O Mιχάλης Γκανάς και η ποιητική συλλογή «Άψινθος»

Μεταξύ των πιο συζητημένων ποιητών της γενιάς του 1970, ο Μιχάλης Γκανάς έκανε μια ξεχωριστή πορεία και με τα τραγούδια του. Συνεργάστηκε, ανάμεσα σε άλλους, με τον Μίκη Θεοδωράκη, το Νίκο Ξυδάκη, τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, την Ευανθία Ρεμπούτσικα και τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς, σε συνθέσεις που κέρδισαν το κοινό τους όχι μόνο με τη μουσική τους δύναμη, αλλά και με την ποιητική τους αύρα.

Όπως ο Νίκος Γκάτσος, έτσι και ο Γκανάς θα κατορθώσει να εκφραστεί ως ποιητής και με τους στίχους των τραγουδιών του, μιλώντας για τους ακατάλυτους δεσμούς του έρωτα και του θανάτου, όπως και για το μαγικό τοπίο της φύσης: ένα τοπίο ταυτισμένο με τη λαχτάρα για τις παιδικές αναμνήσεις και τις δυνατές χαρές της γενέθλιας γης.

Ακολουθώντας μια μακρά πορεία, που θα ξεκινήσει το 1978 με τη συλλογή «Ακάθιστος δείπνος», για να φτάσει μέχρι τη σημερινή «Άψινθο», που κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες από τις εκδόσεις «Μελάνι» (σελ. 48), ο Γκανάς θα εντάξει στη θεματογραφία του, μαζί με τον έρωτα και τη φύση, τον βαρύ βηματισμό της Ιστορίας: από τα ηρωικά χρόνια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και τους αγώνες κατά τη διάρκεια της Κατοχής και της Αντίστασης μέχρι τις τεράστιες προκλήσεις τις οποίες θα κληθεί να αντιμετωπίσει η μεταπολεμική Ελλάδα. Στα ποιήματα του Γκανά θα παρεισδύσουν ακόμα οι εικόνες μιας μονίμως ανησυχητικής (αν όχι και εχθρικής) καθημερινότητας, που θα ταυτιστεί με τη σύγχρονη αγωνία της ύπαρξης, ενώ ο ίδιος θα συνομιλήσει κατ΄επανάληψη ως τεχνίτης τόσο με το αρχαίο ελληνικό επίγραμμα όσο και με τη δημοτική παράδοση.

Με την «Άψινθο», ο Γκανάς θα κάνει για άλλη μια φορά τον κύκλο του, χωρίς να επαναληφθεί και να κουράσει (ο συνηθέστερος κίνδυνος σε τέτοιες περιπτώσεις).

Η ερωτική ορμή, σε συνδυασμό με τον διακριτικό, χαμηλόφωνο θρήνο για όσους χάθηκαν ανεπιστρεπτί, η αισθησιακή σχέση με τη φυσική πραγματικότητα, τα ανεξίτηλα τραύματα της ιστορικής μνήμης, αλλά και οι ανακλήσεις των τοπίων που κατέκλυσαν κάποτε το παιδικό βλέμμα, για να το οπλίσουν με μιαν ανεπανάληπτη πληρότητα, θα δώσουν το παρών και στην «Άψινθο», δείχνοντας την πυκνή εσωτερική συνέχεια και συνέπεια η οποία χαρακτηρίζει το έργο του Γκανά.

Κι αν τώρα όλα μοιάζουν κάπως πιο σκοτεινά και δύσκολα, από το κατώφλι μιας ηλικίας η οποία είναι υποχρεωμένη να προχωρεί σε συνεχείς απολογισμούς, αφήνοντας πολλούς λογαριασμούς ανοιχτούς και προκαλώντας ένα έντονο αίσθημα μετεωρισμού, ο ποιητής δεν θα αποβάλει το σθένος του ούτε θα παραιτηθεί από την επιμονή του να ξεπερνά έστω και την τελευταία στιγμή τα εμπόδια στην επικοινωνία του με ένα όραμα λύτρωσης (έστω και προσωρινής) από τα δεινά και τις αμαρτίες του κόσμου.

Γιατί για τον Γκανά η ποίηση δεν είναι μόνο ένας τρόπος να αναπλάσουμε το παρελθόν, με όλες τις δυσοίωνες και τις παρηγορητικές μορφές του, αλλά κι ένα μέσον για να αντικρίσουμε το μέλλον: όχι επειδή θα πρέπει πάση θυσία να αισιοδοξήσουμε (η αισιοδοξία δεν έχει πάντοτε θεραπευτικά αποτελέσματα), αλλά επειδή η ζωή αποτελεί ένα εξαιρετικά περίπλοκο και σύνθετο φαινόμενο, που δεν επιτρέπει στενόκαρδες ιδέες και μονόδρομες προσεγγίσεις.

Ο Μιχάλης Γκανάς γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας το 1944. Το 1962 άρχισε να σπουδάζει στην Αθήνα νομικά, τα οποία άφησε ανολοκλήρωτα. Εργάστηκε πρώτα ως βιβλιοπώλης ενώ αργότερα δούλεψε ως κειμενογράφος στη διαφήμιση, αλλά και ως σεναριογράφος. Απασχολήθηκε επίσης σε λογοτεχνικές εκπομπές για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Έχει μεταφράσει έργα του Αισχύλου και του Αριστοφάνη και το «Άσμα ασμάτων». Έχει δημοσιεύσει τις συλλογές «Ακάθιστος δείπνος» (1978), «Μαύρα λιθάρια» (1980), «Γυάλινα Γιάννενα» (1989), «Παραλογή» (1993), «Τα μικρά 1969-1999» (2002), «Στίχοι: Μιχάλης Γκανάς» (2002), «Ο ύπνος του καπνιστή» (2003) και «Άψινθος» (2012). Έχει επίσης δημοσιεύσει τα πεζά «Μητριά πατρίδα» (1981) και «Γυναικών» (2010). Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες.