Δημήτρης Δανίκας

Ήταν η περίπτωσή του. Είναι η περίπτωσή του. Αυτή η σπάνια περίπτωσή του. Το πρώτο λοιπόν. Διαρκώς μέσα και έξω από την κομματική του ταυτότητα. Μέσα και έξω από την κομματική πειθαρχία. Μέσα με την ουτοπία ενός άλλου, δίκαιου κόσμου. Μέσα με το όνειρο μιας ανώτερης, άπιαστης, υπέρτατης κοινωνίας. Εξω όμως από τα Γκουλάγκ. Εξω από τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό, την καχυποψία και την υποχρεωτική υπόκλιση στις εντολές της κάθε ηγεσίας.

Και πώς αλλιώς. Αφού ο ίδιος είχε εγκλωβιστεί, φυλακιστεί στην επίγεια κόλαση των δημίων του. Αφού στο πετσί του χαράχτηκαν όλα όσα συμβαίνουν σε κάθε στρατοκρατούμενο, αυταρχικό και φασιστικό καθεστώς. Το μαρτύριο, ο αυταρχισμός, η ταπείνωση, ο εξευτελισμός, η τρομοκρατία, η σωματική εξόντωση και ο καθημερινός φόβος των ατελείωτων βασανισμών και των ομαδικών εκτελέσεων.

Απέναντί του «όλες της Γης οι οχιές που δαγκώνουν τα σπλάχνα μου». Μέσα του «των ανθρώπων τα βάσανα και των ερώτων τα θαύματα». Ολα. Αυτά έζησε. Αυτά βίωσε. Μ’ αυτά πορεύτηκε. Αυτά τα μοναδικά κειμήλια και η μονάκριβη περιουσία του.

Και τις πληγές του τις αποταμίευσε. Τα μαρτύριά του στο έργο του τα ενσωμάτωσε. Και με αυτά όλο τον κόσμο αιμοδότησε. Εκ του πληθωρικού και ατελείωτου περισσεύματος διαρκώς έδινε, χάριζε, ράντιζε. Ο Μίκης Θεοδωράκης και η βαρβαρότητα, κάθε είδους και κάθε μορφής βαρβαρότητα, ασυμβίβαστοι εχθροί. Ασυμφιλίωτοι. Και παραφράζοντας το γνωστό «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» της Ρόζας Λούξεμπουργκ, θα έλεγα: «Μίκης ή βαρβαρότητα».

Το δεύτερο λοιπόν. Οπως συμβαίνει με την πολιτική και την ιδεολογία του. Την ίδια στιγμή, λάτρευε να εξουσιάζει το σύμπαν και ταυτόχρονα να αμφισβητεί κάθε μορφή και κάθε είδος εξουσίας. Αρχομανής και αντεξουσιαστής. Μαζί. Τα ετερόκλητα έλκονται. Και στο έργο του. Ειδικά στο έργο του. Η απόλυτη ομογενοποίηση. Εκείνο το σπάνιο μείγμα ομογενοποίησης δύο ή περισσότερων μερών. Διαφορετικών. Και σχεδόν εχθρικών.

Ετσι στις κορυφαίες και ανεπανάληπτες περιπτώσεις της πορείας του κατάφερνε να ενοποιεί σε μια σπάνια συνύπαρξη τον Ιγκόρ Στραβίνσκι και τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς με τη βυζαντινή ψαλμωδία, τις μεγάλες εκτεταμένες χορωδίες, τη συμφωνική ορχήστρα, το μπουζούκι του Μανώλη Χιώτη, τη μικρή λαϊκή ορχήστρα και όλα αυτά με τον Αφηγητή και τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Τέτοιο πράγμα δεν ξανάγινε.

Ο Μίκης του Ωδείου. Ο Μίκης της λαϊκής παράδοσης. Ο Μίκης της συμφωνικής μουσικής. Ο Μίκης της Καντάτας. Ο Μίκης του Ορατόριου. Ο Μίκης της μελωδίας. Ο Μίκης του εμβατηρίου. Ο Μίκης του Ρίτσου. Ο Μίκης του Ελύτη. Ο Μίκης του Μανόλη Αναγνωστάκη. Ο Μίκης του Πάμπλο Νερούδα. Ο Μίκης του Zorba the Greek. Ο Μίκης της Ορθοδοξίας. Ο Μίκης της κομμουνιστικής ουτοπίας. Ο Μίκης του πατριωτισμού. Ο Μίκης όλου του Λαού.

Το τρίτο και τελευταίο. Ολα αυτά συγκρότησαν τον χαρακτήρα του. Ποταμιαίο το έργο του; Πληθωρικός και ο ίδιος. Ετερόκλητοι οι όγκοι και τα μέρη της μουσικής του; Αντιφατικός και ο ίδιος. Ασταμάτητος στη δημιουργία του; Ασταμάτητος στους αγώνες και τη δημόσια προσφορά του. Ασυγκράτητος στις «αιρετικές» τοποθετήσεις του; Ασυγκράτητος και ο οίστρος του. Ανεξάρτητο και αφυλάκιστο το πνεύμα του; Το ίδιο και η ιδεολογία του.

Γι’ αυτό υποκλινόμαστε. Γι’ αυτό το σύμπαν του Μίκη παραδεχόμαστε. Γι’ αυτό με το έργο του έστω στιγμιαία λυτρωνόμαστε. Και γι’ αυτό, όπως λέμε «όσο υπάρχουν άνθρωποι», από δω και πέρα θα λέμε «όσο υπάρχει Μίκης» ώστε με αισιοδοξία και με τον Ποιητή επιτέλους ν’ αρχίσουμε να πορευόμαστε! Που πάει να πει: Λατρεύεις Μίκη; Απόδειξη!