Χρ. Ι. Στεφανάδης

Το όνομά της το πήρε από τις λατινικές λέξεις «spina lunga» («μακρύ αγκάθι»).

Λόγω της θέσης του το νησί ήταν ήδη οχυρωμένο από την αρχαιότητα, προκειμένου να προστατευτεί η είσοδος στο λιμάνι της αρχαίας πόλης που υπήρχε στην απέναντι ξηρά.

Το 1905 χρησιμοποιήθηκε ως λεπροκομείο. Εκεί οδηγήθηκαν και απομονώθηκαν όλοι οι λεπροί από την Κρήτη, αλλά και από άλλες περιοχές της Ελλάδας υπό τον φόβο μετάδοσης της φοβερής, για την εποχή εκείνη, νόσου. Κατά την περίοδο της Κατοχής, οι κατακτητές δεν τολμούσαν να αφήσουν ελεύθερους τους λεπρούς και ήταν αναγκασμένοι να τους τροφοδοτούν οι ίδιοι, αφού το απέναντι χωριό, την Πλάκα, το είχαν εκκενώσει και είχαν μεταφέρει τους κατοίκους σε άλλα χωριά, ενώ όλη την περιοχή την είχαν οχυρώσει υπό τον φόβο της απόβασης των συμμάχων.

Τα στρατεύματα κατοχής, λοιπόν, δεν μπήκαν ποτέ στη Σπιναλόγκα επειδή φοβόντουσαν τη λέπρα.

Η Σπιναλόγκα έκλεισε οριστικά ως τόπος εξορίας των λεπρών το 1957.

Ηταν η εποχή που η λέπρα θεραπευόταν πλέον αποτελεσματικά με την ανακάλυψη νέων φαρμάκων. Το νησί, όμως, παρέμεινε να συμβολίζει τον φόβο της κοινωνίας για την ανίατη ασθένεια και την ακατέργαστη σκληρότητα απέναντι σε μικρές μειοψηφίες που θεωρούνται επικίνδυνες για τις κοινωνίες.

«Σπιναλόγκες» υπήρξαν και υπάρχουν πολλές στη διαδρομή της Ιστορίας, τόσο της παγκόσμιας όσο και της ελληνικής.

Στη χώρα μας, ως Σπιναλόγκες για ιδεολογικούς και πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος, μετά τον Εμφύλιο, λειτούργησαν η Ικαρία, ο Αγιος Ευστράτιος και άλλα νησιά.

Υπήρξε και η Σπιναλόγκα της επταετούς δικτατορίας, που ονομαζόταν Γυάρος...

Υπήρξαν οι Σπιναλόγκες της Μανωλάδας, της Αμυγδαλέζας, ή των άλλων περιοχών απομόνωσης των παράνομων μεταναστών...

Αλλά και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου δημιουργούνται σύγχρονες Σπιναλόγκες, όπου συσσωρεύονται απελπισμένες ψυχές που έρχονται από τη θάλασσα του Ομήρου, προτιμώντας μια ελπίδα μέσα από κινδύνους, κακουχίες και εξευτελισμούς από τον χωρίς ελπίδα κίνδυνο του θανάτου που πλανιέται πάνω από τις σπαραζόμενες πατρίδες τους.

Και άλλες, μικρές ή μεγάλες Σπιναλόγκες, δημιουργούνται συνεχώς μέσα στην κοινωνία...

Δηλαδή περιθωριοποίηση μικρών ή μεγάλων κοινωνικών ομάδων με κριτήρια οικονομικά, κοινωνικά, μορφωτικά ή ακόμα και σεξουαλικά.

Σπιναλόγκες δημιουργούνται διαχρονικά και στην πολιτική ζωή του τόπου μας. Πολιτικοί σχηματισμοί, αλλά και άτομα του πολιτικού προσωπικού περιθωριοποιούνται όχι με κριτήρια πολιτικά, αλλά με κριτήρια επενδυμένα με σκανδαλολογίες και συκοφαντίες.

Αυτές οι Σπιναλόγκες είναι, κατά τη γνώμη μου, και οι πλέον επικίνδυνες. Γιατί πολλές φορές διαστρέφουν την πραγματικότητα και δημιουργούν αλλοιωμένες εικόνες στον λαό με συνέπειες σοβαρές ή και καταστροφικές, όπως τον τραυματισμό της Δημοκρατίας.

Η Ιστορία της Σπιναλόγκας της Κρήτης διδάσκει ότι καμία νόσος δεν μένει διαχρονικά ανίκητη. Το 1973 εορτάστηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο τα 100 χρόνια από την ανακάλυψη του βακίλου της λέπρας από τον Νορβηγό Χάνσεν, ανακάλυψη που αποτέλεσε την αρχή του τέλους της μάχης κατά της λέπρας. Μάχη που κερδήθηκε οριστικά τη δεκαετία του ’50. Το ίδιο ισχύει και για άλλες κοινωνικές ασθένειες, όπως η φυματίωση. Οι εξάρσεις και οι υφέσεις τους μέσα στην Ιστορία οφείλονται στη μεταβλητότητα των κοινωνικών συνθηκών, αλλά η επιστήμη δίνει στο τέλος την οριστική λύση.

Το ίδιο πιστεύω ότι σίγουρα θα συμβεί και για τις άλλες Σπιναλόγκες της εποχής μας: τις ρατσιστικές, τις κοινωνικές και τις πολιτικές. Με μοχλό και φάρμακο κυρίως την παιδεία. Και τελικά θα εξαφανιστούν!

*Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι καθηγητής Καρδιολογίας