Η γυναίκα-γάτα στην οικογένεια Σικελιανού

Το «Εσύ, η ζωώδης μηχανή» είναι μια παράσταση που διεκδικεί πολλαπλές επανόδους στη μνήμη, ενώ στο τέλος της αισθάνεσαι πως η αριστοτεχνική συνύφανση συναισθημάτων που προκαλεί σε επηρέασε βαθιά και συνειδητοποιείς πόσο τυχερός ήσουν που παρακολούθησες μια τόσο περίτεχνα σκηνοθετημένη ιστορία.

Βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο της Ελένης Σικελιανός, όπου η συγγραφέας καταγράφει τη ζωή της γιαγιάς της Ελένης Παπαμάρκου, της Χρυσής Ελληνίδας, που παντρεύτηκε πέντε φορές, έκανε τρία παιδιά, ήταν χορεύτρια μπουρλέσκ με το ψευδώνυμο Μελένα, το Κορίτσι Λεοπάρδαλη, που έζησε στα όρια του παράφορου, της υπερβολής και της αυτοκαταστροφής. Η θεατρική ομάδα Νοσταλγία κάνει βουτιά στο πληθωρικό σύμπαν της ιστορίας της σε ένα έργο-παράθυρο σε διαφορετικές εποχές και σημεία του πλανήτη.

«Η Σικελιανός υπήρξε ιδιαίτερα γενναιόδωρη και υποστηρικτική σε όλη τη διαδικασία, αγκάλιασε το project και την ομάδα με ζεστασιά και ζωηρό ενδιαφέρον. Είναι η πρώτη φορά που προσαρμόζω λογοτεχνικό κείμενο στη σκηνή ενός εν ζωή συγγραφέα και νιώθω τυχερή. Αυτή η ιστορία είναι αριστούργημα.

Αεικίνητη, η πρωταγωνίστρια έπαιξε με τις συμβάσεις της κοινωνίας ενώ ταυτόχρονα τη διέσχισε γυμνή, εκτέθηκε, πάλεψε μέσα στην έντονη ζωή μεγαλουπόλεων και πέρασε το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής της στην έρημο, όπου αντίκρισε τη φύση και τον θάνατο οδεύοντας και η ίδια προς τον δικό της», αναφέρει η σκηνοθέτις της παράστασης Τώνια Ράλλη, η οποία έχει δημιουργήσει υπέροχους θιάσους στην 24ετή πορεία της.

Η ηθοποιός Χρυσάνθη Φύτιζα μας εισάγει στο ομώνυμο βιβλίο εξηγώντας ότι το θέατρο αγαπά ιστορίες που ξεκίνησαν αισιόδοξα, αλλά πήγαν στραβά. «Παίζουμε την ιστορία μιας ανθεκτικής, σκληροτράχηλης, μοιραίας γυναίκας, κυρίαρχης στο Μουλέν Ρουζ, που δημιουργούσε φαντασιώσεις στους άντρες σε πνιγμένες στον καπνό αίθουσες, που οι πρόγονοί της ξεκίνησαν από τις κεχριμπαρένιες πεδιάδες της Ανατολίας, πέρασαν από την Ελλάδα, διασκέδασαν με μπλουζ και ρεμπέτικα, έζησαν την μποέμικη Ευρώπη, για να καταλήξουν στις ακτές της Αμερικής».

Η Κωνσταντίνα Σκανδάλη περιγράφει πώς η Τώνια Ράλλη από τις πρώτες κιόλας συναντήσεις καθοδήγησε τον εξαμελή θίασο να πειραματιστεί με ιδέες, εικόνες, αισθήσεις, ανησυχίες που προέκυπταν στη ροή του λογοτεχνικού κειμένου. «Παραθέσαμε πληθώρα ιδεών, αυτοσχεδιασμού και προτάσεων ώσπου το έργο πήρε μορφή και υπόσταση. Ολο αυτό είναι ένα εσωτερικό ταξίδι της ομάδας. Σαν σε αεροπλάνο, πιλοτάρουμε κυβερνήτες στη διάρκεια ενός ταξιδιού πληθώρας εικόνων και συναισθημάτων. Ο ρόλος μου ήρθε και με βρήκε - και δεν ήταν μόνο ένας.

Είμαι η Μελένα, η γυναίκα-γάτα μικρή και έπειτα, σε μεγαλύτερη ηλικία, στην έρημο πια, αφού έχω αποσυρθεί από τον χορό. Μπαίνω μέσα στην τρωτή ανθρώπινη υπόστασή της με ό,τι αυτό συνεπάγεται: την απόσταση μεταξύ παιδικής αθωότητας και ενήλικης ενοχής, την αλλαγή που επιφέρει ο χρόνος στο σώμα και την προσωπικότητα, το τραύμα που κουβαλάει, την αδυναμία να το αποτινάξει από πάνω της.

Επιστρέφω στο παρελθόν βλέποντας φωτογραφίες των προγόνων μου, γοητεύομαι, παρατηρώ ομοιότητες και διαφορές, συνειδητοποιώ την απόσταση, ότι κάποτε υπήρχε ένας κόσμος χωρίς εμάς και θα υπάρξει μετά χωρίς εμάς. Το σύμπαν στο οποίο διαδραματίζεται η συγκεκριμένη ιστορία και το θέμα του τραύματος με συντάραξαν. Με προβλημάτισε το πώς μπορεί ένας άνθρωπος να είναι ελεύθερος αλλά όχι επικίνδυνος, πώς μπορείς να κουβαλάς ένα τραύμα χωρίς να το μεταδώσεις στα παιδιά σου».

