτής κοινωνίας η οποία τον εκβάλλει από τους κόλπους της. 

Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο, Ισίδωρος Ζουργός/ Εκδόσεις Πατάκη

Το μυθιστόρημα Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο είναι η ανοιχτή παλάμη ενός χεριού που ακουμπάει στον χάρτη της Ευρώπης του 17ου αιώνα, ενώ κάθε δάχτυλο της αφήγησης δείχνει και σε διαφορετικό σημείο του ορίζοντα. Η Αγγλία του Νεύτωνα και της Βασιλικής Εταιρείας, το ανεξίθρησκο Άμστερνταμ των εμπόρων, η παγωμένη Πετρούπολη του τσάρου μεταρρυθμιστή, η Βενετία της μάσκας. Ο καρπός του χεριού αγγίζει την οθωμανική απεραντοσύνη, τη Θεσσαλονίκη, την Κωνσταντινούπολη και τον Χάνδακα, τα όρια της Ευρώπης.Ο Ματίας Αλμοσίνο, κρυπτοεβραίος στη Βασιλεία της Ελβετίας, διασχίζει από τρυφερή ηλικία τη Respublica Cristiana, τη χριστιανική επικράτεια, ορφανός με τον τρόπο του Ντίκενς και δέσμιος της θεοκρατικής καταδυνάστευσης της εποχής του. Κτίζει την ενηλικίωσή του μέσα από περιπέτειες καθώς αλλάζει μάσκες θρησκευτικής και φυλετικής ταυτότητας, διχασμένος σχεδόν ως το τέλος από το μέγα διακύβευμα που εγκαινιάζει ο αιώνας του: τη γέννηση του επιστημονικού λόγου και την ανάφλεξη του ορθολογισμού απέναντι στη νοσταλγία του θαύματος και στις πιο ακραίες μεσσιανικές προσδοκίες. Ο Σπινόζα κι απέναντί του οι πιο μισαλλόδοξες συγκρούσεις, ο Ντεκάρτ και ο Σαμπετάι Σεβί, το σύμπαν με τα μάτια της νέας επιστήμης ως καλοκουρδισμένη μηχανή και αντίκρυ η αναμονή του τέλους του κόσμου στα 1666 μ.Χ.Το μυθιστόρημα εξιστορεί τη ζωή ενός προικισμένου ανθρώπου, γιατρού και πολυπράγμονα στοχαστή, που δρασκελίζει χώρες, γλώσσες, πολιτισμούς, που περιπλανιέται σε ανθρώπους και ιδέες. Ένα βιβλίο για την ιστορία της ιατρικής και της Ευρώπης, ένα χρονικό της νοσταλγίας του Θεού και της συνάντησης των θρησκειών, ένα οδοιπορικό στη μελαγχολία, στην αναζήτηση της φιλοσοφικής καταφυγής, στον άλλο άνθρωπο και στο πρόσωπό του.Οι τόποι των ταξιδιών αλλάζουν ραγδαία σε μια πλούσια σκηνογραφία: μια διάβαση στις Άλπεις, η Βενετία της παροικίας των Εβραίων και των Γραικών, η Θεσσαλονίκη του Σαμπετάι Σεβί, η Πάντοβα και το φημισμένο της πανεπιστήμιο, το Τζάντε, η πτώση του Χάνδακα, η Κωνσταντινούπολη των θαυμάτων, το Λονδίνο της νέας επιστήμης, τόποι της Γερμανίας, οι ρουμανικές χώρες των ορθόδοξων ηγεμόνων, η επικράτεια του Μεγάλου Πέτρου με τις στέπες και τα ξε- χειλισμένα ποτάμια και τέλος ένα όρος που το είπανε άγιο.
Όλα είναι σκηνές από τη διάρκεια μιας ζωής, σκηνές μόνο, γιατί ακόμη και το μυθιστόρημα αδυνατεί να αναπαραστήσει τον ανθρώπινο βίο στην ολότητά του.

Εκ του πατρός εκπορευόμενοι, Ανδρέας Μπελεγρής/ Εκδόσεις Ιανός

Σ’ ένα χωριό της Μεσογείου, ένας πατέρας δολοφονείται από τον έναν εκ των διδύµων γιων του. Οι αυτόπτες µάρτυρες της δολοφονίας δεν µπορούν να αναγνωρίσουν ποιος από τους δύο έπραξε το έγκληµα, καθώς πρόκειται για οµοζυγωτικούς διδύµους, σχεδόν κλώνους. Τα δύο αδέλφια εξαφανίζονται και το έγκληµα απασχολεί τα ΜΜΕ της χώρας. Όταν συλλαµβάνονται, παραδίδουν στην Αστυνοµία ένα σηµείωµα του πατέρα τους που ζητά να µη διωχθεί ο γιος του. Ένας δημοσιογράφος, έξι χρόνια µετά το έγκληµα, συναντά τους πρωταγωνιστές και τους φίλους τους, που κάποιοι από αυτούς είναι και δικοί του φίλοι. Πού αρχίζει και πού τελειώνει το δέσιµο των δύο αδελφών; Ποιος πραγµατικά αποφάσισε τον φόνο; Ένα θύµα µπορεί να γίνει µετά θάνατον θύτης;

