Γρ. Νικολόπουλος

Ελπίζουμε ότι θα βρει το θάρρος ο ρεαλιστής Κυριάκος Μητσοτάκης, αντίθετα με τη θετική αξιολόγηση Σταϊκούρα, να αξιολογήσει αρνητικά κάποιους άλλους υπουργούς του, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη καταφέρει να υλοποιήσουν τίποτε απ’ όσα τους ανατέθηκαν.

Το κλειδί της δημόσιας διοίκησης σήμερα, μετά τις αλλαγές που έφερε ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης με το επιτελικό κράτος, έχει μεταφερθεί από τους υπουργούς σε δύο άλλους πόλους: πρώτον, σε επίπεδο σχεδιασμού στο Μαξίμου και, δεύτερον, σε επίπεδο υλοποίησης στους κορυφαίους δημόσιους υπαλλήλους. Η πολιτική σχεδιάζεται κεντρικά από το επιτελείο του Μαξίμου και το Υπουργικό Συμβούλιο και στη συνέχεια υλοποιείται από τους γενικούς διευθυντές και τους υπηρεσιακούς γραμματείς των υπουργείων.

Αυτό λοιπόν που δεν ισχύει πλέον είναι ότι κάθε υπουργός ήταν απόλυτος άρχων του υπουργείου του. Οτι αν ο ίδιος δεν υπέγραφε τίποτα δεν μπορούσε να γίνει και ότι το υπουργείο έπρεπε να εφαρμόσει όποια πολιτική αποφάσιζε ο υπουργός.

Σήμερα κανένας από τους υπουργούς δεν χαράζει και δεν ακολουθεί δική του, ανεξάρτητη από τις κατευθύνσεις του Μαξίμου, πολιτική.
Το νομοσχέδιο, λοιπόν, του επιτελικού κράτους που σχεδίασε ο Γεραπετρίτης έθεσε νέες συνθήκες στη δημόσια διοίκηση και περιόρισε την ανεξαρτησία των υπουργών, ενώ μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων έχει περάσει στους τεχνοκράτες των υπουργείων.

Αυτό σημαίνει ότι οι χαρακτηριζόμενοι «τεχνoκράτες υφυπουργοί», οι υπηρεσιακοί γραμματείς και οι γενικοί διευθυντές των υπουργείων παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, σε πολλές περιπτώσεις σημαντικότερο από αυτόν που έχει ο ίδιος ο υπουργός. Κατά συνέπεια, η αποτελεσματικότητα των υφυπουργών - τεχνοκρατών, των γραμματέων και των διευθυντών είναι απαραίτητο επίσης να αξιολογηθεί από τον πρωθυπουργό.

Ενας καλός υπουργός, ο οποίος όμως δεν υποστηρίζεται από μια ισχυρή εκτελεστική ομάδα, δεν θα καταφέρει τελικά να παραδώσει το έργο που του έχει ζητηθεί.
Και καθώς ο Μητσοτάκης είναι αναγκασμένος -τουλάχιστον σε έναν βαθμό- να κρατήσει κάποιες εσωκομματικές πολιτικές ισορροπίες και ενδεχομένως να διατηρήσει αναγκαστικά κάποιους υπουργούς στη θέση τους, ακόμη κι αν δεν έχουν περάσει τα τεστ αξιολόγησης, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να διαπιστώσει την αποτελεσματικότητα των υφυπουργών και των γραμματέων που έχουν αυτά τα υπουργεία. Αν ούτε αυτοί είναι αποτελεσματικοί, μπορούμε να θεωρούμε βέβαιο ότι η πολιτική που τους έχει ανατεθεί δεν θα εφαρμοστεί.

Το δεύτερο πρόβλημα που υπάρχει σε αυτή τη νέα δομή του επιτελικού κράτους είναι ότι ορθώς σχεδιάστηκε μεν, αλλά η επιτυχία του εξαρτάται από τις διαδικασίες που θα επιβάλει το Μαξίμου στη νέου τύπου διοίκηση.

Αν, για παράδειγμα, μεταφέρεται η ευθύνη μιας υπογραφής από τον υπουργό στον δημόσιο υπάλληλο, πρέπει ο δεύτερος να μην έχει περιθώρια προσωπικής εμπλοκής στο αν θα υπογράψει ή όχι. Χρειάζονται δηλαδή ισχυρά αντικειμενικά κριτήρια για το αν θα υπογραφεί ή όχι μια αδειοδότηση ή μια επένδυση. Αν αυτά πληρούνται, ο δημόσιος υπάλληλος πρέπει υποχρεωτικά να την υπογράψει. Αν δεν πληρούνται, δεν πρέπει να την υπογράψει.

Η σωστή λειτουργία, λοιπόν, του επιτελικού κράτους εξαρτάται και από τις σωστές οδηγίες, τους όρους, τις προϋποθέσεις και τις απαιτήσεις για κάθε απόφαση που έχουν οριστεί κεντρικά. Οπως επίσης και από τη δυνατότητα ελέγχου της εφαρμογής αυτών των οδηγιών. Μόνο έτσι το επιτελικό κράτος λειτουργεί σωστά. Και αυτό δεν έχει γίνει ακόμη, δηλαδή οι σαφείς οδηγίες για τη λειτουργία των υπουργείων δεν έχουν προσαρμοστεί πλήρως στις ανάγκες της νέας δομής και η δυνατότητα ελέγχου είναι περιορισμένη.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που διαπιστώνεται είναι ότι πράγματι μερικά υπουργεία λειτουργούν σωστά και αποτελεσματικά και άλλα όχι. Και οι αξιολογήσεις του Μητσοτάκη δεν μπορούν να τα βρουν όλα καλά.

Αυτό, λοιπόν, που λογικά πρέπει να αναμένουμε σύντομα είναι κάποιες αλλαγές σε υφυπουργούς - τεχνοκράτες, σε διευθυντές και σε γραμματείς, εφόσον ήδη διαπιστώνεται ότι δεν επιτελούν το έργο που τους έχει ανατεθεί.

Και είναι αναγκαίο να γίνει αυτό για να προχωρήσουν οι γενναίες μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά το κράτος και να επιταχυνθεί η ανάπτυξη.