Η τέχνη μπορεί να βγει και από το WC; Η Μαρίνα φωκίδη λέει «ναι»!

Είναι κομψή, λεπτεπίλεπτη και φέρει κάτι από την αύρα του παριζιάνικου Parsons New School for Design, από το οποίο αποφοίτησε. Η Μαρίνα Φωκίδη δεν είναι απλώς μια κριτικός τέχνης, αλλά μια προσωπικότητα που χαίρει εκτίμησης και σεβασμού από τους ανθρώπους του χώρου. Η επιρροή της, επίσης, είναι πολύ σημαντική, καθώς η άποψή της μπορεί να επηρεάσει την τύχη ενός έργου ή ακόμη κι ενός καλλιτέχνη συνολικά. Η ίδια έχει προσωπικές σχέσεις και συναναστρέφεται τους πιο ισχυρούς Ελληνες συλλέκτες έργων τέχνης. Φυσικά, έχει σε τέτοιον βαθμό αναπτύξει φιλίες με πολλούς καλλιτέχνες ώστε να έχει το θάρρος να αποκαλεί στο περιοδικό της, «South», τον διεθνούς φήμης εικαστικό Μαουρίτσιο Κατελάν «κατεργάρη».

Ιδιαίτερα για τους σύγχρονους καλλιτέχνες ισχύει η αυθόρμητη απορία του απλού κόσμου «μα, είναι τέχνη όλα αυτά τα εξωφρενικά έργα που βλέπουμε στις γκαλερί και τα μουσεία;»;
H σύγχρονη τέχνη θέλει να δώσει μια γροθιά στο στομάχι, γι’ αυτό είναι εκκεντρική, αυτοσαρκάζεται και τα βάζει με το κατεστημένο. Είναι μια μορφή αφύπνισης από όλα αυτά που συμβαίνουν.  Ας μην ξεχνάμε ότι δύο από τα πιο σημαντικά έργα της σύγχρονης τέχνης έχουν να κάνουν με ανθρώπινα απόβλητα: το πρώτο είναι οι περίφημοι ανδρικοί ουρητήρες του Μαρσέλ Ντισάν, η αξία των οποίων σήμερα ανέρχεται σε εκατομμύρια δολάρια. Επίσης, οι κονσέρβες με τα κόπρανα του Πιέρο Μαντσόνι, τις οποίες εκείνος τιτλοφόρησε «Merda d’artista» (δηλαδή «Τα περιττώματα του καλλιτέχνη»), πωλούνται ακόμη σε αστρονομικές τιμές από τον μεγαλύτερο γκαλερίστα του κόσμου, τον Λάρι Γκαγκόσιαν.
Ο Μαρσέλ Ντισάν ήταν ο πρώτος που απελευθέρωσε την τέχνη και ο Πιέρο Μαντσόνι αυτός που ήθελε να κλέψει τη δόξα από τους μαικήνες και τους εμπόρους έργων, στρέφοντας την προσοχή του κοινού και πάλι στον καλλιτέχνη. To εκπληκτικό είναι ότι τα συγκεκριμένα αντικείμενα του Μαντσόνι πωλούνται στην τιμή που θα είχε το βάρος της αντίστοιχης κονσέρβας σε χρυσό.

Γίνεται τέχνη με ουρητήρες και κόπρανα;
Βεβαίως. Για παράδειγμα, πριν από λίγα χρόνια η διάσημη Βρετανίδα εικαστικός Σάρα Λούκας, θέλοντας να σατιρίσει τον Ντισάν, έφτιαξε αντίστοιχα μια γυναικεία τουαλέτα. Οταν αυτή εκτέθηκε στη διάσημη Tate Gallery του Λονδίνου, κάποιος επισκέπτης  από τα νεύρα του τη χρησιμοποίησε κανονικά.