Αξέχαστοι καιροί, Λευτέρης Αλεξίου, Εισαγωγή - Σχόλια Νίκος Χρυσός/ Εκδόσεις Καστανιώτη

Σαν ήμουνα μικρός, άκουα κάποτε τις γυναίκες του σπιτιού να μου δηγιένται για φαντάσματα. Μα το σπίτι μας δεν ήταν για τέτοια. Δεν ήταν οι γονιοί μου σαν τους άλλους γονιούς. Είχαν έργο να καθαρίζουν απ’ αυτά τα κακά σπέρματα την ψυχή μου. Κατάληξα να γίνω τρανός αρνητής των κάθε λογής φαντασμάτων. Όμως ο καιρός ήρθε να με πείσει για τ’ αντίθετο. Σήμερα δεν πιστεύω μόνο, πως υπάρχουν φαντάσματα, παρά και, πως δεν υπάρχει τίποτ’ άλλο παρά τέτοια!

Ηράκλειο του Μεσοπολέμου. Μια συντροφιά νέων καλλιτεχνών και διανοουμένων ακροβατεί μεταξύ δόξας και ήττας. Ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Τάκης Καλμούχος, ο Βελισσάριος Φρέρης, ο Κώστας Σφακιανάκης και άλλοι γίνονται οι «κρυφοί» πρωταγωνιστές μιας εκ βαθέων εξομολόγησης. Σημαντικός λόγιος της εποχής, ο Λευτέρης Αλεξίου, αδελφός της Έλλης Αλεξίου και της Γαλάτειας Καζαντζάκη, στη δύση της ζωής του συνθέτει την αναπαράσταση μιας απουσίας, αναμετράται με τις αγωνίες και τους φόβους του, καταγράφει αθησαύριστα περιστατικά της μακρόχρονης φιλίας του με τον Νίκο Καζαντζάκη σ’ ένα μυθιστορηματικό χρονικό προσδοκιών και διαψεύσεων. Ένα συγκινητικό ντοκουμέντο σε νέα έκδοση, με εισαγωγή και εμπεριστατωμένα σχόλια του Νίκου Χρυσού, που αποκρυπτογραφούν το κείμενο, τους ήρωες και την εποχή τους.

Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα, Τόμας Πικετύ/ Εκδόσεις Πόλις

Το "Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα" ανανεώνει τη σύγχρονη οικονομική σκέψη και τις προοπτικές της, με τον ίδιο τρόπο που το ομότιτλο έργο του Καρλ Μαρξ το είχε κάνει τον 19ο αιώνα. Ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε αρχικά από τη μείωση των ανισοτήτων. Οι πόλεμοι προκάλεσαν μια χωρίς προηγούμενο ανακατανομή του συσσωρευμένου πλούτου. Η ανάπτυξη, όμως, σε συνθήκες ειρήνης οδήγησε στην αύξηση των ανισοτήτων, καθώς η απόδοση του κεφαλαίου είναι μεγαλύτερη από τον ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης. Ταυτόχρονα, ένα νέο φαινόμενο επιτείνει τις ανισότητες: η εκτόξευση, πέρα από κάθε λογική, των αμοιβών της ελίτ των μάνατζερ. Επιπροσθέτως, οι μεγάλες περιουσίες εξασφαλίζουν τόσο υψηλότερες αποδόσεις όσο μεγαλύτερη είναι η αρχική συσσώρευση πλούτου. Το αποτέλεσμα είναι μια συνεχής διεύρυνση των ανισοτήτων, που ξαναφέρνει τον κόσμο μας στο ακραίο σημείο που βρισκόταν πριν ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι αρχές της αξιοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης υποχωρούν.

Ο Πικετύ δεν περιορίζεται στην επιστημονική περιγραφή, αλλά επιχειρεί μια μείζονα πολιτική παρέμβαση. Η απάντησή του διατυπώνεται με μαχητική ενάργεια: χρειάζεται διεθνής συνεργασία για την επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου στο κεφάλαιο. Αυτό αποτελεί επείγουσα ανάγκη, καθώς η αύξηση των ανισοτήτων συνιστά άμεση απειλή για τη δημοκρατία. Με την οξυδέρκεια, τον όγκο των δεδομένων, την εμβρίθεια και την ιστορική του εμβέλεια, αλλά προπάντων με την καθαρή ματιά του στις μεγάλες αόρατες δυνάμεις της οικονομίας και της ιστορίας, που καθορίζουν την εξέλιξη των κρατών και των κοινωνιών, το "Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα" είναι το επιβλητικότερο έργο επιστημονικής έρευνας στις οικονομικές σπουδές του αιώνα μας, αυτού του αιώνα που άρχισε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη δημιουργία της πρώτης στην ιστορία πραγματικά παγκόσμιας αγοράς κεφαλαίων. Πέρα από αυτό, όμως, ο Πικετύ αναβαπτίζει τα οικονομικά στις θεμελιακές τους καταβολές: υπενθυμίζει την αδιάσπαστη σύνδεσή τους με τον χώρο των κοινωνικών επιστημών και καταρρίπτει τον μύθο της αποσύνδεσης της οικονομικής ανάλυσης από την πολιτική.