Μια καταγραφή της αστικής ομορφιάς της Αθήνας – Tι είναι η Monumenta

Σε μια πόλη που κινδυνεύει να χάσει μεγάλο μέρος της αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς, λόγω των πολλών κατεδαφίσεων των κτιρίων τον τελευταίο, κυρίως, αιώνα, αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, αρχαιολόγοι, τοπογράφοι, φοιτητές, φωτογράφοι, ιστορικοί και άλλοι εθελοντές συνεργάζονται με την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία για την Προστασία της Φυσικής και της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς «Monumenta», σε πρόγραμμα που υλοποιείται για πρώτη φορά με στόχο την ολοκληρωμένη καταγραφή και ανάδειξη της Αρχιτεκτονικής του 19ου και 20ου αιώνα.

Κτίρια νεοκλασικά, εκλεκτικά, του μεσοπολεμικού και του μεταπολεμικού μοντερνισμού, όλα του 19ου και του 20ου αιώνα, που παραμένουν όρθια παρά το χρόνο και τη συχνή εγκατάλειψη, καταγράφονται καθημερινά από περίπου 150 εθελοντές.

Στάση στην οδό Κεφαλληνίας, στην περιοχή της Πατησίων. Εκεί ορθώνεται μια πολυκατοικία του μοντέρνου κινήματος της δεκαετίας του ’30 με χαρακτηριστικά καμπύλα μπαλκόνια και διακοσμητική διάθεση στα παράθυρα. Ακριβώς δίπλα της, στη γωνία των οδών Κεφαλληνίας και Κομνά Τράκα, βρίσκεται το πολυσυζητημένο, από την υπόθεση Τσοχατζόπουλου, νεοκλασικό της δεκαετίας του ’30. Στην οδό Κεφαλληνίας βρίσκονται και δύο πολύ ενδιαφέροντα κτίρια θεάτρων, το «Τόπος Αλλού» και το «Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας».

Στη συνέχεια οι εθελοντές κατευθύνονται στη συμβολή των οδών Κεφαλληνίας και Κυκλάδων. Εκεί θα καταγράψουν ένα από τα πιο εντυπωσιακά αρ ντεκό κτίρια, του αρχιτέκτονα Αριστομένη Προβελέγγιου, που ανήκε στη γλύπτρια Ιωάννα Σπιτέρη και το σύζυγό της Τώνη Σπιτέρη.

Λίγο παραπέρα, η οδός Ιθάκης με τα μεγαλοαστικά κτίρια να αποτελούν μέχρι σήμερα εξαιρετικά δείγματα αρχιτεκτονικής. Στο νούμερο 31 της οδού, ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα αρ ντεκό στην Αθήνα με διακοσμητικά ημικύκλια στην είσοδο και τα φουρούσια των μπαλκονιών, αποκαλούμενο και ως «Σπίτι του Ελύτη», καθώς η οικογένεια του σπουδαίου ποιητή έζησε για κάποια χρόνια.

Ακριβώς δίπλα, στον αριθμό 29 μια πολυκατοικία- χαρακτηριστικό παράδειγμα εκλεκτικισμού της δεκαετίας του ’20 με «κεντήματα» στην πόρτα και τα θυρώματα. Η πολυκατοικία γειτνιάζει με ένα καταπληκτικό κτίριο του 1928, με αρχιτεκτονική αρ νουβό και «δάνεια» από τα κτίρια αρ ντεκό.

Στην Ιθάκης 24 δεσπόζει ένα κτίριο του 1931 του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη με περίτεχνη είσοδο και αρχιτεκτονική προεξοχή (έρκερ).

Η οδός Ιθάκης καταλήγει στην πλατεία Αγίου Γεωργίου με την ομώνυμη εκκλησία, που ολοκληρώθηκε το 1931. Αρχιτέκτονας της εκκλησίας ήταν ο Κώστας Κυριακίδης, ενώ τις τοιχογραφίες υπογράφουν δύο σπουδαίοι ζωγράφοι, ο Δημήτρης Πελεκάσης και ο Φώτης Κόντογλου. Στην πλατεία ορθώνεται ένας φανοστάτης, σε σχέδιο του Ερνέστου Τσίλερ, που μεταφέρθηκε εκεί από το κατεδαφισμένο Δημοτικό Θέατρο.

Το διετές πρόγραμμα «Καταγραφή και ανάδειξη κτιρίων 19ου και 20ου αιώνα στην Αθήνα» χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» και έχει ως στόχο του την έρευνα και καταγραφή όλων των κτιρίων της περιόδου 1830-1940, με σκοπό τη μελέτη, την προστασία και την ανάδειξή τους.

Ένα σημαντικό κομμάτι του προγράμματος αποτελεί και η καταγραφή της ιστορίας των κτιρίων, όπως τη διηγούνται ιδιοκτήτες, ένοικοι και γείτονες. Ζωντανεύουν τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν μέσα και έξω από τα κτίρια, περιγράφεται γλαφυρά η ιστορία της γειτονιάς που τα περιβάλλει, ανασύρονται οι αναμνήσεις τους από όσα έζησαν οι ίδιοι στη νεότερη Αθήνα και σχολιάζεται η καταστροφή σημαντικών νεότερων κτιρίων.

Στους εννέα μήνες που ήδη υλοποιείται το πρόγραμμα η ομάδα της «Monumenta» έχει καταγράψει τα κτίρια του 5ου δημοτικού διαμερίσματος (Κυπριάδου, Άνω Πατήσια, Άγιος Ελευθέριος, Προμπονάς) και τμήμα του 6ου δημοτικού διαμερίσματος (Κυψέλη). Υπολογίζεται ότι ήδη έχουν καταγραφεί περισσότερα από 800 κτίρια του 19ου και του πρώτου μισού του 20ου αιώνα.

Επιστημονικοί σύμβουλοι του προγράμματος είναι η καθηγήτρια του ΕΜΠ, Ελένη Μαΐστρου, ο αρχιτέκτονας, Ανδρέας Συμεών, ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, και ο καθηγητής του ΕΜΠ, Παναγιώτης Τουρνικιώτης.

Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