Ποιο είναι το πιο εκκεντρικό έργο που έχεις δει ποτέ;
Με τα έργα συμβαίνει το εξής: στην αρχή σοκάρεσαι, στη συνέχεια όμως το ξεχνάς. Πάντως, ένα από τα έργα που με είχε σοκάρει ήταν του Ντάμιεν Χιρστ: είχε κόψει πρόβατα στη μέση, είχε αφαιρέσει τα εντόσθια, τα είχε καθαρίσει και είχε τοποθετήσει τα δύο μισά τους σε διαφανή κουτιά, τα οποία ήταν γεμάτα φορμόλη. Ο θεατής περνούσε κυριολεκτικά μέσα από το ζώο. Ηταν τόσο ανατριχιαστικό που κόντευα να λιποθυμήσω. Ενα άλλο έργο που με είχε εντυπωσιάσει ήταν της Βρετανίδας Τρέισι Εμιν: είχε φτιάξει ένα αντίσκηνο, το οποίο είχε πλέξει μόνη της -κάτι σαν patchwork- και είχε κεντήσει πάνω της όλα τα ονόματα γνωστών ανθρώπων της παγκόσμιας τέχνης με τους οποίους είχε κοιμηθεί προκειμένου να ανέλθει και να καταξιωθεί. Ολοι έπεφταν στα γόνατα και έψαχναν το όνομά τους. Δίπλα στη «σκηνή» με τους εραστές της Εμιν υπήρχε το κρεβάτι της με τα εσώρουχα, τα προφυλακτικά και τα ανακατεμένα σεντόνια, ακριβώς όπως είναι ένα οποιοδήποτε κρεβάτι έπειτα από μια νύχτα άγριου σεξ σε μια εφήμερη σχέση. Επίσης, ιδιαίτερα εκκεντρικές είναι και οι performances της διάσημης Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Οταν αποφάσισε να χωρίσει, έπεισε τον σύντροφό της να περπατήσουν οι δυο τους κατά μήκος ολόκληρου του Σινικού Τείχους. Καθένας τους θα ξεκινούσε από το αντίθετο άκρο, θα βάδιζαν ο ένας προς τον άλλον και όταν θα συναντιόντουσαν, ύστερα από έναν μήνα πορείας, θα έλεγαν το οριστικό αντίο.

Από την προσωπική σου συλλογή ποιο έργο θεωρείς ότι είναι το πολυτιμότερο;

Είναι του Αμερικανού Ρομπ Προύιτ και αποτελεί τμήμα ενός μεγαλύτερου, σύνθετου έργου. Ο καλλιτέχνης έχει επιλέξει διάφορα αστεία εξώφυλλα περιοδικών, μέσω των οποίων ήθελε να δείξει την κατάντια των ανθρώπων. Το συγκεκριμένο τεύχος του «ΟΚ!» που διαθέτω στη συλλογή μου, στο εξώφυλλο είχε τις δηλώσεις κάποιων γνωστών τραγουδιστριών που έλεγαν ότι τα παιδιά τους δεν ήθελαν να καταλήξουν σε κέντρο αποτοξίνωσης. Τραγική ειρωνεία: όλες οι μητέρες ήταν οι ίδιες χρόνιες χρήστριες. Ο Ρομπ Προύιτ, λοιπόν, θέλοντας να κάνει ένα καυστικό σχόλιο μέσω της τέχνης τοποθέτησε τρελαμένα -και επομένως αστεία- μάτια στα πρόσωπα τόσο των παιδιών όσο και των μαμάδων τους. Η σύγχρονη τέχνη σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται, βγάζοντας τη γλώσσα στην κοινωνία. Ζούμε δύσκολες στιγμές. Ναι, ένας ουρητήρας ή ένα σκυλάκι από μπαλόνια δεν θα σώσουν τον κόσμο. Οταν όμως βλέπεις ένα σχήμα ίδιο με αυτό που φτιάχνουν τα παιδιά αλλά σε μνημειώδεις διαστάσεις, σαν αυτό που εμπνεύστηκε ο Τζεφ Κουνς, έχεις την αίσθηση ότι ξεφεύγεις για λίγο από την πραγματικότητα.

