Παντελής Καψής

Δεν πρόλαβε να κοπάσει ο απόηχος από την εντυπωσιακή απάντηση της ισραηλινής αεράμυνας στην ιρανική επίθεση και μάθαμε ότι σύντομα θα αποκτήσει και η Ελλάδα τον δικό της «Σιδερένιο Θόλο». Αν θα είναι διπλός, όπως στο Ισραήλ, μονός ή προσαρμοσμένος στις ελληνικές ιδιαιτερότητες, θα το μάθουμε υποθέτω εν καιρώ. Η εικόνα, ακόμα, είναι λίγο θολή, αν με καταλαβαίνετε. Σε κάθε περίπτωση δεν βιαζόμαστε, δεν αντιμετωπίζουμε κάποια άμεση απειλή. Γιατί αλλιώς θα είχαμε δανείσει τους δικούς μας πάτριοτ στη Σαουδική Αραβία; Πάντως ένας θόλος από πάνω μας καλός είναι, ιδίως για όσους από εμάς φοβόμαστε ότι μπορεί να μας πέσει ο ουρανός στο κεφάλι.

Φυσικά έχει και μειονεκτήματα. Για παράδειγμα σε μια μόνο ημέρα λειτουργίας, κόστισε στο Ισραήλ πάνω κάτω 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια. Τα οποία θα πείτε μπορεί να φαίνονται και λίγα, αν σκεφτούμε ότι το εθνικό μας χρέος είναι κάπου στα 400 δισεκατομμύρια ευρώ. Τι ψυχή έχει 1,5 δισεκατομμύριο; Επιπλέον δεν είναι και τόσο αδιάτρητος όσο παρουσιάστηκε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση για παράδειγμα, βοηθήθηκε από αμερικανικά και αγγλικά πλοία που έκαναν ένα μέρος της δουλειάς. Για κάποιο όχι και τόσο μυστήριο λόγο άλλωστε, οι Ιρανοί είχαν προειδοποιήσει ότι επιτίθενται κάποιες ώρες νωρίτερα κι έτσι η άμυνα του Ισραήλ ήταν προετοιμασμένη. Δεν θα είναι πάντα έτσι.

Το χειρότερο βέβαια είναι ότι ακόμα και αυτό το σύστημα αεράμυνας στηρίζεται στην προθυμία τρίτων να συνεχίσουν να το εφοδιάζουν με τους αντιαεροπορικούς πυραύλους που χρησιμοποιεί. Στην περίπτωση του Ισραήλ υπάρχει η ακλόνητη (ironclad) δέσμευση των ΗΠΑ. Για την Ελλάδα πάλι, αν ήταν ποτέ να χρησιμοποιηθεί, τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο. Φαντάζεστε με έναν Τραμπ ή ένα διχασμένο Κογκρέσο τι θα γινόταν; Θα μέναμε στο περίμενε, καλή ώρα όπως η Ουκρανία.

Τούτων δοθέντων η εντύπωση μου είναι πως οι εξαγγελίες του κ. Δένδια εντάσσονται περισσότερο στο αέναο ελληνοτουρκικό παιχνίδι των εντυπώσεων. Το οποίο βέβαια αν το καλοσκεφτούμε, είναι και η καρδιά των ελληνοτουρκικών διαφορών. Στην πραγματικότητα ούτε η Ελλάδα ούτε και η Τουρκία ενδιαφέρονται τόσο για την ουσία, την άσκηση δηλαδή των κυριαρχικών δικαιωμάτων που διεκδικεί κάθε χώρα. Το μείζον ζήτημα είναι να μην εμφανιστεί κάποια από τις δύο χώρες ότι υποχωρεί.

Στην περίπτωση της Ελλάδας για παράδειγμα λέμε ότι είναι δικαίωμα μας η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Δεν υπάρχει ωστόσο ούτε μία κυβέρνηση που θα ρίσκαρε να το κάνει και πράξη, με ότι συνέπειες μπορεί να είχε μια τέτοια απόφαση. Και το ίδιο ισχύει και για την υφαλοκρηπίδα. Δική μας λέμε ότι είναι, αλλά δεν την αγγίζουμε, και φυσικά ούτε κουβέντα για γεωτρήσεις. Μερικές φορές βέβαια κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας ότι περιμένουμε να υπάρξουν ευνοϊκότερες συνθήκες στο μέλλον, χωρίς κανείς ποτέ να έχει πει ποιες μπορεί να είναι αυτές. Άλλωστε σε λίγες δεκαετίες οι υδρογονάνθρακες μπορεί να έχουν εγκαταλειφθεί και να έχει εκλείψει η βασική αιτία της έντασης.

