Στέφανος Τζανάκης

Έναν μήνα πριν από το Πολυτεχνείο, οι αραβικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες επέβαλαν πετρελαϊκο εμπάργκο στις ΗΠΑ, δημιουργώντας την πρώτη πετρελαϊκή κρίση. Ως λόγος για αυτό προβλήθηκε η αμερικανική στήριξη στο Ισραήλ, στον πόλεμο που ξεκίνησαν εκείνον τον μηνα εναντίον του η Αίγυπτος και η Συρία. Στην το πραγματικότητα, οι χώρες του OPEC έκαναν την δική τους επανάσταση απέναντι στις «7 Αδελφές» της πετρελαϊκής αγοράς – και το πετρέλαιο πήγε από τα 3 δολάρια το βαρέλι στα 12.

Και αυτό ήταν μόνον η αρχή για μία νεγάλη ύφεση– αλλά οι Έλληνες φοιτητές δεν είχαν προλάβει να ενημερωθούν για το θέμα. Απλώς, οι οργανωμένοι στις αντιδικτατορικές Οργανώσεις είχαν χαρεί για τον «αντιαμερικανισμό» των Αράβων, που οδήγησε στην επικράτηση των πλέον συντηρητικών καθεστώτων της περιοχής.

Σε μία άσχετη, αλλά παράλληλη εξέλιξη, εκείνον τον ίδιο μήνα, τον Οκτώβρη του ΄73, στην Μπανγκόνγκ της Ταϊλάνδης, χιλιάδες φοιτητές διαδήλωναν εναντίον της δικής τους στρατιωτικής χούντας , που είχε συμπληρώσει 16 χρόνια στην εξουσία. Παρά την βαριά καταστολή που χρησιμοποίησε το καθεστώς, πάνω από μισό εκατομμύριο διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους και...επικράτησαν:Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να εκδιώξει την χούντα, φοβούμενος για την δική του τύχη.

Πολλοί έχουν γράψει ότι εκείνη η εξέγερση αποτέλεσε την έμπνευση για το δικό μας Πολυτεχνείο – το οποίο, παρ' όλα αυτά, ξεκίνησε μάλλον τυχαία, από μία φήμη ότι είχαν γίνει επεισόδια και συλλήψεις.

Υπήρχε λαϊκό κίνημα στην Ταϊλάνδη εκείνη την εποχή; Προφανώς και υπήρχε. Υπήρχε αντίστοιχο κίνημα στην Ελλάδα; Προφανώς και υπήρχε. Το ότι το ένα πέτυχε και το άλλο απέτυχε δεν αλλάζει τα πράγματα – άλλωστε και στην Ταϊλάνδη μετά από δύο χρόνια έγινε και νέο πραξικόπημα και το λαϊκό κίνημα – ένα κράμα σταλινισμού και μαοϊσμού - βρέθηκε στα σχοινιά.

Ο Άγγελος Συρίγος αισθάνθηκε την ανάγκη – μιλώντας για το νομοσχέδιο που φέρνει αλλαγές στο σύστημα λειτουργίας των πανεπιστημίων – να ανοίξει το ζήτημα του Πολυτεχνείου. Ως προς τα γεγονότα, προφανώς κανείς δεν μπορεί να έχει αντίρρηση για όσα ανέφερε. Κάποιοι έφτασαν να τον χαρακτηρίσουν...φιλοχουντικό, αλλά το μόνο που είπε ήταν ότι η χούντα κατέρρευσε μετά από την τραγωδία που προκάλεσε στην Κύπρο και όχι από το Πολυτεχνείο ή κάποια άλλη μαζική αντίδραση. Και κάπως έτσι έφτασε να μιλά στην Ολομέλεια για τον «μεταπολιτευτικό μύθο του Πολυτεχνείου».

Προφανώς χτίζεται διαχρονικά μία μυθολογία γύρω από το Πολυτεχνείο. Προφανώς το φοιτητικό κίνημα της εποχής δεν ήταν πανίσχυρο – αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν μαζικό. Αλλά αν σκεφτεί κανείς ότι μερικούς μήνες νωρίτερα είχε εκδηλωθεί – και καταπνιγεί , πλήν της περίπτωσης του αντιτορπιλικού Βέλους – το κίνημα του Ναυτικού με εμπλοκή 100 αξιωματικών, ότι είχαν προηγηθεί τα γεγονότα της Νομικής, είναι λίγο «κάπως» να τα τοποθετεί όλα κάποιος στο επίπεδο του μύθου.

Άλλωστε, είναι προφανές ότι δεν θα μπορούσαν να είναι όλοι οι Έλληνες Παναγούληδες και Μουστακλήδες – για να μιλήσουμε μόνον για γνωστούς μάρτυρες του αντιδικτατορικού αγώνα, μιας και υπάρχουν και χιλιάδες που για διάφορους λόγους δεν έμειναν στην ιστορία. Αλλά οι άνθρωποι χρειάζονται τον μύθο, χρειάζονται το πρότυπο για να μπορέσουν να προχωρήσουν χωρίς να αλληλοσκοτωθούν για το παρελθόν.

Μπορεί λοιπόν να υπάρχει η πλευρά της μυθολογίας του Πολυτεχνείου. Και προφανώς είναι πολλοί εκείνοι που στο πέρασμα των χρόνων την αξιοποίησαν για μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Αλλά κατά τα άλλα, είναι ένας μύθος ζωτικός για την δημοκρατία μας – και η άρνησή του έχει επίσης πολιτική ερμηνεία, όπως και σκοπιμότητες.

Σε κάθε περίπτωση, πίσω από κάθε μύθο υπάρχει μεγάλο κομμάτι αλήθειας. Και όταν τα χρόνια περνούν, οι κοινωνίες πρέπει να μπορούν να αντιμετωπίζουν και τις αλήθειες και τα ψέματα.

Του χρόνου κλείνει μισός αιώνας από την εξέγερση του Νοέμβρη του '73: οι πρωταγωνιστές - γνωστοί και αφανείς – θα έχουν πιάσει τα 70 τους χρόνια και παραπάνω, αλλά όπως φάνηκε από την «συζήτηση» στη Βουλή, η ελληνική πολιτική σκηνή δεν είναι ακόμα έτοιμη να κάνει έναν σοβαρό απολογισμό για εκείνη την εποχή. Δεν μπορεί να γίνει τίποτα, όταν η κυβέρνηση το βλέπει σαν ευκαιρία για να «περάσει» ιδεολογικά το νέο σύστημα λειτουργίας των πανεπιστημίων και η Αριστερά αντιμετωπίζει τα περί «μύθου του Πολυτεχνείου» ως ευκαιρία για να ξεπεράσει την απρέπεια Βερναρδάκη.