Τι αλλάζει στις μεταμοσχεύσεις με το πολυνομοσχέδιο

Η κάρτα δότη του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) που θα διασφαλίζει τη συγκατάθεση του προσώπου για τη δωρεά των οργάνων του και η συναίνεση της οικογένειας του θανόντος, είναι οι δύο άξονες στις οποίες θα κινηθεί ο ΕΟΜ στοχεύοντας στην αύξηση του αριθμού των μεταμοσχεύσεων στην  Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις στη δωρεά οργάνων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Είναι ενδεικτικό ότι στη χώρα μας αντιστοιχούν 4,5 εθελοντές δότες ανά 1 εκατ. πληθυσμού όταν στην Ευρώπη ο αντίστοιχος μέσος όρος είναι 18 δότες ανά 1 εκατ. πληθυσμού.

Ο τρόπος που θα ενεργοποιηθεί η διαδικασία περιγράφεται μεταξύ άλλων στο πολυνομοσχέδιο, στο άρθρο 260,  με τα προαπαιτούμενα του οποίου η ψήφιση αναμένεται έως την προσεχή Δευτέρα.

Ο θεσμός της κάρτας δότη

«Με την κάρτα δότη διασφαλίζεται η διαρκής συγκατάθεση του προσώπου για τη δωρεά οργάνων, χωρίς να απαιτείται η εκ των υστέρων συγκατάθεση του οικογενειακού περιβάλλοντος του δότη» αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου.

Το άρθρο 260 περιγράφει την κάρτα δότη: «εκφράζει την ελεύθερη βούληση του προσώπου εν ζωή για τη δωρεά ενός ή περισσοτέρων οργάνων, ιστών και κυττάρων, χωρίς να απαιτείται η συναίνεση της οικογένειας».

Η κάρτα δότη η οποία θα δίδεται από τον ΕΟΜ θα μπορεί να καταργηθεί ανά πάσα στιγμή από τον ίδιο τον δότη.

Η οικογένεια είναι ο άλλος βασικός άξονας επάνω στον οποίο θα στηριχθούν οι δωρεές οργάνων και συνεπώς οι μεταμοσχεύσεις. Με το άρθρο 260 η οικογένεια ανάγεται σε τελικό και κρίσιμο ρυθμιστή για τη δωρεά οργάνων: «η αφαίρεση ενός η περισσοτέρων οργάνων, ιστών και κυττάρων από ενήλικο, θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται με τη σύμφωνη γνώμη της οικογένειας, εφόσον όσο εκείνος ζούσε δεν είχε εκφράσει την αντίθεσή του».

Συναίνεση της οικογένειας δεν απαιτείται μόνο στην περίπτωση που ο θανών είχε εκδώσει εν ζωή ειδική κάρτα δότη, με την οποία εξέφραζε την ελεύθερη δήλωση βούλησης για προσφορά οργάνων.

Τα στοιχεία που είχε δημοσιοποιήσει ο ΕΟΜ με την ευκαιρία του «εορτασμού» της Πανελλήνιας Ημέρας Δωρεάς Οργάνων και Μεταμοσχεύσεων τον περασμένο Νοέμβριο καταδεικνύουν πόσο υστερεί η χώρα μας στο συγκεκριμένο πεδίο και πόσο ζωτική ανάγκη υπάρχει για την εύρεση μοσχευμάτων. Το έτος 2015 υπήρξαν συνολικά 39 δότες, κατά το έτος 2016 οι δότες αυξήθηκαν σε 51 και κατά το έτος 2017 -μέχρι τον Οκτώβριο- είχαν καταγραφεί  55 δότες οργάνων. 

Ο συναισθηματικός δότης

Με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο αλλάζει και η διαδικασία δωρεάς οργάνων από πρόσωπα, τα οποία έχουν προσωπική σχέση ή συνδέονται συναισθηματικά με τον υποψήφιο λήπτη. Πρόκειται για ζώντες δότες νεφρικού μοσχεύματος, οι οποίοι καλύπτουν σήμερα σχεδόν το 50% της προσφοράς οργάνων στην Ελλάδα.

Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο προβλέπει πως για προσφορά οργάνου από ζώντα δότη πρέπει να υπάρξει δικαστική απόφαση. Την άδεια δίνει σήμερα το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών με την εκούσια διαδικασία. Με το νέο πλαίσιο, την απόφαση θα λαμβάνει η μη αμειβόμενη επιτροπή του ΕΟΜ.

Για να δοθεί η άδεια, πρέπει να προηγηθεί απόφαση μη αμειβόμενης επιτροπής, που αποτελείται: Από έναν πρωτοδίκη, ο οποίος ορίζεται από τον πρόεδρο του Τριμελούς Συμβουλίου Διοίκησης του κατά τόπον αρμόδιου Πρωτοδικείου, στην περιφέρεια του οποίου κατοικεί ο λήπτης, από εκπρόσωπο του ΕΟΜ, έναν ψυχίατρο και έναν κοινωνικό λειτουργό.

Η επιτροπή θα συντάσσει τεκμηριωμένη έκθεση περί της ύπαρξης προσωπικής σχέσης και συναισθηματικού συνδέσμου, που θα δικαιολογεί το αίτημα για μεταμόσχευση.

Με έγγραφη συγκατάθεση του δυνητικού δωρητή και του λήπτη, τα μέλη της επιτροπής θα έχουν το δικαίωμα να πραγματοποιούν πλήρη έλεγχο και αξιολόγηση κάθε είδους προσωπικών δεδομένων δότη και λήπτη, όπως τις  συνθήκες της καθημερινής τους διαβίωσης, των κοινωνικών τους σχέσεων, της εργασίας τους, του ιατρικού τους φακέλου, ακόμη και του ποινικού τους μητρώου.

«Για σοβαρούς λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας κρίνεται απαραίτητο να υπάρχει επαρκής έλεγχος για την εξακρίβωση και την τεκμηρίωση της υποκείμενης προσωπικής σχέσης που συνδέει τον δότη και τον λήπτη των οργάνων. Επιπλέον, κατ’ αυτόν τον τρόπο θα αποφεύγονται μεταμοσχεύσεις με κίνητρο οικονομικό ή άλλο που συνδέεται με ποινικά αξιόλογη συμπεριφορά» αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου.