Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για την Ένταξη
Κώστας Βλαχόπουλος
Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για την Ένταξη
Είναι φανερό, ότι η Ελλάδα τους τελευταίους μήνες έχει περάσει σε νέα φάση αναφορικά με τη διαχείριση του μεταναστευτικού. Μετά και τα οριακά γεγονότα στον Έβρο, η Ελληνική Κυβέρνηση είναι απόλυτα προσηλωμένη σε μία σκληρή γραμμή για την αποτροπή και τον περιορισμό των ροών στα χερσαία και στα θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία.
Σ’αυτό το πλαίσιο, ίσως φαντάζει ουτοπική μια συζήτηση για την Ένταξη. Εντούτοις, έχει αξία να μελετήσουμε και αυτήν την -αρκετά υποφωτισμένη- πλευρά του ζητήματος και να περιγράψουμε το πλαίσιο των πολιτικών πρωτοβουλιών που θα βοηθούσαν προς αυτή την κατεύθυνση.
Μετά από έξι μήνες συνεχών αλλαγών στους σχεδιασμούς, η κυβέρνηση αποφάσισε τελικά τον Ιανουάριο να ιδρύσει ξανά το Υπουργείο Μετανάστευσης. Με το νέο υπουργείο, υπήρξε αναδιάρθρωση των υπηρεσιών, και μοίρασμα αρμοδιοτήτων. Στο σχεδιασμό της νέας αυτής κυβερνητικής δομής, τουλάχιστον από τις μέχρι τώρα ανακοινώσεις δεν υπάρχει αναφορά στην κοινωνική ένταξη. Το ίδιο προκύπτει και από τις πρώτες δηλώσεις του νέου Υπουργού, Νότη Μηταράκη. Για μια ακόμα φορά η κυβερνητική πολιτική στο μεταναστευτικό επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ασφάλειας, στην αποτροπή και τον περιορισμό των ροών, και στις επιστροφές.
Η συγκεκριμένη πολιτική ακολουθείται πιστά από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Η Ελλάδα σε όλο σχεδόν τον 20ο αιώνα υπήρξε μια χώρα που «έστελνε» μετανάστες στο εξωτερικό (Migrant sending country). Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και κυρίως στις αρχές του ’90, η Ελλάδα μετατρέπεται σταδιακά σε χώρα-υποδοχής μεταναστευτικών ρευμάτων (migrant hosting country). Οι πρώτες μεταναστευτικές ροές αφορούσαν κυρίως πληθυσμούς από τις βαλκανικές, πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Στην πάροδο των χρόνων, άνθρωποι κυρίως από την Μέση Ανατολή και την Κεντροανατολική Ασία (Ιράκ, Πακιστάν, Μπαγκλαντές κ.α.) πέρασαν τα σύνορα της χώρας σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.
Η πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων χαρακτηρίστηκε όλα αυτά τα χρόνια από μια εμμονή στη λογική της Ασφάλειας. Το μεταναστευτικό ζήτημα πολιτικοποιήθηκε και ασφαλειοποιήθηκε έντονα, έγινε αντικείμενο πολεμικής μεταξύ των κομμάτων και κατέληξε να θεωρείται υπαρξιακή απειλή για τη χώρα. Συστηματικά, το ελληνικό πολιτικό σύστημα «έδειχνε» μετανάστες και πρόσφυγες ως απειλή για την ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή, την οικονομία και την αγορά εργασίας με αποτέλεσμα να εντείνονται τα αισθήματα φόβου στους πολίτες και τα ρατσιστικά φαινόμενα να βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν.
Η Ένταξη είναι μάλλον αρκετά χαμηλά στις προτεραιότητες του ελληνικού κράτους. Ενώ από το 2013 έχουν εκπονηθεί δύο Στρατηγικές για την Ένταξη, στην πράξη δεν έχουν εφαρμοστεί. Μιλώντας για τις Στρατηγικές για την Ένταξη, πρέπει να αναφέρουμε, ότι ναι μεν περιέχουν αρκετά προωθημένα μέτρα υπέρ μιας συγκροτημένης ενταξιακής πολιτικής, όμως αποτελούν 2 κείμενα αρκετά γενικά, τα οποία δεν έχουν μια συγκεκριμένη στοχοθεσία, ούτε προσδιορίζουν ακριβώς την κατανομή των αρμοδιοτήτων στους φορείς υλοποίησης. Επίσης, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προβλέψεις για τη χρηματοδότηση των δράσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι αξιοσημείωτο, ότι τα πολιτικά κόμματα -στην πλειονότητά τους- δεν έχουν επικεντρωθεί στην κατάρτιση πολιτικών προτάσεων που να προάγουν την Ένταξη. Ακόμα και αυτά που στα προγράμματά τους περιελάμβαναν τέτοιες προτάσεις δεν έχουν προχωρήσει στην εφαρμογή τους. Αντιθέτως, οι πολιτικές ελίτ κυριαρχούνται από λογικές ασφαλειοποίησης της μετανάστευσης, ενώ είναι γνωστό, ότι από τους περίπου 80.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που βρίσκονται στην Ελλάδα οι περισσότεροι θα παραμείνουν εδώ, καθώς οι χώρες της ΕΕ έχουν κλείσει τα σύνορα και τα προγράμματα μετεγκαταστάσεων προχωρούν με μεγάλη δυσκολία.
Ποια είναι όμως τα οφέλη της ένταξης σε μια χώρα σαν την Ελλάδα; Η θετική συμβολή των μεταναστών στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των χωρών μελών καθώς και η συμβολή τους ως φορέων πολιτιστικής ποικιλομορφίας έχει επανειλημμένα τονιστεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένης της δημογραφικής γήρανσης της ευρωπαϊκής ηπείρου, και ακόμα περισσότερο της Ελλάδας, της παράτασης του προσδόκιμου ζωής και της σταδιακής συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, σε επίπεδο Ε.Ε αναγνωρίζεται η συμβολή των μεταναστών στη δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη των χωρών μελών.
Ως κύριους στόχους μιας ολοκληρωμένης πολιτικής ένταξης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την πρόσβαση στην εργασία (μέσω της αναγνώρισης των εργασιακών δεξιοτήτων και της προηγούμενης εμπειρίας τους), στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση, την εκμάθηση της γλώσσας και την καταπολέμηση των διακρίσεων, στην ευκολότερη πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση και συνολικότερα στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.
Επίσης σημαντικό είναι να διευκολύνονται οι μετανάστες που λόγω της οικονομικής κρίσης δυσκολεύονται να διατηρήσουν το καθεστώς νόμιμης διαμονής, να ενισχυθεί ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στις διαδικασίες ένταξης, να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία, να δημιουργηθεί συντονιστικό πλαισιο για τη συνοχή των ενταξιακών δράσεων, να προάγεται η συνεργασία όλων των φορέων, καιθώς επίσης και ο εκσυγχρονισμός της χορήγησης αδειών και ασύλου μέσω ψηφιοποίησης του συστήματος, και τέλος να υπάρχει μέριμνα για την καλύτερη πληροφόρηση των προσφύγων και των μεταναστών.
Το ελληνικό κράτος πρέπει με γρήγορους ρυθμούς να προχωρήσει στην υιοθέτηση και εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών και να νομοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα που θα επιτρέπουν την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη κοινωνική Ένταξη μεταναστών και προσφύγων. Μόνο να κερδίσει έχει από την επιλογή αυτή. Αντίθετα, όσο περισσότερο πολιτικοποιεί και ασφαλειοποιεί το ζήτημα, τόσο πιο εύκολα θα δίνεται χώρος σε ακραίες φωνές να κυριαρχούν στο δημόσιο διάλογο.
*Ο Κώστας Βλαχόπουλος είναι βοηθός ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ και υποψήφιος διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης
Μετά από έξι μήνες συνεχών αλλαγών στους σχεδιασμούς, η κυβέρνηση αποφάσισε τελικά τον Ιανουάριο να ιδρύσει ξανά το Υπουργείο Μετανάστευσης. Με το νέο υπουργείο, υπήρξε αναδιάρθρωση των υπηρεσιών, και μοίρασμα αρμοδιοτήτων. Στο σχεδιασμό της νέας αυτής κυβερνητικής δομής, τουλάχιστον από τις μέχρι τώρα ανακοινώσεις δεν υπάρχει αναφορά στην κοινωνική ένταξη. Το ίδιο προκύπτει και από τις πρώτες δηλώσεις του νέου Υπουργού, Νότη Μηταράκη. Για μια ακόμα φορά η κυβερνητική πολιτική στο μεταναστευτικό επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ασφάλειας, στην αποτροπή και τον περιορισμό των ροών, και στις επιστροφές.
Η συγκεκριμένη πολιτική ακολουθείται πιστά από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Η Ελλάδα σε όλο σχεδόν τον 20ο αιώνα υπήρξε μια χώρα που «έστελνε» μετανάστες στο εξωτερικό (Migrant sending country). Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και κυρίως στις αρχές του ’90, η Ελλάδα μετατρέπεται σταδιακά σε χώρα-υποδοχής μεταναστευτικών ρευμάτων (migrant hosting country). Οι πρώτες μεταναστευτικές ροές αφορούσαν κυρίως πληθυσμούς από τις βαλκανικές, πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Στην πάροδο των χρόνων, άνθρωποι κυρίως από την Μέση Ανατολή και την Κεντροανατολική Ασία (Ιράκ, Πακιστάν, Μπαγκλαντές κ.α.) πέρασαν τα σύνορα της χώρας σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.
