Γιώργος Νταλάρας: Το ρεμπέτικο είναι η εθνική μας μουσική

Ίσως να είναι οι μέρες που παραμένουν φορτισμένες από τις εικόνες της κρίσης, το ήσυχο καλοκαίρι που δεν λέει να φανεί, οι σκέψεις που επιστρέφουν στο απαραίτητο και το ουσιαστικό.

Κάπου εκεί ζωντανεύουν ήχοι πραγματικοί βγαλμένοι από το πιο βαθύ μετερίζι μπολιασμένοι με αλήθειες που λέει μόνο η ψυχή. Κι έτσι ξανακούγονται τα τραγούδια που μένουν βαθιά στο (εθνικό) ασυνείδητο μας και ελάχιστοι ερμηνευτές έχουν καταφέρει να πουν με τον τρόπο του Γιώργου Νταλάρα.

Σε λίγες μέρες, ο εθνικός μας πλέον ερμηνευτής θα ανεβάσει την παράσταση «Ρεμπέτικο unplugged» στον όμορφο κήπο του Μεγάρου Μουσικής ως ένα ταξίδι-αφιέρωμα στο ρεμπέτικο και στις ρίζες του.

“Είναι πολύ ουσιαστικό να ανατρέξουμε στις ρίζες του ρεμπέτικου για πολλαπλούς λόγους” μας λέει σε συζήτηση που έχουμε για το τι του ενέπνευσε αυτό το αφιέρωμα. «Ποτέ ο κόσμος δεν σταμάτησε να τραγουδάει και να βρίσκει εκεί καταφύγιο και παρηγοριά. Το έχει αποδείξει κι η ίδια η ιστορία μας που μέσα από τα τραγούδια έχει απεικονίσει με τον πλέον παραστατικό τρόπο τον κόπο, τα αδιέξοδα και τον μόχθο των ανθρώπων. Το ρεμπέτικο απηχεί τις υπαρκτές αυτές αλληλεπιδράσεις και γι'αυτό έχει διατηρηθεί ζωντανό στη συλλογική μνήμη όχι ως μουσειακό είδος αλλά ως κάτι ζωντανό που το τραγουδάμε όλοι ως λαός μέχρι σήμερα. Κι αυτό είναι κάτι που συνειδητοποίησα ύστερα από τα ταξίδια μου για συναυλίες στο εξωτερικό: ότι δηλαδή το ρεμπέτικο συνιστά την εθνική μας μουσική ή μάλλον καλύτερα την έκφραση του βαθύτερου αισθήματος του λαού-όπως αντίστοιχα είναι το φλαμένκο ή τα φάντος. Σημαντικό ρόλο, εν προκειμένω, διαδραματίζει και η προέλευση του ρεμπέτικου: ότι προέρχεται από το μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής, από μια χώρα αδιαχώριστη και παράξενη. Πρόκειται για έναν τόπο διαφώτισης, έναν χώρο απελευθερωτικό που ξεκινάει από τον Ηρόδοτο και ουσιαστικά ταυτίζεται με τη γη της Ιωνίας. Είναι αναγκαίο επομένως να το θυμόμαστε αυτό σήμερα κι ειδικά τα νέα παιδιά που δεν προλαβαίνουν από τις κεκτημένες ταχύτητες και τον όγκο των πληροφοριών να αφουγκραστούν το βαθύ αυτό ταξίδι στον χρόνο. Ούτε ξέρουν φερ'ειπείν ότι η ίδια η λέξη ρεμπέτικό ειναι συνώνυμη με κάτι επαναστατικό και ανατρεπτικό αφού rebet κατ'ουσίαν σημαίνει επαναστάτης. Κι οι μεγάλοι ρεμπέτες στην Ελλάδα ήταν κάτι σαν τους ροκάδες της εποχής τους”.

Το ρεμπέτικο κι ο κοσμοπολιτισμός

Γι' αυτό κι ο ίδιος δεν πιστεύει ότι η ιστορία του Ρεμπέτικου είναι αυτή που μαθαίνουμε επιφανειακά αλλά πιστεύει ότι εκφράζει τις βαθύτερες ρίζες του Ελληνισμού που πάει πίσω στους αιώνες, έναν Ελληνισμό ανοιχτό σε ξένες επιδράσεις, ιωνικό κι άρα πιο διεθνιστικό. Σοφοί όμως και σπουδαίοι μουσικοί συνέβαλλαν με τον τρόπο τους ο καθείς στην εξέλιξή του: Ο Θεοδωράκης κι ο Χατζιδάκις, ο Μικρούτσικος και ο Ξαρχάκος, ο Σπανός ακόμη και ο Μίμης Πλέσσας-ειδικά στα κομμάτια που είχε κάνει μαζί με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Εμείς όμως αντί να συνεκτιμήσουμε όλους αυτούς, ειδικά σε επίπεδα πολιτείας παραγνωρίζουμε τον ιστορικό και εθνικό τους ρόλο.

