Είναι ίσως μεγαλεπήβολος τίτλος το να πει κανείς πως ένα έργο τέχνης σε κάνει ξανά Έλληνα, αλλά η αλήθεια είναι πως πολλοί επισκέπτες της έκθεσης του Τίνο Σεγκάλ, νιώθουν ακριβώς αυτό, το οποίο ψιθυρίζουν μεταξύ τους φεύγοντας από την Ρωμαϊκή αγορά.
Ο Σεγκάλ είναι γνωστός στο παγκόσμιο εικαστικό στερέωμα για τα «μη-έργα» του, δηλαδή για έργα τα οποία αποτελούνται από την συμμετοχή του κοινού αλλά και ανθρώπων που βάσει κάποιου χαλαρού σεναρίου, προκαλούν στην ουσία το έργο τέχνης.
Αν μπερδευτήκατε ας το πάρουμε από την αρχή.
Ο οργανισμός ΝΕΟΝ παρουσίαζει τον Βερολινέζο καλλιτέχνη, στην πρώτη του ατομική παρουσίαση στην Ελλάδα, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής αγοράς, στο κέντρο της Αθήνας. Ο Σεγκάλ που κέρδισε το 2013 το Χρυσό Λιοντάρι στην Μπιενάλε της Βενετίας, έχει αφήσει τα τελευταία χρόνια το στίγμα του στην τέχνη, δημιουργώντας έργα που δεν είναι ακριβώς έργα, είναι περισσότερο καταστάσεις.
Τι εννοούμε. Στην TATE Modern του Λονδίνου το 2013, ο Σεγκάλ, τοποθέτησε σε τυχαία σημεία ανθρώπους μέσα στο μουσείο, οι οποίοι πλησίαζαν τους επισκέπτες του μουσείου και ξεκινούσαν έναν διάλογο μαζί τους για διάφορα ζητήματα που τους απασχολούσαν, ή τους εξιστορούσαν ιστορίες πραγματικές και φανταστικές. Παράλληλα, σε διάφορα σημεία του κτιρίου εκτυλίσσονταν χορογραφίες και τραγούδια από ηθοποιούς και χορευτές που είχε σκηνοθετήσει ο Σεγκάλ στο πως και που θα κινούνται.
Δείτε για παράδειγμα εδώ
Ο Σεγκάλ την επόμενη χρονιά, στην διεθνή διοργάνωση τέχνης Documenta στο Kassel της Γερμανίας, ίσως την πιο στιβαρή εικαστική διοργάνωση του Δυτικού κόσμου, παρουσίασε ένα έργο, που ομολογουμένως άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις σε επισκέπτες και κριτικούς, καθώς αυτό που δημιουργησε αποτέλεσε μια μοναδική εμπειρία για τους επισκέπτες.
Ήταν το έργο This Variation, στο οποίο μπαίνεις μέσα σε ένα δωμάτιο, χωρίς να μπορείς να δεις τίποτα. Σιγά σιγά συνηθίζεις το σκοτάδι καθώς παράλληλα προσπαθείς να συνηθίσεις τους ήχους που ακούς, την μουσική που δημιουργείται από περίπου είκοσι ανθρώπους που τραγουδάνε μέσα στο σκοτάδι. Είναι μια σχεδόν μυστικιστική εμπειρία...
Αυτή την εμπειρία την βιώνουμε και στην Αθήνα όπου μπορούμε να δούμε το έργο του Σεγκάλ με τίτλο «This Variation» ως το δεύτερο μέρος της παρουσίασης του στην πόλη μας.
Δείτε ένα παράδειγμα εδώ
Το πρώτο του μέρος όμως είναι και αυτό που –χωρίς απαραίτητα να ήταν στόχος του καλλιτέχνη- μας φέρνει πιο κοντά στην ελληνική μας ταυτότητα.
Με το που μπαίνεις στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαικής αγοράς, ένα μικρό παιδί σε πλησιάζει και σε ρωτά: τι είναι πρόοδος. Ξεκινάς μια συζήτηση μαζί του και είναι σχεδόν σουρεαλιστικό το πόσο ανθρώπινο, απλό είναι αυτό που βιώνεις.
