Το θέατρο Νο της Ιαπωνίας συναντά τον Μιχαήλ Μαρμαρινό στην Επίδαυρο

«Βρέθηκα για πρώτη φορά στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και, καθώς στεκόμουν στο κέντρο, ένιωσα μεγάλη ηρεμία και μια πρωτόγνωρη οικειότητα με αυτόν τον υπέροχο χώρο, με αυτή την έκρηξη ενέργειας που συντελείται εκεί επί τόσες χιλιάδες χρόνια, ήταν σαν να γύριζα στο σπίτι μου. Γι' αυτό ακριβώς πιστεύω ότι μπορούμε να παίξουμε εκεί θέατρο Νο στην αρχέγονή του μορφή».

Με αυτά τα λόγια ο μεγάλος ανανεωτής του ιαπωνικού θεάτρου Νο, Γκένσο Ουμεγουάκα, περιέγραψε την πρώτη του επαφή, χθες το πρωί, με το αργολικό θέατρο, όπου τον Ιούλιο θα παρουσιάσει, μαζί με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, τη ραψωδία λ της Οδύσσειας, τη «Νέκυια», παιγμένη από έναν ιαπωνικό θίασο Νο, στη σκηνική γλώσσα αυτής της πανάρχαιας θεατρικής παράδοσης. Μετά την καθηλωτική παρουσία του στο Ηρώδειο το 2010, ο Ουμεγουάκα επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου για να συμπράξει με τον εκλεκτό Έλληνα σκηνοθέτη.

«Νιώθω πραγματικά πολύ λίγος για να σκηνοθετήσω αυτόν τον σπουδαίο δάσκαλο. Η πιο σωστή λέξη λοιπόν, είναι η συνάντηση και όχι η σκηνοθεσία. Δεν υπάρχει καμία διάθεση εκδυτικοποίησης αυτού του θεάματος. Κάτι τέτοιο θα ήταν η μεγαλύτερη ανοησία» παραδέχτηκε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στη συνάντηση που είχαν οι συντελεστές της παράστασης με τους δημοσιογράφους. Και ο Γκένσο Ουμεγουάκα, συμπλήρωσε: «δεν θα κάνουμε μια βαρετή παράσταση. Θα παίξουμε καλά και θα καταλάβετε τι κάνουμε, τι ήρθαμε να σας πούμε».

Στην -ονομαζόμενη και «Νεκυομαντεία ή Νέκυια»- ραψωδία λ, ο Οδυσσέας αφηγείται πώς, από νόστο για την πατρίδα του και με παρότρυνση της Κίρκης επιχείρησε την κάθοδο στον Αδη, προκειμένου να λάβει από τον μάντη Τειρεσία χρησμό για την επιστροφή του στην Ιθάκη.

«Εδώ και πολύ καιρό μ' ενδιέφερε το συγκεκριμένο κείμενο. Όμως αισθάνομαι ότι εμείς οι δυτικοί δεν διαθέτουμε την κατάλληλη γλώσσα για να προσεγγίσουμε την αρχαία ποίηση. Η τέχνη του ιαπωνικού θεάτρου μοιάζει να είναι θεμελιακά αναγκαία και ικανή να μορφοποιήσει τη βαθύτερη ουσία των νοημάτων που περικλείει η Νέκυια» ανέφερε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός. «Πρόκειται για μια από τις αρχαιότερες και συναρπαστικότερες στην παγκόσμια λογοτεχνία επισκέψεις του ανθρώπου στον κόσμο των νεκρών. Το θέατρο Νο είναι ένα από τα υψηλότερα επιτεύγματα του πολιτισμού στο πεδίο της μεταφυσικής ποίησης. Η βαθιά παράδοση και εκπαίδευση των ηθοποιών, τούς δίνει το δικαίωμα να προσεγγίζουν την καρδιά των πραγμάτων, μέσα από τη γλώσσα της σιωπής και της αφαίρεσης» πρόσθεσε.

Ο ίδιος, προκειμένου να μυηθεί στην ιαπωνική φιλοσοφία, βρέθηκε στο Τόκυο και παρακολούθησε παραστάσεις του θεάτρου Νο. «Αν η παράσταση της Νέκυιας καταφέρει να επιτύχει τον στόχο της, θα μας ανοίξει νέους δρόμους πλησιάσματος του αρχαίου δράματος» είπε ο Μ. Μαρμαρινός και συνόψισε τις συγγένειες του θεάτρου Νο με την αρχαία τραγωδία στη μη δραματουργική αφηγηματική δομή, στον έμμελο λόγο, στην απόσταση από το ρεαλισμό, καθώς και στα δομικά παραστασιακά στοιχεία των μουσικών, του χορού και της χρήσης της μάσκας.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών Γιώργος Λούκος, σχολιάζοντας την επίσκεψη του Γκένσο Ουμεγουάκα στο Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, σημείωσε πως «σήμερα στο κέντρο της Επιδαύρου μίλαγε το παλιό Νο και το νιώσαμε αμέσως παιδί του Σοφοκλή», ενώ χαρακτήρισε σπάνια τη συνάντηση δύο τόσο ιστορικών θεατρικών παραδόσεων στην ίδια σκηνή.

Η «Νέκυια» θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο Τόκιο, στις αρχές Ιουλίου, ενώ στην Επίδαυρο θα παρουσιαστεί στις 24-25 του ίδιου μήνα. Δέκα άτομα θα απαρτίζουν τον Χορό, με τον θίασο να αποτελείται αποκλειστικά από άντρες, περίπου τέσσερις ηθοποιοί θα υποδύονται τους βασικούς ρόλους, τέσσερις μουσικοί, ενώ όπως προστάζει η παράδοση αυτού του ιαπωνικού είδους, θα υπάρχουν και δύο βοηθοί σκηνής, οι οποίοι θα συμμετέχουν με κάποιον τρόπο στη δράση.

Το Θέατρο Νο είναι θέατρο εξωτερικού χώρου, ακόμη κι αν παίζεται σε κλειστό χώρο και η σκηνή του είναι πάντα στατική, με μοναδική διακόσμηση ένα ζωγραφισμένο πεύκο, ενώ είναι ιδιαίτερα στυλιζαρισμένο και χρησιμοποιεί δεδομένους αυστηρούς κώδικες. Το σκηνικό της παράστασης βασίζεται στην κινησιολογία του Νο, που θα προσαρμόσει στην Επίδαυρο η Εύα Μανιδάκη.