Κώστας Μελάς

Στη διαμόρφωση αυτής της κατάστασης έχει μέγιστη και καθοριστική συμβολή η συμμετοχή -έστω και με waiver (με παρέκκλιση)- στο Πρόγραμμα Πιστωτικής Επέκτασης (QE) που αφορά τις έκτακτες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί λόγω της πανδημίας COVID-19. Πρόκειται για το πρόγραμμα Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) της ΕΚΤ, ύψους 1,350 τρισ. ευρώ και διάρκειας μέχρι τον Ιούνιο του 2021, με προοπτική να επεκταθεί μέχρι το τέλος του 2021. Αφορά δε την αγορά στοιχείων του ενεργητικού δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα. Δηλαδή η ΕΚΤ παρεμβαίνει αγοράζοντας στη δευτερογενή αγορά χρεωστικούς τίτλους των κρατών-μελών αλλά και των ιδιωτών προκειμένου να στηρίξει τη ρευστότητα που είναι τόσο αναγκαία στην παρούσα οικονομική φάση λόγω της συνέχισης της πανδημίας. Παράλληλα μειώνεται και το κόστος δανεισμού για τις χώρες συμβάλλοντας στη συγκράτηση της αύξησης του δημοσίου χρέους.

Η στήριξη στα ελληνικά ομόλογα είναι παραπάνω από σημαντική: σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ, μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου 2020 η ΕΚΤ έχει αγοράσει κρατικά ομόλογα ύψους 12,966 δισ. ευρώ συμβάλλοντας αποφασιστικά στην αποκλιμάκωση των αποδόσεων αλλά και στην αλλαγή του status στις διεθνείς αγορές: στην τρέχουσα συγκυρία τα ελληνικά ομόλογα αντιμετωπίζονται σαν να φέρουν αξιολόγηση investment grade από τη στιγμή που συμμετέχουν -έστω και με waiver- στο συγκεκριμένο πρόγραμμα που αφορά την πανδημία (PEPP). Χωρίς τη στήριξη από την επεκτατική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι αποδόσεις των ελληνικών τίτλων (αλλά και των υπόλοιπων χωρών της Ευρωζώνης) θα ήταν αρκετά υψηλότερες.

Εκτός των παραπάνω, οι συνολικές παρεμβάσεις επεκτατικής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ επιτρέπουν στον ΟΔΔΗΧ να σχεδιάζει τρόπους εκμετάλλευσης του εξαιρετικά ευνοϊκού κλίματος με νέες εξόδους στην αγορά ώστε να βελτιώσει τη ρευστότητας στην αγορά και την καμπύλη αποδόσεων και να ενισχύσει το μαξιλάρι ασφαλείας (cash buffer) του Ελληνικού Δημοσίου, για να μπορούν να χρηματοδοτηθούν νέα μέτρα στήριξης της οικονομίας, αλλά και να συγκρατήσει την αύξηση του λόγου Δ.Χ./ΑΕΠ.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ. μέσα σε 14 μήνες έχει αντλήσει, επιτυχώς, πόρους από τις αγορές έξι φορές -τις τρεις κατά τη διάρκεια της κρίσης- συνολικού ύψους 14 δισ. ευρώ. Πρόκειται ουσιαστικά για το ύψος του ποσού κρατικών ομολόγων που έχουν αγοραστεί από την ΕΚΤ. Γίνεται εμφανές και από αυτό το στοιχείο ότι ο ρόλος της ΕΚΤ είναι καθοριστικός όχι μόνο ως προς την απόδοση αλλά και ως προς το ύψος των εκδόσεων στις οποίες προβαίνει ο ΟΔΔΗΧ.

Δύο σκέψεις μού έρχονται καθώς γράφονται τα παραπάνω:

Η πρώτη αφορά το πόσο διαφορετικές θα ήταν οι εξελίξεις των μνημονιακών προγραμμάτων -ειδικά του τρίτου- αν η ΕΚΤ δεν απέκλειε την ελληνική οικονομία από τα προγράμματα πιστωτικής επέκτασης από το 2015. Είμαι απολύτως βέβαιος ότι τα αποτελέσματα θα ήταν σαφώς θετικότερα σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής δραστηριότητας και σε όλους τους μακροοικονομικούς δείκτες. Η ΕΚΤ στην περίπτωση αυτή λειτούργησε έναντι της Ελλάδας ως ιδιωτική τράπεζα και όχι ως η κεντρική της τράπεζα, ως όφειλε να συμπεριφέρεται.

Η δεύτερη σκέψη έχει σχέση με το ότι πρέπει να συλλογιστούμε πολύ σοβαρά προτού αρχίσουμε τους πανηγυρισμούς για τη μεγάλη μείωση των αποδόσεων των ελληνικών στοιχείων χρέους (ομόλογα, έντοκα κ.τ.λ.), ως γεγονός που καταδεικνύει την ενδυνάμωση της ελληνικής οικονομίας. Απέχουμε πολύ από την επιθυμητή κατάσταση μιας βέβαιης και σταθερής ανοδικής πορείας της οικονομίας. Το 2021, πρωτίστως, θα είναι ένας κρίσιμος χρόνος για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Οι καιροί ου μενετοί.