Aθηρωμάτωση: Υπάρχει τρόπος να την αποφύγουμε ή να επιβραδύνουμε την εμφάνισή της;

Το 36% των θανάτων ετησίως σε όλον τον κόσμο οφείλονται στην αθηρωμάτωση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα που προκαλεί. Η αθηρωμάτωση μπορεί να οδηγήσει σε 3 βασικές ασθένειες: α) Στεφανιάια νόσος, β ) Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και γ) περιφερική αρτηριακή νόσος. Υπάρχει, όμως, τρόπος και να προστατευθούμε και να επιβραδύνουμε την εμφάνισή της. Ολο το άρθρο-ανάλυση των Κωνσταντίνου Λυκοστράτη* και Ελένης Μπαμπάλου** έχει ως εξής:

«Μελετώντας πληροφορίες για την αθηρωμάτωση, διαπιστώνει κανείς ότι αποτελεί ένα φαινόμενο που αργά ή γρήγορα θα συμβεί σε όλους μας και με την πάροδο του χρόνου επιδειώνεται. Για πιο λόγο να μας απασχολεί λοιπόν; υπάρχει τρόπος να την αποφύγουμε ή να επιβραδύβουμε την εμφάνισή της; Η αθηρωμάτωση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα που αυτή συνεπάγεται αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στον δυτικό κόσμο. Συγκεκριμένα, το 36% των θανάτων ετησίως οφείλεται σε αυτή, ποσοστό κατά πολύ υψηλότερο από τη 2η αιτία θανάτου , που είναι ο καρκίνος, με ποσοστό 25 %.

Πως δημιουργείται: Η αθηρωμάτωση ξεκινά με την συσσώρευση λιπους. Η εναπόθεση λιπιδίων στα ενδοθήλια κύτταρα των αγγείων οδηγεί σε πάχυσνη λείων μυικών ινών, και στη συνέχεια σε φλεγμονη, με κινητοποίηση φλεγμονωδων κυττάρων, απελευθερωση κυτταροκινων και ελέυθερων ρίζών οξυγόνου. Ακολουθεί η προσέλκυση αιμοπεταλίων και η ενεργοποίηση παράγοντων πήξης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Αυτή επιφέρει τη στενωση του αυλού των αρτηριών, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται και να μειώνεται η ροή του αίματος σε ζωτικά όργανα. Επιπλέον όμως συχνά επέρχεται και η ρήξη αυτής της πλάκας, με αποτέλεσμα την οξεία απόφραξη του αγγείου (ένα κομμάτι σπάει και σφηνώνει ως έμβολο μη επιτρέποντας την ορθή ροή αίματος). Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να μην επαρκεί η μεταφορά οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στα όργανα, με καταστροφικές συχνά συνέπειες.

Πως εκδηλώνεται: Η αθηρωμάτωση οδηγεί σε 3 βασικές ασθένειες:α) Στεφανιάια νόσος, β ) Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και γ) περιφερική αρτηριακή νόσος.

α) Η στεφανιαία νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με την εμφάνιση στηθάγχης ή εμφράγματος και οφείλεται σε στένωση των αγγείων της καρδιάς ( στεφανιάια αγγεία).

β) Η αθηρωμάτωση και στένωση των αγγείων του εγκεφάλου ή των καρωτίδων είναι αυτή που οδηγεί στην εκδήλωση εγκεφαλικού επεισοδίου, ενοχοποιείται όμως επιπρόσθετα και για την εμφάνιση άνοιας και νόσου Αlzheimer.

γ) Η περιφερική αρτηριακή νόσος, αν και λιγότερο γνωστή, ταλανίζει το 5-10% ενήλικου πληθυσμου, και περιλαμβάνει, εκτός από τη στένωση των καρωτίδων, και την αθηρωμάτωση σε σπλαγχνικά αγγεία (αρτηρίες νεφρών, μεσεντέρια κ.α. ) στις αρτηρίες των κάτω άκρων, καθώς και τα ανευρύσματα . Αποτελεί μάλιστα ίσως την πιο απρόοπτη μορφή αθηρωμάτωσης, καθώς στα αρχικά στάδια μπορεί να είναι ασυμπτωματική, αλλά οδηγεί τελικά σε έντονο άλγος κατά τη βάδιση και κακή ποότητα ζωής, ενώ στο τελικό της στάδιο οδηγεί σε εμφάνιση πληγών και γάγγραινας, ακόμη και ακρωτηριασμό των κάτω άκρων.

Επιπλέον, η αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων είναι δείκτης ύπαρξης διάχυτης αθηρωμάτωσης. Υπολογίζεται ότι 60-65% των ασθενών που πάσχουν από αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων, παρουσιάζουν αρτηριακές βλάβες και σε άλλη ανατομική περιοχή, ενώ 2 στους 5 ασθενείς με περιφερική αρτηριακή νόσο εμφανίζουν και σημαντική αθηρωμάτωση στα στεφανιαία αγγεία.

Για όλους του παραπάνω λόγους κατανοεί ο καθένας μας πόσο σημαντικό είναι να γίνεται λεπτομερής έλεγχος όλων των αγγείων σε κάθε ασθενή με υποψία αθηρωμάτωσης.

