Οι “Μεταναστεύσεις” του Στέργιου Στάμου

Την τέταρτη ατομική έκθεση  με τίτλο Μεταναστεύσεις  παρουσιάζει ο Στέργιος Στάμος στη Γκαλερί Ζήνα Αθανασιάδου ως τις 16 Απριλίου.

Δεν μπορούμε όντως να φανταστούμε πως ήταν αυτά που πέρασαν εκείνοι. Δεν μπορούμε να φανταστούμε τι τρομερός, τι τρομαχτικός είναι ο πόλεμος και πόσο φυσιολογικός γίνεται. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε, δεν μπορούμε να φανταστούμε. Κάθε στρατιώτης, και κάθε δημοσιογράφος, νοσοκόμος και ανεξάρτητος παρατηρητής που έχει μείνει λίγο χρόνο κάτω από εχθρικά πυρά και είχε την τύχη να διαφύγει τον θάνατο που χτύπησε τους άλλους κοντά του, ακριβώς αυτό αισθάνεται. Και έχει δίκιο.

Susan Sontag

Στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του Robert D. Kaplan, Η επερχόμενη αναρχία, αναφέρεται πως ζούμε σ΄έναν πλανήτη διαιρεμένο ανάμεσα σε κοινωνίες όπως οι δικές μας που παράγουν αγαθά τα οποία ο υπόλοιπος κόσμος επιθυμεί και σε κοινωνίες που είναι βυθισμένες σε διάφορες μορφές χάους. Ωστόσο είναι αυτές οι τελευταίες -οι χαοτικές κοινωνίες- στις οποίες κατοικεί η συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο Kaplan ισχυρίζεται ότι ο πλανήτης εισέρχεται σε μια περίοδο “αναρχίας” καθώς τα σύνορα διαλύονται και οι εθνικισμοί ενισχύονται. Ο υπερπληθυσμός, η αστικοποίηση, η εξάντληση των πόρων κι η περιβαλλοντική υποβάθμιση δεν θ' αφήσουν ανεπηρέαστη καμιά γωνιά του πλανήτη. Η κατάρρευση του κράτους και η επιστροφή σ' ένα νέο Μεσαίωνα με καταστάσεις σύγκρουσης “όλων εναντίον όλων” είναι το σκοτεινό μέλλον μεγάλλου τμήματος της ανθρωπότητας. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο εκατομμύρια άνθρωποι προσπαθούν ναμεταναστεύσουν νομίμως αλλά και -κυρίως- παρανόμως περνόντας από δεκάδες εθνικά κράτη για να φτάσουν σε κάποια “Γη της Επαγγελίας” -τις Η.Π.Α. Ή την εύπορη Δυτική Ευρώπη. Σε αυτή τη διαδρομή τους δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι περνούν ή καταλήγουν στην Ελλάδα.

Ο Στέργιος Στάμος με αυτή την έκθεση αποφασίζει να βγάλει στο προσκήνιο τις “μικρές” ιστορίες, άγνωστες ή ανείπωτες, μερικών δεκάδων, εκατοντάδων ίσως, προσφύγων μεταναστών που έφτασαν μέχρι τις όχθες της χώρας μας. Όπως στην έκθεση Αναγραφές του 2009 είχε ασχοληθεί με το θέμα των θρησκειών (Ισλάμ, Χριστιανισμός) ή στην έκθεση Inside Out του 2008 με την κατοίκηση, έτσι κι εδώ ο Στάμος αποδεικνύει ότι ένας από τους (ελάχιστους) έλληνες εικαστικούς οι οποίοι παρατηρούν τον κόσμο γύρω τους και όχι τα περιοδικά του συρμού από το Λονδίνο.
Η εγκατάσταση αυτή εδώ θέτει το ζήτημα των εθνικών συνόρων και τον παραλογισμό που αυτό προκαλεί. Ολοένα και περισσότερο το ζήτημα μοιάζει πιο παράλογο: Το σύνορο-σιδηρούν παραπέτασμα, το σύνορο του Ν.Α.Τ.Ο., το σύνορο της ευρωπαϊκής ηπείρου, το σύνορο της ευρωπαϊκής ένωσης...
“...όπως τα κύματα προσφύγων αυξάνονται και οι χωρικοί μεταναστεύουν στις πόλεις σ' ολόκληρο τον κόσμο -μετατρέποντάς τις σε εκτεταμένα χωριά- τα εθνικά σύνορα θα σημαίνουν λιγότερα, καθώς θα ισχυροποιηθούν οι λιγότερο εκπαιδευμένες και λιγότερο επιτηδευμένες πληθυσμιακές ομάδες”, γράφει ο Kaplan.  “Στα μάτια αυτών των εκατομμυρίων ανεκπαίδευτων αλλά με πρόσφατα αποκτημένη δύναμη, τα αληθινά σύνορα είναι τα περισσότερο χειροπιαστά και τα πλέον αδιαπέραστα: είναι αυτά του πολιτισμού και της φυλής.”

Ο Στάμος στήνει μια εγκατάσταση με πέντε τετράγωνες πλάκες πάνω στις οποίες τρέχουν τα ονόματα εκατοντάδων μεταναστών με τραγικές ιστορίες από απίστευτες συνθήκες μετακίνησης, εκμετάλλευση από επιτήδειους ή απάνθρωπες συνθήκες κράτησης. Την κεντρική εγκατάσταση πλαισιώνουν μικρότερα έργα με κόκκινα στοιχεία σαν κορδέλες από αίμα. Σ' αυτά διαβάζουμε τίτλους εφημερίδων από την Ελλάδα της Κρίσης (οικονομική κατάρρευση-λουκέτα-μειώσεις μισθών-διαδηλώσεις). Στα έργα του Στάμου ανακαλύπτουμε τον εξπρεσιονισμό, την arte povera, την εννοιακή τέχνη. Σε όλα αυτά όμως ο καλλιτέχνης προσθέτει μια επιπλέον
πολιτική διάσταση. Σε μια έντονα ταραγμένη εποχή ο Στέργιος Στάμος σκύβει πάνω σε προβλήματα που απασχολούν ελάχιστους σ' αυτή τη χώρα -τουλάχιστον στο χώρο των εικαστικών. Με αυτό τον τρόπο σήμερα παρουσιάζει μια από τις πιο πολιτικές δουλειές που έχουμε δει πρόσφατα.



Θανάσης Μουτσόπουλος


Γκαλερί Ζήνα Αθανασιάδου
Π.Π.Γερμανού 5, 546 22 Θεσσαλονίκη
Τ: 2310 275 985 F: 2310 233 093     
e: artgalleryz-a@the.forthnet.gr        www.zinaathanassiadou.com
Δευτ, τετ, σαβ: 10.30-2 τρ, πεμ, παρ: 10.30-2 & 5.30-9