Δημήτρης Δανίκας

Ολα  τα κανε μόνος  του. Τα  φτιαχνε. Σχεδόν με τα χέρια του.  Το σπίτι   του στο ΜΕΤΣ,   τα  μικρά σπιτάκια στον  Αγιο  Νικόλαο,  τις  ταινίες  του, τα έπιπλά του, τα πάντα. Κατά μία  έννοια και τηρουμένων των αναλογιών, ο Νίκος Κούνδουρος ήταν ο βιοτέχνης Στάνλει  Κιούμπρικ  της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Του  χειροποίητου, του αυτοσχεδιασμού, της μικρής κλίμακας!

Από τα «παιδιά» της θρυλικής παρέας Χατζιδάκι, Γκάτσου, Τσαρούχη. Απόδειξη; Η μουσική  στην «Μαγική πόλη» είναι του Μάνου! Από  κοντά και  ο Θανάσης Βέγγος, Ο  Κούνδουρος ήταν  εκείνος που  ανέδειξε τον  Βέγγο. Γνωριμία  εξορίας. 

Ο  Κούνδουρος της γενιάς  των «αυτοσχέδιων», των «ερασιτεχνών»   δημιουργών. Κανένα πρόβλημα. Και ο Ντασέν της Αμερικής, εκείνης της εποχής, εμπειρικός ήταν. Το κίνητρο που τον έσπρωξε στο σινεμά  ήταν η αισθητική,  η  φωτογραφία, η πλαστικότητα, η  συμμετρία.  Η «τρέλα» του με την κατασκευή. Γι αυτό  οι «Μικρές Αφροδίτες» είναι η αποθέωση του  φορμαλισμού.  Οι «πληροφορίες» λαμβάνονται στον θεατή μέσα από  την πλαστικότητα της ασπρόμαυρης  φωτογραφίας!

Η έξοδος του προς την  ολοκλήρωση και την πληρότητα συντελείται με το ευρηματικό, εξαιρετικό και ίσως άκρως πρωτότυπο σενάριο (για την εποχή) του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Ο δράκος» (1956).  Οπου ένας  ασήμαντος, ¨ανώνυμος», φτωχός, φοβισμένος υπαλληλάκος  καταλήγει αρχηγός της  μαφίας.  Επειδή μοιάζει σαν μια  σταγόνα νερό με τον «εξαφανισμένο» και πραγματικό αρχηγό της μαφίας. Εκπληκτικό!

Σ αυτή την  ταινία  που διαρκώς   αναδεικνύεται, μέσα στις δέκα καλύτερες-και μάλιστα στις πρώτες θέσεις-του Ελληνικού κινηματογράφου, ο Ντίνος Ηλιόπουλος στην καλύτερη  και πιο χυμώδη   στιγμή  του. Οπως και η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου, ο Γιάννης Αργύρης, ο  Θανάσης Βέγγος!

Μνημειώδης ο ναρκισσισμός  του.  Δικαιολογημένο κι αυτό. Στα είκοσι, τα τριάντα,  τα σαράντα, ακόμα και στα πενήντα  ήταν  «κούκλος», Το ελληνικό ισοδύναμο ενός Γουόρεν Μπίτι.Σαρκώδη  χείλη,αετήσιο βλέμμα, ζυγωματικά με θέληση και σφρίγος και  από παράστημα  ολόκληρη η Κρήτη. Τα  θηλυκά  ξεροσταλιάζανε. Ακόμα και οι αρσενικοί  ερωτευμένοι  μαζί  του!

Ο Νίκος  Κούνδουρος τα είχε όλα. Μα όλα.  Ταινίες,  δημιουργίες,  διακρίσεις, περιουσία,  φίλους,  αναγνώριση,  τιμές,  γυναίκες, τα πάντα.  Ευλογημένος από την  Φύση, από τον χαρακτήρα, από την εποχή  του!

Αχίλλειος πτέρνα του, όπως όλων σχεδόν των  καλλιτεχνών,  οι αντίθετες  γνώμες, οι  κριτικές και οι Κριτικοί. Που  τους θεωρούσε παράσιτα. Κάτι χειρότερο.  Ο  Κούνδουρος ήταν ανταγωνιστικός από τον χαρακτήρα του. Επιβλητικός  στο ύφος του και  ορμητικός  στις απόψεις του.  Καθόλου τυχαίο που στα τριάντα του  έκανε το σπουδαίο έργο του. «Αντίπαλός»  του  εκείνη την εποχή  ο Μιχάλης Κακογιάννης. Τέσσερα χρόνια μεγαλύτερός του

Αντίπαλός του, αργότερα-έτσι το έβλεπε-ο  Θόδωρος Αγγελόπουλος.  Ακόμα πιο  μικρότερος. Αλλης  γενιάς ο Θόδωρος. Ο Κούνδουρος, όπως ο Κακογιάννης, όπως ο Αγγελόπουλος, θεωρούσαν  τον εαυτό τους ως απόλυτους «αυτοκράτορες». Η μοναδικότητα του  χαρακτήρα τους, δεν επέτρεπε αμφισβήτηση. Κάθε διεκδικητής του θρόνου έπρεπε να «καρατομηθεί». Αυτό η αδυναμία τους, αυτό και το μεγαλείο  τους!

Ο Νίκος  Κούνδουρος εγκατέλειψε πλήρης  ημερών. Ανω των ενενήντα. Ακατάβλητο το  κύτταρο των Κρητικών. Οπως ας πούμε του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και του Μίκη Θεοδωράκη. Το έργο του πλούσιο. Και αντιφατικό. Οπως με τον «Δράκο»  χτύπησε ταβάνι έτσι και προς το τέλος της  δημιουργικής του πνοής χτύπησε προς τα κάτω.

Πληρέστατος, όρθιος, ορμητικός και ατελείωτος. Το  Ελληνικό Σινεμά του οφείλει πολλά.  Οπως οφείλει και στον Κακογιάννη και στον Αγγελόπουλο. Οπως θα οφείλει και τον Γιώργο Λάνθιμο. Τίποτα  δεν  τελειώνει. Οι καλλιτέχνες, άνθρωποι είναι, πεθαίνουν. Τα έργα μένουν!