Πως τίθεται η Διάγνωση: Το TRIPLEX αποτελεί την βασικότερη εξέταση για τις περφερικές αρτηρίες. Η Αξονική τομογραφία, η αγγειογραφία, η στεφανιογραφία αλλά και η κλινικη εξεταση από αγγειολογο και καρδιολόγο θα θέσουν συχνά τη διάγνωση.

Αντιμετωπιση: Ο σημαντικότερος τρόπος για να πολεμήσουμε την αθηρωμάτωση, είναι η πρόληψη. Συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου έχουν ενοχοποιηθεί για το σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας. Ορισμένοι από αυτούς, όπως η κληρονομικότητα, η προχωρημένη ηλικία και το άρρεν φύλο, δεν είναι τροποποιήσιμοι. Οι περισσότεροι όμως και πλέον επιβαρυντικοί, ευτυχώς, είναι στο χέρι μας να αλλάξουν.

Η διακοπή του καπνίσματος. Οι καπνιστές έχουν σχεδόν τετραπλάσιο κίνδυνο για εκδήλωση εγκεφαλικού επεισοδίου και εμφράγματος. Μάλιστα, όσο πιο μικρή η ηλικία διακοπής του, τόσο μεγαλύτερη η μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Απαιτείται διακοπή πάνω από 12 μήνες για να υπάρξει πραγματικό όφελος

Η καθημερινή αερόβια άσκηση, διάρκειας πάνω από 20 λεπτά ή εναλλακτικά 3 φορές την εβδομάδα για μία ώρα, έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει στη μείωση των λιπιδίων και στην καλύτερη ροή άιματος, συνεπώς στη μείωση του κινδύνου αθηρωμάτωσης. Επιπλέον, χάρη στη σωματική άσκηση ευοδώνεται η δημιουργία παράπλευρου αγγειακού δικτύου σε περιοχές όπου ήδη υπάρχουν στενωμένες αρτηρίες, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο κίνδυνος ισχαιμίας.

Η σωστή διατροφή με στόχο τη διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, την αποφυγή σακχαρώδη διαβήτη και της υπέρτασης, καθώς και τα φυσιολογικά επίπεδα λιπιδίων του αίματος. Η μεσογειακή διατροφή φαίνεται να είναι η πιο ευεργετική, καθώς περιλαμβάνει
α) πολλά όσπρια, φρούτα και λαχανικά, πλούσια σε φλαβονοειδή,
β) «καλά» λιπαρά , όπως το ελαιόλαδο (πλουσιο σε στερόλες και πολυφαινόλες – ουσίες με αντιοξειδωτική και υπολιπιδαιμική δράση) και γ) άφθονα ψάρια πλούσια σε ωμέγα 3 λιπαρά, που συμβάλλουν στη μείωση της LDL (λιποπρωτεϊνη χαμηλής πυκνότητας – γνωστή ως κακή χοληστερόλη) και την άυξηση της HDL (λιποπρωτεϊνη υυλής πυκνότητας – γνωστή ως καλή χοληστερόλη).

Αξίζει να σταθούμε στις μοναδικες ιδιότητες της μαστίχας Χίου, που έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές της, ενώ νεότερα δεδομένα δείχνουν και ισχυρή υπολιπιδαιμική και αντιαθηρωματική δράση, καθώς και των καρυδιών, που είναι πλούσια σε ωμέγα 3 λιπαρά και βιταμίνη Ε κι έχουν αντιοξειδωτική και υπολιπιδαιμική δράση. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την αξία μιας ισορροπημένης διατροφής κι όχι να καταφεύγουμε σε πειραματικές δίαιτες. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι στερητικές δίαιτες όπως η κετογονική δίαιτα, με πολύ χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων και μεγάλη σε πρωτείνη και λιπαρά, πιθανώς οδηγεί σε αύξηση LDL και αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Η αποφυγή του αλκοόλ, καθώς, ενώ σε μικρή ποσότητα φαίνεται να έχει ευεργετική δράση, η καθημερινή κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ προκαλέι βλάβες τόσο στα αγγεία όσο και στο μυοκάρδιο.
Όταν όμως η αθηρωμάτωση σημαντικού βαθμού έχει ήδη συμβεί, δεν αρκεί η βελτίωση των συνθηκών της ζωής μας, αλλά απαιτείται και φαρμακευτική ή ακόμα και χειρουργική παρέμβαση. Τα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα όπως η ασπιρίνη, κατάλληλη αγωγη για μείωση των λιπιδίων, του σακχάρου και της αρτηριακής πίεσης επιστρατεύονται τότε, για να επιτευχθεί η μείωση του κινδύνου πρόωρου θανάτου αλλά και η βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Η αθηρωμάτωση μας αφορά όλους. Παρόλο που είναι αναπόφευκτη, υπάρχουν τρόποι να αποφύγουμε, να μετριάσουμε και να καθυστερήσουμε σημαντικά τις συνέπειές της. Όσο πιο νωρίς μάθουμε να αποφεύγουμε τους επιβαρυντικούς παράγοντες, τόσο πιο αργά θα εξελιχθεί και θα μας απειλήσει» .

* Λυκοστράτης Κων/νος, Δρ Μοριακής Βιολογίας & Ιατρικής Πληροφορικής, Διοικητής του Νοσοκομείου Νάουσας

* Μπάμπαλου Ελένη, Επιμελήτρια Β’ Αιματολογίας του Νοσοκομείου Νάουσας