Περπατώντας στα μάρμαρα της Αγοράς, αισθάνεσαι ίσως σαν ηθοποιός που συμμετέχει σε μια αναπαράσταση μιας ημέρας στην αγορά του τότε, όπου υποθέτεις ότι oi φιλοσοφικοί περίπατοι ηταν το σύνηθες. Είναι ένα έργο που μας θυμίζει τι σημαίνει ελληνικότητα, ή καλύτερα ένα κομμάτι της ελληνικής μας κληρονομιάς:την κριτική σκέψη, την ανάλυση, την φιλοσοφία, την δίψα για πρόοδο.
Το ζητούμενο –και το αναπάντεχο με αυτό το έργο- είναι πως εν συνεχεία, αυτή η συζήτηση εξελίσσεται σαν ένας καθρέφτης της ζωής του καθένος, καθώς συζητώντας την έννοια της προόδου κάνει κανείς υποσυνείδητα μια αναδρομή και μια κρίση της δικής του ζωής ως τώρα. Ίσως αυτό να είναι που θέλει ο Σεγκάλ. Στην δική μου περίπτωση μετά την μικρή νεαρή που με ρώτησε «τι είναι πρόοδος;» συζήτησα με έναν πολύ έξυπνο έφηβο που ανέπτυξε την έννοια της προόδου μαζί μου, διαφωνώντας και αντιπαραθέτωντας θεσεις, μια γυναίκα που συζητούσε μαζί μου την πρόοδο μέσα από θέματα της καθημερινότητας, της οικονομικής κρίσης και άλλων θεμάτων αλλά και έναν ηλικιωμένο κύριο που ήταν ευγενικός, μειλίχιος και συγκαταβατικός ως προς την έννοια της προόδου που του παρουσίασα.
Προχωρώντας και συζητώντας μέσα στον αρχαιολογικό χώρο με ένα παιδί, έναν έφηβο, έναν ενήλικα και έναν μεσήλικα κάνει κανείς την διαδρομή της δικής του ζωής νοητά, σκεφτόμενος φάσεις της ζωής του, την δική του πρόοδο και εξέλιξη. Είναι μια πολύ δυνατή εμπειρία.
O ίδιος ο Σεγκάλ μας αποκαλύπτει οτι "Με το που είδα την Ρωμαική Αγορά, κατάλαβα οτί αυτό ήταν το μέρος όπου και ήθελα να κάνω τo έργο αυτό. Είναι μικρότερη από την αρχαία αγορά λίγο πιο κάτω, πιο οικεία και πιο καθαρή αρχιτεκτονικά. Νομίζω οτι οι Έλληνες θα ταυτιστούν με αυτό το έργο σε αυτή την τοποθεσία πολύ περισσότερο, γιατί ο περίπατος μιλώντας για την ζωή και... φιλοσοφώντας είναι κάτι πολύ ελληνικό. Δεν υπάρχουν πολλοί κανόνες σε αυτό που συζητούν οι άνθρωποι που έχουν τοποθετηθεί μέσα στον χώρο με τους επισκέπτες, δεν τους έδωσα συγκεκριμένες οδηγίες. Αυτοί ξέρουν καλύτερα τι να σας πουν, εμένα με ενδιαφέρει να γίνει διάλογος μεταξύ σας και να είναι μια καλή εμπειρία για όλους. Προτιμώ οι άνθρωποι που βρίσκονται στον χώρο να μιλούν στους επισκέπτες στα ελληνικά και ελπίζω να δουν το έργο πολλοί Έλληνες και όχι μόνο οι τουρίστες. Ήταν μια εξαιρετική εμπειρία για μένα και είναι το πρώτο έργο που κάνω σε ανοιχτό χώρο".
Είναι πολύ πρωτότυπο και πρωτόγνωρο το έργο αυτό του Σεγκάλ και δίνει στο κοινό της πόλης το μήνυμα που θέλει να περάσει ο οργανισμός ΝΕΟΝ σε συνέχεια αυτού που ξεκίνησε με την έκθεση A Thousand Doors στην Γεννάδειο βιβλιοθήκη: να εξοικειώσει το αθηναϊκό κοινό με μια διαφορετική εικόνα του τι θα πει σύγχρονη τέχνη και πως αυτή μπορεί να αποτελέσει μια πραγματική εμπειρία με την οποία «συζούμε» στην πόλη και την οποία κουβαλάμε για καιρό όλοι μας ως ανάμνηση.