Συμβουλεύοντας ανθρώπους σχετικά με τα έργα τέχνης που πρέπει να αγοράσουν, έχεις ακούσει περίεργα σχόλια από υποτιθέμενους φιλότεχνους;
Eχω δει δεκάδες ανθρώπους να αγοράζουν έργα διακωμωδώντας και οι ίδιοι την επένδυση. Υπήρξα αυτόπτης μάρτυρας σε καβγάδες ζευγαριών επειδή η κυρία δεν ήθελε να βάλει στο σαλόνι της ένα γλυπτό που αναπαριστούσε έναν ορθωμένο φαλλό. Ας πούμε όμως κάποιες μικρές αλήθειες: μας αρέσει μια τσάντα που έχει γραμμένο πάνω της ένα LV και είναι φτιαγμένη από πλαστικό σε απομίμηση δέρματος, σαν αυτές που πουλούν οι μετανάστες στον δρόμο; Oχι, αλλά όλοι τη θέλουμε. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στην τέχνη: κάποιοι, τον καιρό της ευημερίας, αντιμετώπισαν την τέχνη σαν μόδα και ένδειξη υψηλού κοινωνικού status. Σ' αυτές τις περιπτώσεις βλέπεις μυθικά σπίτια, με πανάκριβα έργα, τα οποία είναι κυριολεκτικά χαμένα, θαμμένα στα πολλά τετραγωνικά.

Ποιοι από τους διάσημους σύγχρονους καλλιτέχνες σε έχουν εντυπωσιάσει και για ποιον λόγο;
O Mαουρίτσιο Κατελάν είναι μια συγκλονιστική προσωπικότητα. Είναι ο χωρατατζής που θα σου πει ένα αστείο με την απλότητα που διαθέτει ένας υδραυλικός που ήρθε στο σπίτι σου για να επισκευάσει τη βρύση. Επίσης, ο Γιούργκεν Τέλερ, που είναι φωτογράφος. Παρόλο που έχει φωτογραφήσει τους σημαντικότερους αστέρες του πλανήτη (από τη Βικτόρια Μπέκαμ έως τη Βιβιέν Γουέστγουντ ολόγυμνη με ανοιχτά πόδια) είναι τόσο απλός ώστε να δεχτεί να δημιουργήσει ένα έργο για το περιοδικό μου, στο οποίο γάτες φορούσαν κοσμήματα Βότση. Και να φανταστεί κανείς ότι αποτυπώνει τα πάντα με τις παλιές, τις σχεδόν παιδικές φωτογραφικές μηχανές με φιλμ. Βέβαια, κάθε φωτογραφία του την κοστολογεί περί τα 200.000 δολάρια. Τον Ντάμιεν Χιρστ τον ακολουθεί ένας μύθος, ότι πίνει μέχρι τελικής πτώσεως στις Μπιενάλε, προκαλώντας μεγάλη ανησυχία και προβληματισμό στους δικούς του ανθρώπους για το ποιος τελικά θα τον μεταφέρει στο ξενοδοχείο. Από τους συλλέκτες οπωσδήποτε ξεχωρίζω τον Δάκη Ιωάννου.

Γιατί;
Toν θεωρώ έναν από τους πλέον αυθεντικούς εραστές της τέχνης και μεγαλύτερους συλλέκτες σε διεθνές επίπεδο. Αναφορικά με την τέχνη, διαθέτει μια τρομερά έντονη ματιά, γι’ αυτό και ο κυριότερος σύμβουλός του είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Είχα την τύχη να συνεργαστώ μαζί του επί δύο χρόνια, όταν ετοιμάζαμε τη μεγάλη έκθεση της μόνιμης συλλογής του. Δεν θα ξεχάσω μια σκηνή: συζητώντας κάποια στιγμή τον ρώτησα πώς διάλεξε το θέμα για το πρώτο του έργο και μου απάντησε: «Ξέρω κι εγώ; Είναι θέμα χημείας. Πώς διάλεξα τη γυναίκα μου; Tην είδα και είπα “αυτό είναι”».