Θάνος Βλαστός

Η θεσμοθέτηση της εκτός σχεδίου δόμησης, ακόμη μία ελληνική πρωτοτυπία, οδήγησε με νομιμοφανή τρόπο σε οικοδομικούς όγκους που συχνά διπλασιάζουν τους νόμιμους. Η αυθαίρετη δόμηση, αποσπασματική λόγω του αποκλειστικά ιδιωτικού ενδιαφέροντος των καταπατητών και κατά συνέπεια της απουσίας συνολικότερου σχεδίου, σημαίνει για παράδειγμα ελλειμματικό οδικό δίκτυο με σημαντικές επιπτώσεις σε κυκλοφορία, στάθμευση, τροχαία ατυχήματα, ρύπανση, θόρυβο κ.λπ. και απαξίωση υπαρχουσών πλατειών και πράσινων επιφανειών που ακρωτηριάζονται. Η αυθαίρετη δόμηση, η οποία αποτελεί αυθαιρεσία και ιδιωτικοποίηση χώρων που ανήκουν στο κοινωνικό σύνολο, συνοδεύει αυθαίρετες συμπεριφορές στην κυκλοφορία και τη στάθμευση, με την τελευταία να ιδιωτικοποιεί ένα από τα πιο πολύτιμα τμήματα του δημόσιου δρόμου που είναι το πεζοδρόμιο και να εγκλωβίζει ανάπηρους, ηλικιωμένους και παιδιά στα διαμερίσματα. Οι λιγοστές πλατείες, όταν δεν μετατρέπονται σε πάρκινγκ, καταλαμβάνονται όλο και περισσότερο από παράνομες κατασκευές και τραπεζοκαθίσματα. Η άμβλυνση της κοινωνικής συνοχής σήμερα οφείλεται στην προοδευτική αποδυνάμωση της γειτονιάς η οποία χάνει ουσιαστικούς χώρους για τη συγκρότησή της. Με διατάξεις του νομοσχεδίου νέοι κοινωνικοί χώροι θα δημιουργηθούν, διότι «ξεμπλοκάρουν» οι απαλλοτριώσεις.

Ίσως το πιο σοβαρό θύμα της αυθαιρεσίας στο χώρο είναι η ιστορική ταυτότητα.. Η γενικότερη υποτίμηση της αξίας της πόλης συμπεριέλαβε την ιστορία, την παράδοση και τον αστικό πολιτισμό. Το χάσμα μεταξύ της ελληνικής και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών πόλεων διευρύνεται. Τώρα η Μεταφορά του Συντελεστή Δόμησης, ενός εργαλείου σε νάρκη επί πολλές δεκαετίες, βγαίνει στο προσκήνιο με νέες δυνατότητες να αξιοποιηθεί π.χ. ώστε να σωθούν τα διατηρητέα που κατέρρεαν.

Η ελληνική πολιτεία, δια του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας, αξίζει να υποστηριχτεί διότι τολμά να βάλει φρένο στην άναρχη πορεία οργάνωσης του χώρου με μια σημαντική χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση που θα φέρει πιο κοντά τη χώρα μας στην Ευρώπη. Αξιοποιεί τους ιδιώτες μηχανικούς, αναβαθμίζοντας συγχρόνως το ρόλο αρμόδιων δημοσίων υπηρεσιών και απαλλάσσοντάς τες από χρονοβόρες διαδικασίες. Το χωροταξικό νομοσχέδιο, αξιοποιώντας το ότι ήδη δρομολογήθηκε το μεγαλύτερο ίσως πρόγραμμα χωρικού σχεδιασμού που έχει εφαρμοστεί ποτέ στη χώρα για το σύνολο των Δήμων, και ισορροπώντας μεταξύ ιδιοκτησίας και περιβάλλοντος προβλέπει κίνητρα για επενδύσεις προς τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που επαναφέρει μια λογική που έλειψε για πάρα πολλές δεκαετίες από το ελληνικό χωροταξικό τοπίο λόγω της άναρχης ανάπτυξης. Δεδομένης της μεγάλης απειλής από την κλιματική κρίση, ο τόπος μας για να συνταχθεί με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες στην εκστρατεία για την αντιμετώπισή της, χρειάζεται κανόνες και οργάνωση στον χώρο που σήμερα απουσιάζουν. Η σημερινή του αδυναμία σε διάφορα επίπεδα οφείλεται σε μια σειρά από προβλήματα που παραλύουν τις πόλεις και ανεβάζουν το κόστος λειτουργίας τους. Με «νόμιμη την παρανομία» δεν θα μπορέσει αυτή η χώρα να γίνει ανταγωνιστική.



Θάνος Βλαστός
Καθηγητής ΕΜΠ
Πολεοδόμος Συγκοινωνιολόγος