Γιατί όμως το ρεμπέτικο δεν αναγνωρίζεται από τους δημόσιους φορείς μας; Οι δικαιολογίες είναι πολλαπλές αλλά οπωσδήποτε δεν έχουμε την πολυτέλεια να τις επικαλούμαστε ειδικά όταν ψηφίζουμε απατεώνες για αρχηγούς της τοπικής αυτοδιοίκησής ή στέλνουμε εγκληματίες με την κυριολεκτική έννοια της λέξης στα ανώτερα αξιώματα. Το κακό είναι ότι οι Έλληνες-κι όχι μόνο-ήταν πάντα ευκολόπιστος λαός. Κι αυτό ευνοεί τους πάσης φύσεως πατριδοκάπηλους και τους Αλκιβιάδηδες, τους γητευτές στους οποίους πρέπει κάποια στιγμή να κλείσουμε τα αυτιά μας και να ορθώσουμε ψηλά το ανάστημα μας”.

Επειδή το ρεμπέτικο δεν είναι απλώς κάποια τραγούδια αλλά μια μουσική που μιλάει βαθιά στην ψυχή των ανθρώπων, δεν μπορούμε να μην τον ρωτήσουμε αν τώρα αυτά τα τραγούδια ακούγονται πιο ουσιαστικά απ'ο,κτι φερ'ειπείν δεκαπέντε χρόνια πρωτύτερα.> “Δεν είναι πολλά τα δεκαπέντε χρόνια αλλά δεν νομίζω ότι το ρεμπέτικο ακούγεται διαφορετικά τώρα από παλαιότερα. Πάντα υπήρχε το άλλο βλέμμα κι είναι σπουδαίος ο ρόλος που διαδραμάτισε στο σημείο αυτό ο Μίκης Θεοδωράκης. Έκανε σπουδαία δουλειά αποδεικνύοντας το σημαντικό του εύρος ως Ευρωπαίος συνθέτης αφού έβαλε την υψηλή ποίηση στα μουσικά μονοπάτια του ρεμπέτικου. Έκανε νέο κόσμο και κόσμο διαφορετικό να αντιληφθεί τον μοντέρνο τρόπο της λαϊκής μουσικής και μάλιστα με έναν τρόπο απόλυτα σεβαστό στο θυμικό του λαού και της καταγωγής του”.

Ίσως για αυτό και παρά τα κακώς κείμενα που παρατηρεί ο Γιώργος Νταλάρας δηλώνει κατά βάση αισιόδοξος “αφού αυτή είναι η φύση μου γιατί έτσι μεγάλωσα. Παρά τα όποια προβλήματα και τα δύσκολα παιδικά χρόνια ποτέ-χωρίς την προστασία της οικογένειας ή του πατέρα- δεν έπαψα να πιστεύω 'ότι τα πράγματα πρέπει να εξελίσσονται και τραβάνε μπροστά. Όχι να λιμνάζουν και να να μένουν τα ίδια. Διότι η μονιμότητα και η εξουσία σκοτώνουν τα αγαθά του ανθρώπου. Δεν ωφελεί επομένως να μένουμε στο ίδιο-μια τάση που έχουμε δείξει ότι έχουμε δυστυχώς ως λαός εμμένοντας σε οικογενειοκρατίες όπως του Καραμανλή ή του Παπανδρέου. Δυστυχώς στους Έλληνες ανέκαθεν άρεσαν οι βασιλείς κι όσο κι αν υποστηρίζουν φιλελεύθερες απόψεις και ανοιχτές ιδέες αρέσκονται να βασανίζονται και να βαυκαλίζονται από αυταπάτες. Γι'αυτό έιναι χρήσιμο να αναζητάμε διαρκώς το καινούργιο σε οποιοδήποτε επίπεδο-συμβολικό, πολιτικό και πολιτιστικό”.

Ο ίδιος παντως φαίνεται να το κάνει στην πράξη αφού εκτός του ότι “ευθύνεται” για την ανακάλυψη σπουδαίων τραγουδοποιών-όπως οι αδελφοί Κατσιμίχα κ.α.-είναι ο άνθρωπος που εμπιστεύεται και ανακαλύπτει τις ταλαντούχες νέες φωνές. Μου μιλάει με ιδιαίτερη αγάπη για τον “σπουδαίο γιο του Βαγγέλη Κορακάκη, Βασίλη Κορακάκη” και την “υπέροχη Αθηνά Λαμπίρη η οποία ενώ έζησε στην Κρήτη όταν τραγουδάει θαρρείς ότι ακούς τροβαδούρο του Μεσαίωνα”.

Η λέξη ωστόσο που ακούγεται πιο συχνά από όλες από το στόμα του Γιώργου Νταλάρα είτε  μιλάει για τους σπουδαίους προκατόχους του, είτε για τους νέους συνεργάτες του που θα εμφανιστούν στο πλευρό του στους απέραντους κήπους του Μεγάρου είναι η λέξη σεβασμός. Αυτήν επιδιώκει με τη στάση ζωής του, τα ανεξίτηλα γραμμένα στη μνήμη τραγούδια που ερμηνεύει, το βαθύ αίσθημα ευθύνης του ονόματος του, ότι δεν έχει προδώσει το βάρος των αξιών που φέρει ο συμβολισμός του ονόματος του-ειδικά σε εποχές απομυθοποίησης όπως οι σημερινές.

Πληροφορίες

Γιώργος Νταλάρας, Ρεμπέτικα στον Κήπο του Μεγάρου, Παρασκευή 4 Ιουλίου στις 21:00 www.megaron.gr, Πληροφορίες στο 210-7282333