Η πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων χαρακτηρίστηκε όλα αυτά τα χρόνια από μια εμμονή στη λογική της Ασφάλειας. Το μεταναστευτικό ζήτημα πολιτικοποιήθηκε και ασφαλειοποιήθηκε έντονα, έγινε αντικείμενο πολεμικής μεταξύ των κομμάτων και κατέληξε να θεωρείται υπαρξιακή απειλή για τη χώρα. Συστηματικά, το ελληνικό πολιτικό σύστημα «έδειχνε» μετανάστες και πρόσφυγες ως απειλή για την ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή, την οικονομία και την αγορά εργασίας με αποτέλεσμα να εντείνονται τα αισθήματα φόβου στους πολίτες και τα ρατσιστικά φαινόμενα να βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν.
Η Ένταξη είναι μάλλον αρκετά χαμηλά στις προτεραιότητες του ελληνικού κράτους. Ενώ από το 2013 έχουν εκπονηθεί δύο Στρατηγικές για την Ένταξη, στην πράξη δεν έχουν εφαρμοστεί. Μιλώντας για τις Στρατηγικές για την Ένταξη, πρέπει να αναφέρουμε, ότι ναι μεν περιέχουν αρκετά προωθημένα μέτρα υπέρ μιας συγκροτημένης ενταξιακής πολιτικής, όμως αποτελούν 2 κείμενα αρκετά γενικά, τα οποία δεν έχουν μια συγκεκριμένη στοχοθεσία, ούτε προσδιορίζουν ακριβώς την κατανομή των αρμοδιοτήτων στους φορείς υλοποίησης. Επίσης, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προβλέψεις για τη χρηματοδότηση των δράσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι αξιοσημείωτο, ότι τα πολιτικά κόμματα -στην πλειονότητά τους- δεν έχουν επικεντρωθεί στην κατάρτιση πολιτικών προτάσεων που να προάγουν την Ένταξη. Ακόμα και αυτά που στα προγράμματά τους περιελάμβαναν τέτοιες προτάσεις δεν έχουν προχωρήσει στην εφαρμογή τους. Αντιθέτως, οι πολιτικές ελίτ κυριαρχούνται από λογικές ασφαλειοποίησης της μετανάστευσης, ενώ είναι γνωστό, ότι από τους περίπου 80.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που βρίσκονται στην Ελλάδα οι περισσότεροι θα παραμείνουν εδώ, καθώς οι χώρες της ΕΕ έχουν κλείσει τα σύνορα και τα προγράμματα μετεγκαταστάσεων προχωρούν με μεγάλη δυσκολία.
Ποια είναι όμως τα οφέλη της ένταξης σε μια χώρα σαν την Ελλάδα; Η θετική συμβολή των μεταναστών στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των χωρών μελών καθώς και η συμβολή τους ως φορέων πολιτιστικής ποικιλομορφίας έχει επανειλημμένα τονιστεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένης της δημογραφικής γήρανσης της ευρωπαϊκής ηπείρου, και ακόμα περισσότερο της Ελλάδας, της παράτασης του προσδόκιμου ζωής και της σταδιακής συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, σε επίπεδο Ε.Ε αναγνωρίζεται η συμβολή των μεταναστών στη δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη των χωρών μελών.
Ως κύριους στόχους μιας ολοκληρωμένης πολιτικής ένταξης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την πρόσβαση στην εργασία (μέσω της αναγνώρισης των εργασιακών δεξιοτήτων και της προηγούμενης εμπειρίας τους), στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση, την εκμάθηση της γλώσσας και την καταπολέμηση των διακρίσεων, στην ευκολότερη πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση και συνολικότερα στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.
Επίσης σημαντικό είναι να διευκολύνονται οι μετανάστες που λόγω της οικονομικής κρίσης δυσκολεύονται να διατηρήσουν το καθεστώς νόμιμης διαμονής, να ενισχυθεί ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στις διαδικασίες ένταξης, να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία, να δημιουργηθεί συντονιστικό πλαισιο για τη συνοχή των ενταξιακών δράσεων, να προάγεται η συνεργασία όλων των φορέων, καιθώς επίσης και ο εκσυγχρονισμός της χορήγησης αδειών και ασύλου μέσω ψηφιοποίησης του συστήματος, και τέλος να υπάρχει μέριμνα για την καλύτερη πληροφόρηση των προσφύγων και των μεταναστών.
Το ελληνικό κράτος πρέπει με γρήγορους ρυθμούς να προχωρήσει στην υιοθέτηση και εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών και να νομοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα που θα επιτρέπουν την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη κοινωνική Ένταξη μεταναστών και προσφύγων. Μόνο να κερδίσει έχει από την επιλογή αυτή. Αντίθετα, όσο περισσότερο πολιτικοποιεί και ασφαλειοποιεί το ζήτημα, τόσο πιο εύκολα θα δίνεται χώρος σε ακραίες φωνές να κυριαρχούν στο δημόσιο διάλογο.
*Ο Κώστας Βλαχόπουλος είναι βοηθός ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ και υποψήφιος διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης
Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
Ειδήσεις
Δημοφιλή
Σχολιασμένα