Η Μαργαρίτα Αλεξιάδη εξηγεί πώς οι ρόλοι εναλλάσσονται. «Από τις πρόβες έχω να θυμάμαι πολλές όμορφες και δημιουργικές στιγμές. Ξεπεράσαμε τα όριά μας, δημιουργήσαμε μία κοινή γλώσσα, μεταφέραμε το έργο στην καθημερινότητά μας. Στο τέλος της πρόβας αισθανόμαστε ικανοποίηση και αισιοδοξία. Στην παράσταση δεν υπάρχουν ουσιαστικά σταθεροί ρόλοι. Αντιπροσωπεύω εν γένει τη μητρική φιγούρα.

Παίζω την Μπέρθα, τη μητέρα του Κοριτσιού Λεοπάρδαλη, και αλλού την Ελέιν, τη μητέρα της Ελένης Σικελιανός. Συνυπάρχω επίσης σε ένα μπουρλέσκ σύνολο. Ο κόσμος του μπουρλέσκ είναι γκρίζα ζώνη για την εκάστοτε εποχή. Οι γυναίκες που εργάστηκαν στον χώρο αυτό έζησαν στο περιθώριο, έγιναν κάτι σαν τέρατα τσίρκου, όπως τις περιγράφει εξάλλου η ίδια η Σικελιανός. Τα τραύματα και οι πληγές είναι συστατικό του κόσμου τους, συνδυάζονται όμως με περίσσεια δύναμη ψυχής και τον αγώνα για επιβίωση. Η συμμετοχή μου υπήρξε αφετηρία για ένα προσωπικό ταξίδι αναζήτησης και αναμόχλευσης αναμνήσεων της δικής μου οικογένειας».

Η Ελενα Μεγγρέλη περιγράφει πώς ως ηθοποιοί βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση και εξέλιξη. «Η σκηνική περσόνα της ηρωίδας ακουμπάει σε πολύ προσωπικές αναζητήσεις. Οι γυναικείοι χαρακτήρες του έργου είναι γεμάτοι αντιθέσεις, άρα ανθρώπινοι και ανθεκτικοί. Παρά τις αντιξοότητες, τις ελλείψεις τους, χορεύουν στη σκηνή της ζωής με ένα ισχυρό αίσθημα αυτοσυντήρησης και επιβίωσης που κρατάω ως μάθημα.

Μπορεί η προγιαγιά μου να μην ντυνόταν λεοπάρδαλη, αλλά μετανάστευσε, ταξίδεψε, δούλεψε, υπέμεινε, αντιστάθηκε, έζησε και δημιούργησε την αλυσίδα για να ξετυλίξω τη δική μου ιστορία».

Η Νάντια Μαργαρίτη μιλάει για μια παραδειγματική συναδελφική σχέση που ενέπνεε ασφάλεια ώστε να μοιραστούν πολύ προσωπικές ευαίσθητες ιστορίες. «Η διαδικασία ανακάλυψης της Μελένας ήταν μία εκ των υστέρων προσπάθεια ανακάλυψης της γιαγιάς μου. Ολοι ψάχνουμε τις γιαγιάδες μας. Τις σκεφτόμαστε σαν πορτρέτα σε φωτογραφίες, θυμόμαστε τα συρρικνωμένα κορμιά τους σε προχωρημένη ηλικία, τη σπασμένη φωνή, τις αγιοποιούμε ενδεχομένως, τις βλέπουμε σαν α-σεξουαλικά όντα, σαν φιγούρες παραμυθιού, σαν να μην είχαν επιθυμίες, χυμούς, ματαιώσεις, νεύρα, φαντασιώσεις, κρίματα, χάρη, όνειρα.

Η γιαγιά μου ήταν αγρότισσα, έκανε πέντε παιδιά και χήρεψε στα 45. Αλλά αυτά είναι η περίληψη της ζωής της. Πόνεσε στους τοκετούς της; Πήγε ποτέ με άλλον άνδρα πέρα από τον παππού μου; Κακοποιήθηκε ποτέ σεξουαλικά; Τραγούδησε ποτέ σε πανηγύρι; Χόρεψε; Δεν έμαθα ποτέ, γιατί δεν ρώτησα. Ξέρω μόνο ότι δεν κάπνιζε, αλλά έπινε κρυφά τσίπουρο - γέλασα τόσο όταν το ανακάλυψε αυτό η κόρη της, η μαμά μου. Στα 90 έλεγε ότι πλέον κουράστηκε, οπότε και πέθανε».

Το Athena Wasborn, τέλος, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη. «Οι πρόγονοί μου έζησαν στην Αθήνα εκδιωγμένοι από την Κωνσταντινούπολη το 1920», αναφέρει. Αγαπά το θέατρο που παρακολούθησε από την τρυφερή του ηλικία, όταν τα καλοκαίρια επισκεπτόταν με την οικογένειά του την Ελλάδα: «Επέλεξα να ζήσω στην Αθήνα, στο σταυροδρόμι πολιτισμών». Και να συμμετάσχει στο ελληνικό θέατρο όταν αυτό πλέκει τον μύθο της δίνοντάς του σάρκα και οστά.