Κάτι ανάλογο ισχύει, σε μικρότερο ίσως βαθμό, και για την Τουρκία. Ορισμένες φορές έχει φτάσει στο όριο να ξεπεράσει τις κόκκινες γραμμές. Ως σήμερα ωστόσο το έχει αποφύγει. Σε σχέση με την Ελλάδα έχει κάποια πλεονεκτήματα. Ισχυρή αμυντική βιομηχανία και κατά συνέπεια μικρότερη εξάρτηση από το εξωτερικό, κοινή γνώμη πιο ανεκτική σε ανθρώπινες απώλειες και βέβαια απέναντι της μια χώρα η οποία ούτε θέλει ούτε μπορεί να επιβάλει την άποψη της δια των όπλων. Από την άλλη πλευρά γνωρίζει πως μια θερμή αναμέτρηση θα έχει και γι αυτήν πολύ μεγάλο κόστος τόσο στρατιωτικά όσο και στις διεθνείς της σχέσεις.

Το αποτέλεσμα είναι δεκαετίες πια αυξομειούμενης πλην ουσιαστικά συνεχούς έντασης και μια διαρκής ανταλλαγή κατηγοριών και- κυρίως από την πλευρά της Τουρκίας- απειλών. Στο δημόσιο διάλογο αυτό μεταφράζεται σε ατελείωτες ώρες φανταστικών πολεμικών σεναρίων και παρουσιάσεις κάθε είδους οπλικών συστημάτων από ειδικούς και μη, τα οποία θα προσφέρουν το πολυπόθητο πλεονέκτημα στη μία ή την άλλη πλευρά. Ένας ανταγωνισμός που δηλητηριάζει τις σχέσεις και οδηγεί σε αλληλοαναιρούμενες προσδοκίες. Και την ίδια στιγμή βέβαια στο Αιγαίο δεν γίνεται τίποτα. Ακόμα και τα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος γίνονται, όπως είδαμε, αιτία ανατροφοδότησης της έντασης.

Μπορούμε να βγούμε από αυτό τον φαύλο κύκλο; Η εμπειρία λέει πως όχι. Όταν επαναλαμβάνεις τα ίδια πράγματα τότε αναγκαστικά θα έχεις και τα ίδια αποτελέσματα. Όσες φορές και αν το κάνεις. Μια λύση που φαίνεται να ευνοεί η ελληνική πλευρά είναι να συνεχιστεί η σημερινή κατάσταση χωρίς την ένταση. Μπορούμε να «συμφωνούμε ότι διαφωνούμε» όπως είπε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Με τον κίνδυνο φυσικά να επιστρέφεις στην ένταση κάθε φορά που για κάποιο λόγο αλλάζουν οι συνθήκες. Κι αυτό το έχουμε δει.

Μονιμότερη ύφεση προϋποθέτει και μια ριζική αλλαγή προσέγγισης από τη μια ή την άλλη πλευρά. Η Ντόρα Μπακογιάννη για παράδειγμα, είχε σχετικά πρόσφατα δηλώσει ότι η συνεκμετάλλευση δεν είναι ταμπού. Μένει να φανεί αν οι δύο πλευρές θα ενδιαφερθούν να εξετάσουν και άλλους τρόπους διευθέτησης των διαφορών. Για την ώρα πάντως φαίνεται ότι στις επαφές μεταξύ των δύο πλευρών οι συζητήσεις αφορούν τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Τα δύσκολα αργούν ακόμα.

ΥΓ. Μαθαίνουμε ότι ασκούνται πιέσεις στην Ελλάδα να παραχωρήσει μια ακόμα συστοιχία Πάτριοτ, αυτή τη φορά στην Ουκρανία. Κι αυτό επειδή στην Ευρώπη, θεωρούν ότι η χώρα μας δεν αντιμετωπίζει κάποιον άμεσο κίνδυνο στα σύνορα της. Ίσως το ζήτημα αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει μια καλή αφορμή για να τεθεί ξανά, πιο δυναμικά, το ζήτημα της ενιαίας αμυντικής πολιτικής. Έτσι κι αλλιώς έχει τεθεί εκ των πραγμάτων από τον ίδιο τον πόλεμο.